Ook in Blijdorp werd dit weekend stilgestaan bij de Tweede Oorlog. Op initiatief van de 85-jarige joodse Sifra Dasberg zal maandag een plaquette worden onthuld in de Chinese Tuin als eerbetoon aan voormalig directeur Kuiper, wie meer heeft gedaan dan Blijdorp door de oorlogsjaren navigeren. Toen de moeder van mevrouw Dasberg werd opgepakt door de nazi’s, nam Kuiper haar ‘als nichtje’ in huis voor de rest van de oorlog. Vorig jaar werd er als onderdeel van het kleine monumentje al een boom geplant. Deze soort bloeit pas laat in de zomer en is daarmee erg behulpzaam voor bijen die zich voorbereiden op de winter.

Rotterdam lag in puin tegen de tijd dat Nederland capituleerde, maar Blijdorp zoals we het nu kennen heeft geluk gehad. Al jaren lang was de Diergaarde zich aan het voorbereiden op de verhuizing van de Kruiskade naar de nieuwe wijk Blijdorp. De feestelijke optocht waarbij heel wat dieren symbolisch overgeplaatst zouden worden, stond gepland voor eind mei 1940. Nog voordat de gehele binnenstad in de as werd gelegd, werd de oude Diergaarde op 12 mei al geraakt door kleinschalige ‘strategische’ bombardementen. Wanneer de rook optrekt, zijn zeventien bomkraters te vinden waar kort daarvoor de verblijven voor tientallen vogels en hoefdieren waren. Uit veiligheidsoverwegingen worden de meeste roofdieren kort daarna afgemaakt. Wanneer op 14 mei de genadeklap wordt uitgedeeld, valt de Diergaarde buiten het deel van de stad dat direct getroffen wordt. De genadeloze vuurzee ontziet het terrein echter niet. In allerijl proberen verzorgers zoveel mogelijk dieren in veiligheid te brengen. Wanneer de branden geblust zijn, worden ook de ontsnapte dieren overgebracht naar het nieuwe terrein dat door zijn ligging gespaard is gebleven. De kadavers van overleden dieren worden begraven in bomkraters en oorlogspuin uit de binnenstad werd gebruikt om wat perken in het nieuwe Blijdorp op te hogen.

In december 1940 wordt, onder de Duitse vlag, de nieuwe Diergaarde toch geopend. Directeur Kuiper probeerde zoveel mogelijk de oude koers van de Diergaarde te waarborgen. Tot zijn grote frustratie verrijzen er uiteindelijk toch borden met ‘voor joden verboden’ bij de ingangspoorten van de dierentuin en hij haalt deze meerdere keren weer weg. De aanstelling van de nazi Offerhaus als ‘gemachtigde’ voor Blijdorp betekent dat Kuiper in ’42 aftreedt als bestuurder. Hij zou pas terugkeren na de bevrijding, wanneer Offerhaus gevlucht is. Gedurende de oorlog bleef de Diergaarde het ergste leed bespaard, op een paar verdwaalde Amerikaanse bommen die de Grote Vijver treffen na. Hierbij sneuvelt, in een ironisch lotgeval, het zeeleeuwenverblijf dat bij Kuiper erg gehaat was, maar waar Offerhaus geen verandering in wilde aanbrengen. Het tropische klimaat van de Victoria Serre betekende dat de dierentuin wat fruit kon groeien voor het ziekenhuis en medewerkers die opgeroepen werden om te komen werken in Duitsland, doken onder in de hooizolders van stallen. Dag en nacht werd er gesurveilleerd in het park, maar het kon niet voorkomen worden dat een aantal geiten ’s nachts verdween door toedoen van uitgehongerde omwonenden. Het voeren van de dieren vond in het vervolg na sluitingstijd plaats.

Foto: Stadsarchief Rotterdam (Flickr). Jeugdstorm voor de ingang van Diergaarde Blijdorp, 1940.