Het wordt wederom een eenzame kerst voor de dierentuinen van Nederland. Het bliksemoffensief van de omikronvariant van SARS-CoV-2 dwingt de maatschappij om voor de zoveelste keer sinds maart 2020 op de rem de trappen. Diergaarde Blijdorp baalt: de feestdagen zijn, op het zomerse hoogseizoen na, hét moment waarop de kassa rinkelt. De paden en pleinen waren nog zo mooi versierd, Blijdorp hoopte een kerstontbijt te verzorgen en de Vrienden van Blijdorp hadden al een reeks winterlezingen gepland…

Hoestende gorilla’s

De pandemie dwong Blijdorp al drie keer eerder de poorten te sluiten: van maart t/m mei 2020, twee weken in november ’20 en daarna van december 2020 t/m mei 2021. Een faillissement werd maar ternauwernood afgewend door een massa-ontslag en een bijstelling van de ambities van het Masterplan 2030. Lees daarvoor ook DIT artikel.

De schrik zat er afgelopen november goed in toen bijna alle gorilla’s en leeuwen in de Rotterdamse dierentuin positief getest werden. Ze waren vermoeid, hadden minder eetlust, hadden last van hun luchtwegen en ook maag- en darmproblemen. Met een beetje extra zorg hebben de dieren COVID-19 gelukkig overwonnen. Bokito en zijn familie zijn inmiddels weer te zien voor bezoekers, net als Lalana en haar welpen.

Mutatievrees

Een lichaamscel infecteren en de cellulaire mechanismen kapen om jezelf te vermeerderen: dat is hoe virussen werken. Die nieuwbakken kopieën zijn echter niet identiek aan elkaar. Wat dat betreft hebben we éxtra pech met corona: hun erfelijke materiaal bestaat uit RNA, wat instabieler is dan DNA, en daar heeft het coronavirus ook nog eens bijzonder veel van, wat betekent dat eigenlijk geen enkel virusdeeltje helemaal hetzelfde is.

Meestal heeft zo’n verandering, ofwel mutatie, geen invloed op hoe goed het virus het doet. Als het dat wel heeft, zal het meestal een nadelige mutatie zijn waardoor zo’n mutant het juist sléchter doet. Het coronavirus circuleert echter al bijna twee jaar en heeft inmiddels honderden miljoenen mensen besmet. Dat er eens in de zoveel tijd juist een extra sluw virusdeeltje opduikt, ligt dan ook geheel in de lijn der verwachtingen.

De omikronvariant is zo’n zorgenkindje. Het heeft welgeteld 60 verschillen in de samenstelling van het RNA, waarvan 32 invloed hebben op de vorm van het spike-eiwit. Dat zijn de uitsteeksels waar corona niet alleen zijn naam aan dankt, maar ook wat het virus gebruikt om lichaamscellen binnen te dringen én wat ons immuunsysteem gebruikt om het virus te herkennen na eerdere blootstelling of vaccinatie.

De omikronvariant is dus extra goed in het binden aan onze cellen én maakt meer kans om onze verdedigingslinies te omzeilen. Dat het afweersysteem omikron niet als hetzelfde virus aanziet als de eerdere varianten, wordt ook wel bestempeld als ‘immuniteitsdoorbraak’ of escape-mutatie.  Het gevolg: een bizar besmettelijke variant en overvolle ziekenhuizen, alsof we ons weer in maart 2020 begeven.

Zolang SARS-CoV-2 blijft rondgaan zullen mutaties blijven optreden. De enige langetermijnoplossing, naast het accepteren van een ‘nieuw normaal’ in de zorg en de maatschappij, is dan ook een uitroeiingscampagne. Of de huidige veiligheidsmaatregelen daartoe toereikend zijn, zal moeten blijken.

Foto: Peter Milano (BB-Facebook)