”Op de Algemene Ledenvergadering is besloten wat het Vriendenproject van 2016 zal worden: het flamingoverblijf wordt een doorloopvolière.” Het is een zin die bijna vijf jaar geleden op deze website verscheen. Toentertijd werd er weinig aandacht aan besteed – het zou immers een simpele klus worden. Vogels permanent wieken werd verboden en daarom moest er een netconstructie over het Flamingo-Strand gespannen worden. Het leek zo’n eenvoudige taak: een paar palen met een net eroverheen, een klus die met een potje van €100.000,- geklaard kon worden. Achteraf gezien bleek deze uitspraak echter een oorlogsverklaring geweest te zijn: al bijna vijf jaar liggen Diergaarde Blijdorp en de Commissie voor Welstand en Monumenten elkaar dwars. Deze maand besloot deze tak van de Gemeente Rotterdam nog eens zout in de wond te strooien door de dierentuin wéér terug naar de tekentafel te sturen, zo bleek uit twee recente publieke verslagen. Zo komt deze hoognodige ingreep wederom in het gedrang.

De problematiek stamt uit de jaren ’40: toen de Rotterdamse dierentuin van het stadscentrum naar de nieuwe Blijdorp-polder verhuisde, ontwierp Sybold van Ravesteyn eigenhandig de gehele nieuwe tuin. Sinds het overlijden van deze eigenzinnige architect is het aantal gebouwen van zijn hand zienderogen afgenomen: zo ging ‘zijn’ Rotterdam Centraal in 2008 tegen de vlakte. Van Ravesteyns stijl wordt echter als nationaal erfgoed gezien en zodoende is de gehele Rivièrahal-zijde van Diergaarde Blijdorp uitgeroepen tot rijksmonument, een status met vele asterisken. Terwijl de dierentuin nagenoeg vrij baan heeft om te bouwen en te slopen in het noordoostelijke segment, zijn er veel minder keuzemogelijkheden voor het terrein nabij de Oude Ingang, het Roofdieren-Gebouw en de Rivièrahal – een triade waar het flamingoverblijf direct aan grenst. Het is de plaaggeest van Van Ravesteyn: wie aan zijn ontwerpen komt, komt in een bureaucratische rompslomp terecht. In Rotterdam draagt dat gebed zonder einde de titel van Welstandscommissie: een raad van architecten die aangesteld is door de gemeenteraad.

Blijdorp heeft voor de geambieerde volière in dit beschermde stukje dan ook een architect in arm genomen die zich specialiseert in dit soort dossiers. Het ontwerp stemde hoopvol: de kooiconstructie, waarvan de pilaren dezelfde hoogte krijgen als de Victoria Serre, gaat zoveel mogelijk op in de omgeving. Gezien de vijver van de flamingo’s geen authentiek onderdeel van deze locatie is (oorspronkelijk was het een speeltuin), krijgt ook de waterpartij sierlijke curves om beter bij de stijl van Van Ravesteyn te passen. Ook de volière zelf zou niet hoekig, maar cirkelvormig worden, een vorm die verder gecomplimenteerd wordt door het eveneens gebogen bezoekerspad. Om Van Ravesteyns visie verder recht aan te doen, werd ook de rest van het voorplein meegenomen in de plannen. Deze wordt na jaren van verzakking weer recht getrokken (en gaat tevens een ondergrondse waterberging faciliteren) en de bankjes die toenmalig koningin Beatrix in 2007 cadeau deed, krijgen een mooi plekje rondom de stokoude boom die tussen het plein en het verblijf in staat. Tot aan de kleur van de schroeven werd er rekening gehouden met het totaalontwerp – maar de Gemeente moest er niets van weten.

Net voorafgaand aan de Nieuwjaarslezing werd het ontwerp, zoals dat toen getoond was, afgekeurd: ”de Commissie reageert op dit moment niet positief op het voorstel. Het ontwerp is pragmatisch van aard. De Commissie vindt vooralsnog dat hiermee niet voldoende recht wordt gedaan aan de uitstraling van het bestaande flamingoverblijf (zowel het dag- als nachtverblijf) en het entreegebied van de dierentuin. Dat getracht wordt de overnetting zo min mogelijk zichtbaar te laten zijn is een goed uitgangspunt, maar het voorgestelde ontwerp overtuigt de Commissie hierin nog onvoldoende. De Commissie geeft de suggestie mee het als een object te benaderen waaraan een ontwerpkwaliteit wordt toegevoegd dat in goede verhouding staat tot het voorterrein, de monumentale gebouwen, en de oorspronkelijke hoofdentree van de dierentuin en tevens een ondergeschikt karakter heeft.”

Het gesprek tussen Blijdorps architect en de Commissie op 22 januari verliep niet veel beter: ”In relatie tot de kenmerkende vloeiende belijning in het oorspronkelijk ruimtelijk ontwerp van Van Ravesteyn vraagt de Commissie zich af of het ontwerp van de afsluitende netconstructie hiermee in goede verhouding staat. De commissie vraagt zich af of een serie van repeterende staanders het passende antwoord is op het ontwerpuitgangspunt om de afsluitende netconstructie zo min mogelijk zichtbaar te laten zijn. Door de opeenvolging van verschillende ingrepen [aan het terrein] komt het geheel fragmentarisch over. De leesbaarheid van een heldere, vloeiende hoofdvorm gaat hierdoor teniet. De Commissie pleit voor een duidelijk kader rondom het gebied die het groene grondvlak markeert, zodat het gebied waar de volière komt als één geheel ervaren kan worden. Vanuit de kenmerkende openheid van het voorplein vraagt de commissie om de afstand tussen de monumentale boom op het voorplein en de te maken afsluitbare netconstructie te heroverwegen.”

Al met al lijkt het erop dat dierenwelzijn op gespannen voet staat met ‘monumentenwelzijn’. Toch blijft de relatie van de dierentuin met de Gemeente positief: zo is toegezegd dat de Diergaarde op steun kan rekenen met een aantal toekomstige projecten. Als Blijdorp de wens om deze klus dit jaar af te ronden wil verwezenlijken, is haast geboden: in het hoogseizoen hebben de flamingo’s het buitenverblijf nodig om hun natuurlijke gedrag te vertonen. De Welstandscommissie vergadert om de week, dus de dierentuin kan op zijn vroegst op 5 februari met een nieuw voorstel komen. Al sinds 2004 is de fok van flamingo’s in de Diergaarde totaal stilgevallen: iets dat gewijd wordt aan een transport dat toen plaatsvond, maar dat lokale roofdieren bij de nesten kunnen komen helpt ook zeker niet. De hoop is dan ook dat er uiteindelijk weer wat donzige langpootjes te zien zullen zijn wanneer de flamingo’s gewend raken aan hun nieuwe stulpje – maar mogelijk duurt dat dus nog wat langer dan gehoopt.

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook)