Afgelopen zondag vond de traditionele Nieuwjaarslezing van de vereniging Vrienden van Blijdorp online plaats. Vrienden-voorzitter Marcel Kreuger, Blijdorp-directeur Erik Zevenbergen en curator Harold Schmidt blikten vooruit op wat 2021 de dierentuin van Rotterdam te bieden heeft. Dat, en hoewel alles wat over 2020 gezegd kan worden inmiddels grijsgedraaid is, moest er toch nog even gesproken worden over de gevolgen van de langdurige sluitingen.
Eufemistisch gezegd was 2020 een pittig jaar voor Blijdorp. Met 600.000 bezoekers minder en een gemiste omzet ter waarde van 13 miljoen euro, wat in beide categorieën neerkomt op 40% slechter dan begroot, heeft het enig kunst- en vliegwerk van het bestuur gevergd om alle eindjes aan elkaar te knopen. Directeur Erik Zevenbergen houdt rekening met een vergelijkbaar karig 2021: ”de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat we er nog lang niet zijn, maar optimisme houdt ons overeind.” Zevenbergen stond uitvoerig stil bij ”de rots in de branding”, zoals hij de vereniging Vrienden van Blijdorp altijd noemt, maar uitte ook zijn dank voor de steun die Blijdorp uit allerlei andere hoeken ontving. Denk aan de recente actie van Patricia Paay, die inmiddels al een ton heeft opgeleverd. Verder verklaarde voorzitter Marcel Kreuger dat de Vrienden in 2020 voor het eerst sinds tijden een netto stijging in het ledental hebben meegemaakt en dat ’21 ook veelbelovend lijkt in dat opzicht.
Dit jaar vinden er, als alles goed gaat, twee grote transporten plaats. Het is de bedoeling dat olifanten Trong Nhi en Nhi Linh binnen een half jaar naar Amerika vertrekken. Moeder en dochter delen geen verwantschap met de rest van de Irma-groep en daardoor is de laatste jaren een strijd ontstaan over aan welke familie het leiderschap toebehoort. Eerst speelde dat conflict vooral op de achtergrond, maar vorig jaar begon het gevaarlijke vormen aan te nemen en sindsdien staan Trong Nhi en Nhi Linh apart. Er is echter geen ruimte voor het permanent huisvesten van twee kuddes in Blijdorp en daarom moeten ze weg. Nu we het toch over de olifanten hebben: Bangka is uitgerekend voor het voorjaar en hopelijk kan er dit jaar nog een nieuwe olifantendeur gemaakt worden tussen het binnen- en buitenverblijf.
Of de verhuizing van laaglandgorilla Nasibu naar Nieuw-Zeeland even snel geregeld zal zijn, is helaas niet te zeggen. Het land van de kiwi’s is namelijk coronavrij en hanteert vooralsnog strikt gesloten grenzen om dat zo te houden. Nasibu kwam in 2009 als peuter naar Blijdorp omdat hij in zijn geboorteplaats Frankfurt verstoten was door de zilverrug daar. Gelukkig kreeg hij in de Bokito-groep een tweede kans. Nasibu en Bokito werden binnen de kortste keren dikke vrienden en geleidelijk veranderde zijn adoptiezoon ook in een spierbundel van formaat. Helaas ging het mis tijdens zijn puberteit: hij pakte eten van Annet af, tastte Bokito’s grenzen af en uiteindelijk vond er zelfs een dekking met een van zijn dames plaats. Nasibu leefde steeds meer aan het rand van de groep en uiteindelijk is hij door Bokito een separatieverblijf ingejaagd. Hij had eigenlijk al lang in Nieuw-Zeeland moeten leven, maar keer op keer liepen bouwprojecten daarginds vertraging op. Volgens recente berichtgeving is Orana Wildlife Park overigens nu eindelijk klaar voor zijn komst. De directeur vertelde verder namens de verzorgers dat, ondanks zijn langdurige isolatie, de puber nog altijd goed in zijn vel zit.
Dan: bouwnieuws. Er lopen momenteel al drie projecten die in de eerste helft van 2021 afgerond moeten worden. Reeds voorafgaand aan de derde golf was men begonnen met het realiseren van de zogenaamde Bijenvallei op het terrein van het voormalige wolvenverblijf. Het wordt een botanisch toevluchtsoord voor zeldzame wilde insecten en er komt ook educatie over voortslepende milieuproblemen in Nederland, zoals de excessieve uitstoot van stikstofoxiden en ammoniak. Daarnaast is Blijdorp inmiddels begonnen met de werkzaamheden aan het verblijf van de Visaya-wrattenzwijnen. Het is nog niet duidelijk hoe lang het project gaat duren. Net als de realisatie van de Bijenvallei wordt dit project bekostigd door de Vrienden van Blijdorp en met het geld van de vereniging krijgen deze kritiek bedreigde varkens uit de Filipijnen binnenkort toegang tot een van de oevers van het pelikanenverblijf. Ook project drie is een Vrienden-klus: de overnetting van de flamingo’s. Als onderdeel van die verbouwing is eind vorig jaar al het voorplein van de Rivièrahal op de schop gegaan en op 18 januari wordt – ja, nu écht – begonnen aan de bouw van een volière over het Flamingo-Strand. De netconstructie moet eventuele kuikens beschermen tegen hongerige meeuwen en is ook nodig omdat het permanent wieken van jonge vogels nu verboden is. Deze verbouwing heeft ruim vijf jaar vertraging opgelopen door continu gesteggel met de Welstandscommissie van Rotterdam, die zich bekommert om het beschermen van de oorspronkelijke architectuur van Diergaarde Blijdorp anno 1940. Pluspunt is dat er inmiddels betere afspraken liggen met de Gemeente, om dit soort flaters in de toekomst te voorkomen.
Tot slot noemde Zevenbergen nog kort de verbouwing van de Bergdierenrots. Ook dit project gaat extern gefinancierd worden en kan dus doorgaan, al zal het waarschijnlijk op zijn vroegst in 2022 voltooid zijn. Het vervallen rotsblok wordt gereedgemaakt voor rode panda’s, met mogelijk kuifhertjes als onderhuurders. Voor beide soorten geldt dat hun Europese fokprogramma gecoördineerd wordt vanuit Rotterdam en daarom wil Blijdorp graag een tweede verblijf maken. Zo ontstaat er ruimte voor bijvoorbeeld individuen waarvoor tijdelijk geen partner gevonden kan worden in andere parken, of dieren die hun ouders kwijtgeraakt zijn en nog te jong zijn om te koppelen. Daarnaast is het een hele praktische invulling: het verblijf is naar huidige maatstaven simpelweg te klein voor hoefdieren of primaten. Rondom de Bergdierenrots staan ook verschillende ingrepen gepland. De Toko Tjitjak verliest zijn horecafunctie ten behoeve van educatie en ook wordt het vlonder door het oude pandaverblijf deels verlegd, om zo de doorstroom van bezoekers te verbeteren. Ook komt er een plekje voor primula’s, bloemen waarvan Blijdorp de Nationale Plantencollectie beheert, vermoedelijk om de zichtlijnen op de rots in oude luister te herstellen. Het terrein achter de Bergdierenrots moet op een later tijdstip ontwikkeld worden.
Hieronder kan je zelf een kijkje nemen naar de ontwerpen die getoond werden op de Nieuwjaarslezing. Navigeren tussen de verschillende afbeeldingen kan via de pijltjes onderaan. Tip: als je dit soort presentaties zelf wilt bijwonen en ook vragen wilt kunnen stellen, word dan lid van de vereniging Vrienden van Blijdorp en help de tuin de crisis door!
Historische thematiek in een dierentuin: op een dinosaurus-tentoonstelling na is het eigenlijk ongekend. Toch sluit de Algemene Ledenvergadering de Vrienden van Blijdorp perfect aan op hét onderwerp van dit jaar: de pandemie. De jaarlijkse presentatie van het bestuur van de Vrienden van Blijdorp vond voor het eerst in de meer dan vijftig jaar lange geschiedenis van de vereniging online plaats. Een keuze die geruime tijd geleden gemaakt werd met de gezondheid en veiligheid van de gegadigden in het hoogste vaandel. De bestuursleden zelf, optimistisch als vanouds, kwamen wel fysiek bijeen in een kleine studio: de leden konden meekijken via een livestream en konden via die website ook vragen stellen en stemmen. Verslagen en formaliteiten terzijde: hét grote nieuws van de Algemene Ledenvergadering was dat het Eilandhoppen-project helaas geannuleerd is. 
Zoals dat bij de ALV hoort, blikten de verschillende bestuursleden na de aftrap om de beurt terug op de activiteiten en cijfers van 2019. Helaas zet de negatieve trend bij de lidmaatschapsaantallen door: de vereniging ontving 177 nieuwe Vrienden, wat meer is dan in de twee voorgaande jaren, maar moest tegelijkertijd afscheid nemen van 320 oudgedienden. Dat betekent dat er nu nog zo’n 4.500 Vrienden zijn. Wel was secretaris David Verhagen optimistisch: het lijkt erop dat de vereniging in 2020 zomaar weer enigszins zal groeien. De vele oproepen tot steun voor de Diergaarde werpen kennelijk hun vruchten af! Ook werd er teruggekeken op de successen van de reiscommissie in 2019, met zes vrijwel volgeboekte excursies naar andere dierentuinen. De opening van de Vriendenbazaar, iets waar het promotieteam erg blij mee was, was eveneens zeer succesvol. Er is ruim vier ton opgehaald met de nieuwe winkel vorig jaar: heel wat meer dan wat voorheen bewerkstelligd werd met de twee oude winkels (zie de bijgevoegde grafiek). De zogenaamde ‘vortex’ in de winkel was alleen al goed voor vijfduizend euro aan muntgeld uit allerlei windstreken. De winst zal dit jaar helaas, door de langdurige sluiting, meer lijken op de oude kasstroom. De begroting van 2020 werd unaniem goedgekeurd door de aanwezige Vrienden, net als het verslag van de financiële administratie, het herbenoemen van het bestuur, het benoemen van ereleden en het handhaven van de huidige contributiekosten.
De presentatie werd niet afgetrapt met plattegronden of sfeerimpressies, maar met een indringende foto van houtkap in de Amazone. Erik Zevenbergen: ”Het Masterplan gaat niet zomaar over de toekomst van de dierentuin, maar over natuurbehoud, over dat we het gevoel van verbondenheid kwijtraken met de natuur en het vernietigen. Het uitsterven van planten- en diersoorten is iets waar wij als mens schuldig aan zijn, ver weg maar ook dicht bij huis. Wat laten wij achter? Het gaat niet lukken om het tij te keren in de komende tien jaar, maar we kunnen wel de volgende generaties het geloof en de hoop meegeven dat het niet te laat is. Wij kunnen dat positieve geluid zijn, wij kunnen dat verschil maken.” De toon was direct gezet.
