Masterplan 2030: de directeur vertelt verder…

Foto: Greet van Norde (Vrienden van Blijdorp)

Tweeëndertig jaar: alweer zo lang vindt Blijdorp houvast bij het eens zo ambitieuze Masterplan. Toen de visie in 1988 gepresenteerd werd, was de Diergaarde op sterven na dood. De bezoekersbeleving van de dierentuin moest het afleggen tegen die van Burgers’ Zoo en Beekse Bergen, de wow-factor was ver te zoeken. Het Masterplan wist Blijdorp om te toveren van irrelevante stadstuin tot de de drukst bezochte dierentuin van Nederland. De Rotterdamse oase heeft nu een nieuwe droom: onomstotelijk de mooiste dierentuin van Europa worden. Het is een doelstelling die gehaald moet worden dankzij het Masterplan 2030, zoals deze vandaag gepresenteerd werd tijdens de winterlezing van de Vrienden van Blijdorp. Beloftes over de vele details van de megaprojecten doet het park nog niet, maar de vooruitzichten zijn mooi. Startdatum: vandaag.

De presentatie werd niet afgetrapt met plattegronden of sfeerimpressies, maar met een indringende foto van houtkap in de Amazone. Erik Zevenbergen: ”Het Masterplan gaat niet zomaar over de toekomst van de dierentuin, maar over natuurbehoud, over dat we het gevoel van verbondenheid kwijtraken met de natuur en het vernietigen. Het uitsterven van planten- en diersoorten is iets waar wij als mens schuldig aan zijn, ver weg maar ook dicht bij huis. Wat laten wij achter? Het gaat niet lukken om het tij te keren in de komende tien jaar, maar we kunnen wel de volgende generaties het geloof en de hoop meegeven dat het niet te laat is. Wij kunnen dat positieve geluid zijn, wij kunnen dat verschil maken.” De toon was direct gezet.

Initiatieven die al binnen de dierentuin lopen om te bouwen aan een betere wereld, kregen een speciaal plekje in de schijnwerpers: het gebruiken van afval als compost, onderzoek naar de Komodovaraan, bescherming van de rode panda. Blijdorp wil zich intensiever gaan focussen op vier grote, meerjarige natuurbeschermingsprojecten, met ook nog ruimte in de begroting voor kleinere en spontane acties, zoals dat laatst ook gebeurde voor de bosbranden in Australië. In het Blijdorp van de toekomst zullen soms lastige keuzes gemaakt moeten worden om dierenwelzijn binnen de beperkte grenzen van de stadstuin te garanderen: met welke soorten gaat de Diergaarde verder en welke biotopen moeten het veld ruimen om dieren, waarvoor de nood hoger is, te huisvesten? Kan de continentale indeling gehandhaafd worden? ”Onze doelstellingen zijn ambitieus, maar niet onhaalbaar”, aldus Zevenbergen.

De eerste verbouwing in het Masterplan 2030 zal de veelbesproken overnetting van het Flamingo-Strand zijn. Goed nieuws, binnen twee weken hoopt Blijdorp nu écht die langverwachte vergunning te krijgen! Om de blauwdrukken door de kritische Welstandscommissie heen te krijgen, zijn er wel wat wijzigingen in het ontwerp gemaakt. De volière blijft cirkelvormig, maar om het oorspronkelijke ontwerp van Van Ravesteyn eer aan te doen, wordt het kijkpunt verplaatst. Nu is dit nog onderdeel van het entreeplein, maar tijdens de verbouwing zal er een nieuw bezoekerspad in de volière worden gerealiseerd waar nu de kleine Amoervolière staat. Vanaf daar kijk je deels uit op het grasveld van de flamingo’s en deels op hun waterpartij, die verlegd zal worden om mee te krullen met de rand van de netconstructie.

Ontwerp volière flamingo's
Verleden: entreegebied Diergaarde Blijdorp 1940
« van 5 »

Gebruik de pijltjes om door de galerij te navigeren.

Ook aan de Eilandhoppen-uitbreiding van het Oceanium kan hopelijk dit jaar nog begonnen worden. De video die werd vertoond tijdens de presentatie behoorde ongetwijfeld tot de hoogtepunten van de dag! Deze driedimensionale impressie liet tot in detail de toekomstige kas zien. Vanaf de ijsschotsen bij de pinguïns kom je een kleine hal binnen, vanwaar je het binnenverblijf van de ringstaartmaki’s kan bekijken, hun buitenverblijf in kan gaan en meer informatie krijgt over Madagaskar. Eveneens onderdeel van deze kamer zou een tweetal terraria voor de Henkels bladstaartgekko en de gouden mantella (een Malagassische gifkikker) zijn. Vanaf deze zaal heb je toegang tot de grote Madagaskar-hal. Er wordt een gradiënt-ecosysteem weergegeven, dat van een vrij dor gebied overgaat in een moerassig regenwoud. Planten zijn hier prominent aanwezig: van de baobab, een echte droogte-expert, tot de waterbanaan en reizigerspalm. Drie aparte verblijfjes maken onderdeel uit van de kas: tegen de oostmuur staat een verblijf gepland voor spinschildpadden en Madagaskarleguanen, in de zuidwestelijke hoek een onderkomen voor ploegschaarschildpadden en panterkameleons. Daartussenin is ook nog een iets uitgebreider onderkomen voor de boky-boky te vinden, mogelijk krijgen zij zelfs een eigen buitenverblijf. Wat volgt is een vlonder, laag boven het water, welke leidt tot de ingang van het ‘Komodo Ranger Station’, een tussenruimte waar alvast enige informatie wordt verstrekt over de natuur van de Kleine Soenda-eilanden. Het verblijf voor de Komodovaranen zelf ligt lager dan het bezoekerspad, waardoor je (vergelijkbaar met de Krokodillenrivier) van bovenaf de dieren kan bewonderen. De beelden spreken voor zich: het wordt een erg mooi perk. De overgang tussen Komodo en de Galapagos wordt gevormd door een nagebouwde romp van de HMS Beagle, het schip waarmee Charles Darwin eens deze archipel aandeed. Veel aandacht gaat hier uit naar invasieve diersoorten en evolutie. Het verblijf voor de reuzenschildpadden is als een soort tropische savanne vormgegeven, het bezoekerspad is een vlonder waar de dieren onderdoor kunnen bewegen. De overgang tussen de Eilandhoppen-kas en het Natuurbehoudcentrum wordt gevormd door nog een klein educatief kamertje met een interactieve quiz.

Ontwerp Eilandhoppen
Impressie introductie Eilandhoppen
« van 6 »

Gebruik de pijltjes om door de galerij te navigeren.

Afbeelding: impressie gerestaureerde Bergdierenrots. Klik HIER voor groot formaat.

Ook de toekomstvisie voor de Bergdierenrots werd met een video getoond. De rots wordt in ere hersteld en in het kader van de restauratie wordt ook het terrein achter de rots weer bij het perk gevoegd, om zo een ruim en afwisselend verblijf te creëren voor de rode panda’s. Het huisvesten van grotere dieren uit de Himalaya is niet mogelijk, daar zijn de aanwezige binnenverblijven te krap voor. Wel worden kuifhertjes als optie genoemd om de begane grond verder aan te kleden.

Een belangrijke boodschap die werd overgedragen, is dat het Masterplan 2030 nog geen verfijnd bouwplan is. ”Wat wij presenteren is niet hoe de dierentuin zal worden, maar hoe het zou kunnen worden”, zo verklaarde de directeur. De ‘route’, zoals die gepresenteerd werd afgelopen vrijdag, is de leidraad voor wat er komen gaat. Waar mogelijk zal Blijdorp andere verblijven bij de plannen betrekken om ook de onbekende en minder opvallende dieren een prominente plaats te geven. De hoop is dan ook dat er rondom de Bergdierenrots wat extra verblijven gerealiseerd kunnen worden. Zo ook voor de Victoria Serre: hoewel de nadruk daar op het botanische ligt, is het waarschijnlijk dat ook een aantal vogels terugkeert. De paradijsvogels werden als mogelijkheid genoemd. De François’ langoeren, die ook moeten verhuizen vanwege de restauratie van de Tropenvleugel, kunnen mogelijk een nieuw verblijf krijgen langs de Vleermuizengrot, die op zijn beurt waarschijnlijk weer onderdeel gaat uitmaken van het uitgebreidere olifantenverblijf.

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl). Impressie gerestaureerde Rivièrahal. Klik HIER voor groot formaat.

Een van de hoogtepunten van het Masterplan 2030 is natuurlijk de restauratie van de Rivièrahal. Deze wordt weer in volle glorie hersteld: het moet net als vroeger een ontmoetingsplek worden met regelmatige evenementen en tentoonstellingen. Na de wederopbouw verloor de Rivièrahal haar aanzien aan Ahoy en De Doelen, iets dat Blijdorp graag anders had gezien. Er wordt nog volop gebrainstormd over manieren om de Rivièrahal weer dé Rotterdamse ontmoetingsplaats te maken: zou het bijvoorbeeld niet leuk zijn als je op een of andere manier zonder toegangskaartje alsnog de Rivièrahal zou kunnen bezoeken? Het majestueuze karakter van de centrale hal blijft behouden, in combinatie met moderne voorzieningen. De binnentuinen van Madrid en Wenen worden als inspiratiebronnen genoemd. Ook de restauratie van de centrale hal van de Rivièrahal zal een domino-effect hebben: het is niet langer mogelijk om dieren te huisvesten in de Westvleugel, met het oog op de beschikbare ruimte én de te verwachten geluidsoverlast. De ruimte die door hun vertrek vrijkomt, kan ook betrokken worden bij de vernieuwde Rivièrahal: een mogelijkheid is het veranderen van het Mensapengebouw in een binnenspeeltuin, al zijn andere opties ook zeker niet uitgesloten. Wanneer de gorilla’s een nieuw verblijf krijgen (ongeveer bij het huidige vrijwilligers- en educatiecentrum), kan dat mogelijkerwijs weer gecombineerd worden met een nieuw verblijf voor de dwergnijlpaarden. Het is niet uitgesloten dat de Wolvenvallei bij deze plannen betrokken zou worden.

De boodschap is duidelijk: Blijdorp durft weer te dromen! Dat is misschien wel de belangrijkste conclusie om te trekken uit deze presentatie. Niet alle vragen kunnen al beantwoord worden, maar dat hoeft ook nog niet: het komende decennium kan de dierentuin prachtige nieuwe biotopen uit de grond stampen, waarbij de monumenten gecombineerd worden met vooruitstrevend dierenwelzijn.

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl). ‘Tijdlijn Masterplan 2030.’ Klik HIER voor groot formaat.

Masterplan 2030 vervroegd gepresenteerd, Blijdorp ondergaat metamorfose!

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl). ‘Tijdlijn Masterplan 2030.’ Klik HIER voor groot formaat.

Tegen alle verwachtingen in heeft Diergaarde Blijdorp vandaag digitaal een tipje van de sluier opgelicht over het Masterplan 2030. Hoewel de publiekspresentatie pas voor zondag gepland staat, ontvingen de medewerkers van de dierentuin gisteren al gedetailleerde uitleg over de toekomstdromen van het Rotterdamse park en sinds vandaag kunnen dus ook geïnteresseerde bezoekers online een eerste indruk krijgen. ‘Natuurlijk in Blijdorp’, zo luidt de slogan. Hoewel nog veel vragen onbeantwoord blijven, is één ding alvast duidelijk: aan ambitie in Blijdorp geen gebrek. De directeur: ”We zorgen voor een gezonde, duurzame bedrijfsvoering, waardoor we veel plannen uit eigen middelen kunnen financieren. Maar we hebben ook samenwerking en hulp van onze omgeving nodig. We willen graag krachten bundelen met partners, gemeente en overheid maar ook bezoekers, natuurbehoudsorganisaties, Vrienden, vrijwilligers en fans.”

In een twee minuten durend filmpje voert directeur Erik Zevenbergen hoogstpersoonlijk het woord. ”Wij zijn een Rotterdams icoon van 163 jaar oud, maar levenslustiger dan ooit.” Te beginnen met de grote lijnen: over tien jaar wil Blijdorp meer dan ooit tevoren betrokken zijn bij de instandhouding van de natuur. Onderzoek binnen de dierentuin en daarop aansluitende educatie krijgen een prominentere plek. Het budget ter ondersteuning van wereldwijde natuurbeschermingsprojecten moet significant groeien naar minimaal een miljoen euro per jaar: een bedrag dat onder meer verzameld moet worden via een jaarlijks bezoekersaantal dat stijgt naar de twee miljoen én via 30% meer welwillende organisaties die financiële bijdrages leveren. Diergaarde Blijdorp wil in 2030 niet alleen CO2-neutraal zijn, maar zelfs broeikasgassen weer opnemen om de schade door klimaatverandering in te perken. Niet-recyclebare materialen worden in de ban gedaan. Dit alles is al indrukwekkend zat, maar de sterren van de show zijn natuurlijk de geplande verbouwingen.

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl). Impressie Komodovaranen-verblijf Eilandhoppen. Klik HIER voor groot formaat.

Het eerste bouwproject dat ons te wachten staat is de langverwachte overnetting van het Flamingo-Strand, waar deze zomer aan begonnen zal worden. Met respect voor Van Ravesteyns architectuur verandert dit verblijf nabij de stadsentree in een volière, zodat toekomstige flamingojongen niet meer gewiekt hoeven te worden (en beschermd worden tegen zeemeeuwen!). Klik HIER voor een nieuwsbericht van een tijdje terug waarin we meer uitlegden over het plan. Ook de Eilandhoppen-uitbreiding van het Oceanium gaat dit jaar al verrijzen op het terrein waar momenteel de het reuzenschildpaddenverblijf en een grasveldje gelegen zijn, klik voor uitleg daarover HIER. Ook gaat Blijdorp dit jaar de Bergdierenrots, die al enkele jaren niet meer toegankelijk is voor bezoekers vanwege zijn extreme bouwvalligheid, in de lak zetten. De monumentale rotstoren wordt, zoals al decennia lang de bedoeling was, het hart van de nog prille Himalaya-biotoop. Het wordt een tweede locatie voor rode panda’s, zodat toekomstige nestjes nog wat langer ‘in eigen huis’ kunnen blijven of wellicht komt er zelfs een tweede fokstel. Het sluit hoe dan ook feilloos aan op Blijdorps doelstelling om als wereldwijde fokcoördinator van deze soort éxtra betrokken te zijn bij deze diersoort. Of de Diergaarde het ook voor elkaar heeft gekregen om het achterliggende terrein bij het verblijf te trekken en of er (zoals in de wandelgangen al langer wordt gefluisterd) nog omringende perken komen voor Himalaya-bewoners, zal zondag moeten blijken.

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl). Impressie gerestaureerde Victoria Serre. Klik HIER voor groot formaat.

In 2021 staan minimaal twee projecten op de planning: allereerst krijgen de François’ langoeren een nieuw optrekje. Bronnen melden dat het nieuwe onderkomen nabij de Bergdierenrots zal zijn. Deze bladetende apen uit het Chinees-Vietnamese grensgebied moeten vertrekken uit hun stulpje bij de Chinese Tuin omdat deze kooiconstructie tegen de Rivièrahal aangebouwd is: iets dat eigenlijk niet meer toegestaan is sinds dit pand tot rijksmonument uitgeroepen is, omdat dit afbreuk doet aan het ontwerp. Over die Rivièrahal gesproken: in 2021 wordt eveneens begonnen met de verbouwing van de Victoria Serre. Hoewel het een lange klus zal worden om de uitermate vervallen Oostvleugel op te lappen, houdt dat Blijdorp niet tegen alvast een impressie van het eindproduct vrij te geven. De Tropenvleugel wordt de belichaming van Blijdorps taakomschrijving als geregistreerde botanische tuin en de reuzenwaterlelie, de Victoria amazonica, is hoe dan ook een blijvertje. Minder zeker is of het bonte gezelschap van tropische zangvogels ook welkom is in de Victoria Serre 2.0 – daarover dadelijk meer.

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl). Impressie uitgebreid olifantenverblijf. Klik HIER voor groot formaat.

Hij gaat er nu écht komen: het oli-duct! De volgende klus op de kalender is de eerste uitbreiding van het olifantenverblijf. Taman Indah was twintig jaar geleden toonaangevend in dikhuidenwelzijn en als onderdeel van Blijdorps taak als EEP-coördinator van de Aziatische olifant moet dat het weer worden. Daartoe moet het perk in westelijke richting groeien. Daarmee slaat Blijdorp drie vliegen in één klap: ook twee rijksmonumenten kunnen meegenomen worden in het plan. De bongo’s moeten namelijk wijken voor deze expansie en hun vervallen stal uit de jaren ’40 kan dan gelijk gerestaureerd worden. Het idee is niet geheel ongelijk aan de Toko Tjitjak, het patatrestaurant dat ook in zo’n gebouwtje gevestigd is. Vanaf het terras kunnen bezoekers de olifanten zien ravotten in een nieuwe waterpartij, die deze gigantische dieren kunnen bereiken via een nieuw te bouwen viaduct. Ondergronds keert de oude ‘Papegaaienlaan’ dan weer terug, het pad dat rechtstreeks van de Tweeling-Gebouwen naar de Grote Vijver liep. Ooit werd gesuggereerd dat zo’n tunnel mogelijkheden zou bieden tot het houden van enkele nachtactieve dieren, maar over zulke details is nog geen woord gerept. Ook gaat het bullenperk erop vooruit. Dit is fase één van de facelift van Taman Indah: later worden ook het kamelenverblijf en het openluchtgedeelte van het Aziatisch Moeras bij het perk getrokken, waarmee het olifantenverblijf qua oppervlakte het grootste onderkomen van Rotterdam wordt. De gesloten Vleermuizengrot wordt dan ingericht als stal voor een mannengroepje olifanten dat Blijdorp ook graag wil gaan huisvesten. Op de artist impression zijn op de achtergrond enkele Indische antilopes afgebeeld te midden van de olifanten: het lijkt er dus op dat Blijdorp nog steeds enkele andere diersoorten wilt onderbrengen hier. Deze tweede fase moet echter nog even op zijn beurt wachten, want een paar andere urgente klussen gaan daarvoor plaatsvinden…

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl). Impressie nieuw gorillaverblijf. Klik HIER voor groot formaat.

Aansluitend op de realisatie van het olifantenviaduct krijgen gorilla Bokito en zijn soortgenoten een nieuw onderkomen: het wordt een groen en weelderig perk, gesitueerd in de zuidpunt van het park. ‘Bosrijk’, zo omschrijft Blijdorp het nieuwe buitenverblijf, dat hand in hand moet gaan met een riant nieuw binnenverblijf. In detail durft de Diergaarde nog niet te treden, maar het is goed mogelijk dat zo’n nieuw pand in de buurt van het huidige vrijwilligersgebouw zou komen. De conceptafbeelding lijkt een gerestaureerde Rendierenstal te tonen die omgetoverd is tot kijkhut. Vermoedelijk betekent deze onderneming het definitieve einde van de (karige) Australische en Europese themagebieden, al moet dat nog bevestigd worden. De nood is echter hoog bij de gorilla’s: met name het binnenverblijf kan echt niet langer. Het vertrek van de gorilla’s uit het Mensapengebouw is onderdeel van een overkoepelend thema. De Rivièrahal gaat, nadat elders in de tuin vervangende faciliteiten gerealiseerd zijn, gefaseerd leeggehaald worden. Geen dieren meer in de Rivièrahal, dat is het idee. Het tackelen van de reusachtige, meerjarige en uiterst dure taak van de restauratie van de Rivièrahal is namelijk de volgende klus op de kalender.

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl). Impressie gerestaureerde Rivièrahal. Klik HIER voor groot formaat.

Het herstellen van de Rivièrahal in oorspronkelijke staat behoort tot een reeks karweien richting de tweede helft van het decennium waarover nog weinig details bekend gemaakt zijn. Wat bekend is, is dat de Centrale Hal net als vroeger een ‘Rotterdamse ontmoetingsplek’ gaat worden, met onder andere horecagelegenheden en tentoonstellingen. Het gerucht gaat dat de functie van speeltuin uitgeschoven gaat worden naar het tegen die tijd leegstaande Mensapengebouw. Voor deze periode valt ook het woord ‘Mammoetwoud’, verwijzend naar de zeldzame reuzensequoia-boom uit westelijk Noord-Amerika. Momenteel groeien er een paar (nog wat bescheiden) exemplaren van deze soort aan de zuidzijde van het Oceanium. Omstreeks deze tijd zal ook fase twee van de uitbreiding van het olifantenverblijf worden afgetrapt. Richting het einde van het decennium krijgen de Sumatraanse tijgers een nieuw heenkomen, gevolgd door een nog wat mysterieuze restauratie van de Grote Vijver.

De hoeveelheid informatie die Diergaarde Blijdorp vandaag naar buiten heeft gebracht is nog maar het topje van de ijsberg! Wat gaat er gebeuren met het vrijgekomen terrein van het gorillaverblijf? Wat is de bestemming voor de Tijgerkreek en de Grote Vijver? Wat is de toekomst van de bosrendieren en wallaby’s? Gaat de Dikhuidenvleugel ook leeggehaald worden? Het zijn vragen waar zondag hopelijk meer over bekend zal worden. In de tussentijd kan je HIER het filmpje met de directeur bekijken.

EDIT: Klik hier voor het verslag van de presentatie.

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl). ‘Masterplan 2030 facts & figures’. Klik HIER voor groot formaat.

Duikvlucht

Foto: AD (ad.nl). Deel van de Vleermuizengrot waar het incident plaatsgevonden zou hebben.

Opmerkelijk nieuws uit de Diergaarde vandaag: een jonge bezoeker, 12 jaar oud, had het idee om zijn oma te laten schrikken door op de balustrade van de trap naar de hangbrug in de Grote Vliegkooi te gaan staan. En óf ze dat deed, want ogenblikken later lag hij zes meter lager, op de begane grond van de dichtgetimmerde Vleermuizengrot. Na bevrijd te zijn door de brandweer bleek in het ziekenhuis dat de jongen het heeft moeten bekopen met twee gebroken polsen en twee ingedeukte ruggenwervels. De familie verwacht ”een goed gesprek” met de Diergaarde te hebben. ”Als er een verzakking in het trottoir zit, of een trap glad is, staat er meteen een hek om of een bordje bij. En hier niks. Dat vind ik best raar.” Inmiddels is nog een extra plank geplaatst boven de balustrade, die overigens toch al tot borsthoogte komt. 

Foto: Saskia Bokkers (BB-Facebook). ”Ik weet niet wat ze gegeten heeft, maar weet wel dat er mensen met chips en, nog erger, chocolade, naar haar stonden te kijken. Toen Chris ik er wat van zeiden, wisten ze niet hoe gauw ze weg moesten komen. Ik vind dit zó erg.”

Het is niet de eerste keer dat bezoekers in Blijdorp gaan daar waar zij niet horen. Eerder dit jaar verscheen een filmpje op Dumpert waarop te zien was hoe een groepje jonge bezoekers over de gracht van het vosmangoestenverblijf sprong, wat begrijpelijk voor enige verwarring zorgde bij de inwoners. Ook het voeren van dieren is een slechte gewoonte die moeilijk tegengegaan kan worden, zo leert de ervaring. Elk jaar duiken er wel foto’s en verhalen op van prairiehondjes, vosmangoesten, stokstaartjes of andere dieren die zich tegoed doen aan menselijke snacks. In een uitzonderlijk geval in 2014 werd er zelfs iets van eten geworpen naar het kuifmakakeneiland, met het zichtbaar onwel worden van het dier tot gevolg. De foto die we hier getoond hebben, maakt onderdeel uit van een korte reeks foto’s die gemaakt is daarvan. Een explicietere foto hebben we ook beschikbaar gesteld, maar wees gewaarschuwd, de foto kan als schokkend worden ervaren. Klik daarvoor HIER. Een andere bizarre overtreding van het parkreglement werd begaan door twee vloggers die zich overdag verstopten in Amazonica om daar de nacht door te brengen en ’s ochtends besloten te douchen in de waterval van de Grote Vliegkooi. Soortgelijke, ondoordachte acties doen zich ook elders voor. Wie herinnert zich immers niet het gezin dat besloot te picknicken te midden van de jachtluipaarden in Safaripark Beekse Bergen?

In al deze gevallen is het gelukkig met een sisser afgelopen, maar het mag niet vergeten worden dat men in dierentuinen werkt met wilde dieren en zich daarnaar dient te schikken. Onthoud dus: een ware dierenvriend voedert niet, vlinders niet aanraken, het gras is voor de dieren, staar niet naar gorilla’s en uh… klim niet op balustrades.

Foto: Hvw Rijswijk (hartvannederland.nl)