Rust zacht, lieve Irma: olifanten-oma (53) overlijdt in Diergaarde Blijdorp

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook)

De vlag hangt halfstok in Rotterdam. Rondom Taman Indah, een uithoekje van Diergaarde Blijdorp waar het normaal bruist van het leven, hangt een sombere sfeer. Een van de oudste en geliefdste inwoners van de dierentuin heeft in de late uurtjes van 24 september vredig haar laatste adem uitgeblazen. Aziatische olifant Irma is niet meer. Blijdorper Bende blikt terug op de 53 jaar waarin zij onze tuin bekroonde.

Blauw bloed

Foto: Erik Siemonis (BB-Facebook). Irma (voor) met haar moeder.

Irma’s ouders, mannetje Chieng Mai en vrouwtje Buag Hah, werden in 1962 op zeer jonge leeftijd door het Thaise koningshuis geschonken aan de Deense monarchie. In 1970 kwam hun eerste kind ter wereld, een dochter. Zoals zo’n koningsbaby vanzelfsprekend toebehoort, werd ze Irma gedoopt: vernoemd naar een supermarktketen in Kopenhagen…

Het waren andere tijden wat betreft dierenwelzijn. In 1975 werd Irma van haar moeder gescheiden om te verhuizen naar Diergaarde Blijdorp. Bij aankomst in Rotterdam kreeg ze een plekje in de Dikhuidenvleugel van de Rivièrahal. Hier sloot ze zich aan bij een onnatuurlijk lappendeken: Sonny, Aida en Menika, drie wildgevangen koeien zonder enige verwantschap. Erg liefdevol werd Irma niet ontvangen, al ontstond tussen Sonny en Irma al snel wederzijds respect en vertrouwen. ’s Nachts werden ze op een rij gezet in de stal, één poot urenlang vastgeketend aan een pilaar. Het moet een ongelofelijk zware periode geweest zijn.

Zo gebrekkig als de huisvesting was, zo ambitieus was Blijdorp. De Diergaarde was toentertijd uniek in het opzicht dat ze zich ook waagden aan een mannelijke olifant. Veel andere dierentuinen vonden het veel te riskant om zo’n vijf ton zware, wispelturige spierbundel te huisvesten. Ramon, zo heette de kolos uit Hannover.

De Rotterdamse verzorgers droomden van iets waar nog geen enkele Nederlandse ZOO in geslaagd was, maar de Denen en Duitsers al wel: jonge dikhuidjes. Zo zou Blijdorp onafhankelijk worden van de schimmige Zuidoost-Aziatische import.

Het had heel wat voeten in de aarde om Irma en Ramon vredig bij elkaar te plaatsen. Eigenlijk was Irma zelfs op haar oude dag nog erg onrustig in het bijzijn van bullen. Wat niet hielp is dat Ramon bij vlagen worstelde met zijn gezondheid. Toch accepteerde Irma Ramon uiteindelijk en vanaf dat moment waren de verzorgers innig aan het duimen.

Twee stappen vooruit, één achteruit

Foto: Nationaal Archief. Irma met haar dochter Bernhardine.

Op 16 juni 1984 gebeurde het. Onrustig geschuifel, een zachte plof en vervolgens een heleboel consternatie. Nog voordat Irma met haar slurf naar achteren kon reiken, zat een heel team verzorgers eromheen. Blijdorp had haar langverwachte prinses gekregen, met een matchende naam: Bernhardine, naar de vader van Beatrix.

Dagenlang hield de stormloop van Rotterdammers aan, maar echt lang heeft het prille geluk niet mogen duren. ‘Dina’ ontwikkelde al snel een reputatie als onhandelbaar en verdween in ’85-’86 daarom tijdelijk naar Krefeld, waar men haar gedrag hardhandig probeerde te corrigeren. Achteraf gezien was dat een verschrikkelijke keuze: het duurde jaren voordat Bernhardine weer gezonde relaties kon opbouwen met anderen, met zowel olifanten als verzorgers. Op gedragscorrecties van andere olifanten reageerde ze nog slechter dan voorheen. Ook haar relatie met Irma was nooit echt hetzelfde hierna.

Terug naar Irma: in ’88 nam ze ene Douanita onder haar hoede. Zij was een wildgevangen olifantje uit Vietnam met Tsjechoslowakije als eindbestemming, ernstig vermagerd na maanden op zee en bovendien zonder het benodigde papierwerk. In 1990 volgde de geboorte van Yasmin. In tegenstelling tot Irma’s eerste bevalling waren er ditmaal geen verzorgers aanwezig in de kraamstal op het moment suprême.

Zachtaardige matriarch

Taman Indah werd in 1994 in gebruik genomen en luidde een nieuw tijdperk op het gebied van dierenwelzijn in. Niet alleen hadden de dieren hier veel meer bewegingsruimte en was het verblijf natuurlijker ingericht, maar ook aan het nodeloos separeren van de dieren ’s nachts kwam een einde. Dat gold ook voor Irma’s derde bevalling in 1995: de kleine Indira werd direct omringd door ‘hulptantes’ Sonny en Bernhardine. Dierentuinen over de hele wereld deden inspiratie op in de Maasstad.

Dat wil niet zeggen dat het alleen maar rozengeur en maneschijn voor Irma. In ’96 vertrok Bernhardine (alweer), in ’97 overleed Sonny en in ’98 stierf Indira. Veel toeverlaten van Irma vielen dus binnen korte tijd weg, wat samenviel met de komst van allerlei onverwante vrouwtjes uit andere parken. Er brak een leiderschapsstrijd uit, die er behoorlijk fel aan toeging. Pas in 1999 vertrokken de ‘dissidenten’ naar Engeland en was Irma’s positie als matriarch veiliggesteld.

Irma’s leiderschap was nooit erg strikt. Op momenten dat het nodig was, stond ze haar mannetje – zo blikken de verzorgers nog altijd terug op hoe resoluut Irma de kudde naar het buitenverblijf leidde na het afscheid van Sonny’s lichaam. Echter, net als Sonny, krabbelde ze soms terug als er ruzie uitbrak. Écht dominant kon je haar niet noemen.

Vlak voor de eeuwwisseling keerde Bernhardine weer terug naar Rotterdam, op de hielen gevolgd door Irma’s bevalling van Bangka in 2000. In de jaren die volgden, begonnen ook Bernhardine, Yasmin en Douanita zich te ontplooien tot moeders. In 2004 beviel Irma voor de vijfde keer en wel van haar enige zoon, Sibu. Op het eerste gezicht klinkt dit perfect: een big happy family.

Toch lag Bernhardine nog altijd lastig in de groep en die family begon met al dat geboortenieuws wel érg big te worden. Daarom werd in 2006 de knoop doorgehakt: Bernhardine werd definitief gescheiden van Irma en vertrok naar het Ierse Dublin. Zusje Yasmin, met wie ze een hechte band had, ging haar daar vergezellen. Dat had Irma haar welverdiende rust moeten geven. In tegendeel: toen ging het pas écht goed mis.

Horrorbevalling

Foto: Diergaarde Blijdorp. Irma’s operatie vond plaats terwijl ze bij bewustzijn was.

In december 2007 luidden weeën het einde van Irma’s zesde zwangerschap in. Maar in plaats van het gebruikelijke patroon van toenemende frequentie en intensiteit, doofden de weeën na verloop van tijd uit… Begin januari 2008 oordeelde de dierenarts dat het jong in de baarmoeder gestorven was en grof gezegd werkte Irma’s lichaam niet mee.

Meer dan een jaar lang heeft Irma zo rondgelopen, ogenschijnlijk zonder er echt last van te hebben. De dierenarts hield haar gezondheid nauwlettend in de gaten en op de echo’s was zichtbaar dat het dode kalf in een soort mummie aan het veranderen was. Het was een uiterst precair evenwicht.

Foto: Carla Dekkers (BB-Facebook)

Dat evenwicht werd uiteindelijk medio 2009 verstoord door de bevalling van Douanita. Irma was vrij letterlijk aan het meepuffen en een piek in hormonen zorgde voor een nieuwe golf weeën. Het kalf moest er nú uit, maar zelfstandig lukte het Irma niet. Haar opvoeding was wellicht traumatisch en onethisch, maar al dat hands-on contact had ervoor gezorgd dat Irma op haar gemak was rond mensen. Dat heeft haar leven uiteindelijk gered.

Foto: Carla Dekkers (BB-Facebook). Irma, de ochtend na haar operatie.

Een hele ploeg dierenartsen, verzorgers en zelfs directeur Damen hebben uiteindelijk meer dan 24 uur lang geploeterd om het jong in delen te verwijderen uit Irma’s baarmoeder. Ze moest bij bewustzijn blijven, dus enkele verzorgers stelden haar tijdens de hele ingreep gerust door haar slurf vast te houden en haar lekkernijen toe te stoppen. De spanning was om te snijden. Het mag een wonder heten dat Irma relatief snel weer de oude was. Haar dagen als moeder lagen echter definitief in het verleden.

Met pensioen

Nog twee keer zou het leiderschap van Irma beproefd worden. Na het vertrek van Bernhardine merkte Douanita op dat haar pleegmoeder niet langer vergezeld werd door een dominante, hardhandige dochter. In 2012 begon die ruzie uit de hand gelopen, het schaadde duidelijk het welzijn van Irma. Er zat niets anders op: Douanita vertrok, samen met haar nog jonge dochter Tonya.

De oudste dochter van Douanita, Trong Nhi, bleef hoogzwanger achter in de Maasstad. Achteraf gezien was dat wellicht ook niet de beste keuze, want de appel viel niet ver van de boom. In 2019 dreigde de groep zichzelf wederom aan flarden te scheuren. Daarna is een nieuw heenkomen gevonden voor Trong Nhi en haar dochter Nhi Linh in Washington DC. Dat concludeerde het lange transitieproces: van ratjetoe in de Dikhuidenvleugel naar natuurgetrouwe familiegroep in Taman Indah.

Irma heeft een bewogen leven geleid. De littekens van haar vroege jaren zijn nooit helemaal weggetrokken: menig middag stond ze haar hoofd heen en weer te slingeren, weaven heet dat. Het is de enige beweging die ze kon maken toen ze ’s nachts opgesloten werd vroeger. Tegelijkertijd was het slotstuk van haar leven erg vredig: geen stress over bullen of concurrenten meer, slechts ruim de tijd om te zorgen voor haar kleinkinderen. Met Radjik, Bangka’s zoontje uit 2021, kon ze het altijd erg goed vinden. In 2022 werd Bangka’s dochter Faya voor het eerst moeder en bewees Irma dat ze ook de perfecte overgrootmoeder is. Als één woord Irma omschrijft, is het wel ‘zachtaardig’: ondanks alle beproevingen is ze tot op haar sterfdag een zorgzaam en liefdevol individu gebleven. Bewonderenswaardig.

Buiten zicht

Aan Irma’s bloedlijn is nog lang geen einde gekomen. In Dublin Zoo komt de ‘rebelse’ Bernhardine goed tot haar recht als opperolifant. Samen met Yasmin staat ze aan het hoofd van een indrukwekkende dynastie, met in totaal negen kinderen en drie kleinkinderen. De jongvolwassen mannetjes zijn inmiddels tot in Amerika en Australië uitgevlogen. Irma’s zoon Sibu is in recente jaren twee keer vader geworden. Een zus van Irma, Schottzie, is ook nog in leven. Zij woont in de VS.

En hoe zit het met pleegdochter Douanita? In 2017 is ‘Donna’ doorverhuisd van Tsjechië naar Oostenrijk. In totaal heeft ze nu zes kinderen voortgebracht, al kwam haar eerste kalf dood ter wereld en is ze Tonya (2009-2013) verloren aan een bacteriële infectie. Haar oudste dochter, Trong Nhi, woont nu in Amerkika met diens dochter Nhi Linh. Douanita had nog een ander kleinkind, maar die is helaas niet zo oud geworden.

Irma had trouwens ook nog tien halfbroertjes en -zusjes van haar vaderskant. Deze lijnen zijn allemaal doodlopend, met uitzondering van de nazaten van halfbroer Chang (1981-2020). Hij heeft maar liefst negentien(!) kinderen op naam, waaronder leidkoe Sithami Hi Way (Chester Zoo) en fokbul Po Chin (Pairi Daiza). Deze kant van de stamboom is inmiddels wijd en zijd uitgewaaierd.

Verder

Met het overlijden van Irma komt niet alleen maar een einde aan een tijdperk in Blijdorp. Voor haar nabestaanden is het een groot verlies. Haar kleinkinderen hebben rustig afscheid mogen nemen van haar lichaam. Bangka werd de afgelopen jaren al steeds belangrijker in de kudde en zij neemt het stokje nu definitief over. Ze is gemakkelijk te herkennen aan haar ‘oorflapjes’ die naar achteren hangen. Qua karakter doet de vredelievende Bangka wel een beetje denken aan Irma. Ze wordt bijgestaan door haar jongvolwassen dochter Faya en ontfermt zich nog altijd over haar zoontje Radjik en Faya’s spruit Maxi.

Foto: Ria van der Graaf (BB-Facebook). Aziatische olifant Irma (1970-2023)

Kort Nieuws #189

Oververhit

Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook). Javari maakt kennis met een van de vrouwtjes.

Dat was even schrikken! Niemand staat graag in de file, laat staan als er een giraffe van vijf meter lang achterin zit. Dit overkwam de verzorgers van een Engelse dierentuin, die op 7 juli verantwoordelijk waren voor het transporteren van een jonge netgiraffe naar Diergaarde Blijdorp. Op de overdrukke A17 in Noord-Brabant kwam de colonne tot een stilstand, terwijl de temperatuur de 27 °C aantikte. Om te voorkomen dat het dier last van hittestress zou krijgen, heeft Rijkswaterstaat de verzorgers vervolgens over de vluchtstrook richting de Moerdijkbrug geëscorteerd. De keuze om bij deze temperatuur dieren te vervoeren kon op veel kritiek rekenen online; Diergaarde Blijdorp is niet ingegaan op het commentaar. In de Europese Unie geldt alleen een commercieel transportverbod voor dieren vanaf 35 °C. Of dierentuinen ook onder deze regeling vallen, is nu al bijna twintig jaar een juridisch grijs gebied. Gelukkig is Javari, zoals de jonge hengst heet, inmiddels heelhuids aangekomen in Diergaarde Blijdorp. Hij brengt zijn quarantainetijd door in De Ui en is dus al te zien. Blijdorp heeft enkele jaren de knip erop gehouden bij de giraffen om woningnood te voorkomen, maar het is de bedoeling dat Javari zich de komende jaren ontplooit tot een echte casanova.

Kassa!

Foto: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl)

Vorig jaar was het al te lezen in het gemeentelijk coalitieakkoord, maar nu is het definitief: Rotterdam maakt 18 miljoen euro vrij voor de restauratie van de Rivièrahal in Diergaarde Blijdorp. Eind juni zetten Blijdorp-directeur Zevenbergen en D66-wethouder Kasmi hun handtekening onder dit eenmalige ruggensteuntje van de gemeente. Dit bedrag is niet genoeg om het complete pand in oude luister te herstellen – dat wordt begroot op vijftig miljoen euro – maar stelt het park wel in staat om te beginnen met de renovatie van de Victoria Serre. De tropenvleugel van de Rivièrahal wordt gekoesterd door veel bezoekers en huisvest een bijzonder scala aan bedreigde vogelsoorten, maar is bouwtechnisch een groot zorgenkindje. Blijdorp hoopt in 2024 of 2025 te beginnen met de werkzaamheden. De Rivièrahal is een beschermd rijksmonument en de Victoria Serre zal daarom weer meer gaan lijken op hoe de kas er anno 1940 uitzag. Vorig jaar deelde Blijdorper Bende al exclusieve bouwplannen.

Van het slot

Foto: Erik Simonis (BB-Facebook)

Hoera! Eindelijk lijkt de griepgolf bij wilde vogels in Nederland af te zwakken. De ophok- en afschermplicht is daarom sinds 6 juli alleen nog van toepassing in de Gelderse Vallei en de Brabants-Limburgse Peel, waar de pluimveedichtheid het hoogst is. Dat betekent dat je in Blijdorp voor het eerst in twee jaar tijd weer het Flamingo-Strand en de Grote Vijver kan opzoeken. Deze uitbraak van vogelgriep was de heftigste ooit in Europa. Hoewel dit virus, H5N1, voornamelijk rondging bij pluimvee en watervogels, is er geen fundamenteel verschil tussen vogelgriep en mensengriep. H5N1 is zeer gevaarlijk wanneer het overspringt op mensen en daarom werd de afgelopen twee jaar het zekere voor het onzekere genomen. Alleen de Grote Vliegkooi in het Aziatisch Moeras is nog steeds niet toegankelijk voor bezoekers, wat vermoedelijk te maken heeft met de staat van onderhoud van deze doorloopvolière. Naar verwachting wordt de Grote Vliegkooi in de loop van volgend jaar gesloopt om ruimte te maken voor de olifanten.

Stuiterballen

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook)

Is ‘ie niet leuk? De kleine vicuña bruist van de energie. De ouders van de spruit zijn het ervaren koppel Kim en Pedro. De kleine oogt gezond, het geslacht is nog onbekend. Papa verblijft wel tijdelijk achter de schermen, hij zat de vrouwtjes te veel achterna in dit kwetsbare stadium. De vreugde is ook groot bij de Darwins nandoes. In de broedmachine zijn vier loopvogeltjes uit het ei gekropen, waarna ze direct teruggeplaatst zijn in het nest. Bij deze soort leggen de vrouwtjes hun eieren in één groot nest, waar de vader zich vervolgens over ontfermt. Inmiddels groeien de jongen als kool. Voor de zekerheid mogen ze nog eventjes geen kennis maken met hun toch wel onvoorspelbare huisgenoten.

Natuurbehoudscentrum

Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook)

Het Natuurbehoudscentrum in het Oceanium heeft een paar bijzondere nieuwe inwoners: drie Balabac-kantjils zijn nu te zien in het vogelverblijf. Deze bedreigde zoogdieren bewoonden voorheen het nachtdierenverblijf in het Aziëhuis. De exacte reden voor hun transport is niet bekendgemaakt. Diergaarde Blijdorp huisvest één van de slechts drie mannetjes die resteren in gevangenschap wereldwijd. Vorig jaar verwekte hij twee dochters, gehoopt wordt dat er dit jaar enkele mannetjes ter wereld komen. De kantjils delen hun nieuwe optrekje met geelkeelgaailijsters, roodoorbuulbuuls en roelroels. Een koppeltje Balispreeuwen heeft recentelijk juist het Natuurbehoudscentrum verruild voor de Van-Harencarspel-kooi in de Rivièrahal omwille van hun territoriale gedrag. In diezelfde kooi zijn tegenwoordig ook de Vietnamfazanten te zien die eerder in de Maleise Bosrand verbleven.

Zomerkriebels (1/2)

Foto: RTV Rijnmond (rijnmond.nl)

Heb jij ‘m gezien? Halverwege juni stond de Sumatraanse reuzenaronskelk (Amorphophallus titanum) in de Victoria Serre in bloei. Daarbij ondergaat deze plant binnen enkele dagen een spectaculaire transformatie. Uit een bescheiden groene knop verschijnt een tot wel drie meter lange bloeiwijze, waaraan de aronskelk zijn bijnaam ‘penisplant’ te danken heeft. Eerst gaan de vrouwelijke bloemen open, twee dagen later gevolgd door de mannelijke bloemen. De bloei van de reuzenaronskelk is niet alleen een lust voor het oog, maar gaat ook gepaard met een sterke aasgeur. Vermoedelijk lokt de plant hiermee kevers die als bestuivers dienen. Na enkele dagen verwelkt de bloem weer en begint de maandenlange transformatie tot vrucht. De bloei kost deze titanen zoveel energie dat ze het maar eens per decennium kunnen doen. Helaas heeft het niet mogen baten in Blijdorp, want momenteel staat alleen dit individu in bloei. Wel is er stuifmeel opgeslagen en ingevroren, zodat deze penisplant op een later moment alsnog z’n missie kan voltooien.

Zomerkriebels (2/2)

Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook). Jonge wolnekooievaar.

Ook bij de vogels kan je merken dat het zonnetje schijnt! Allereerst de Victoria Serre, waar de kuikens uit Kort Nieuws #188 nu ook vergezeld worden door een jonge zwartnekvruchtenduif. Blijdorp fokte voor het laatst in 2020 met deze Zuidoost-Aziatische soort. Erg bijzonder is ook de geboorte van een wolnekooievaar in de Grote Vliegkooi. In dierentuinen verloopt de fok met deze kwetsbare draslandvogels uit India erg stroef. Dat heeft ervoor gezorgd dat in heel Europa slechts twintig individuen resteren nu, waarvan sommigen niet eens met een soortgenoot gehouden worden. Ieder kuiken telt dus! Bij het Weverkopje is inmiddels weer een nieuwe generatie grote textorwevers, groenhelmtoerako’s en purperglansspreeuwen te zien, terwijl in de Maleise Bosrand roodoorbuulbuuls en een Sumatraanse gaailijster uit het ei gekropen zijn.

Wereldreis

Foto: Diergaarde Blijdorp (Facebook)

Bij sommige diersoorten in Blijdorp is het eeuwig een drukte van belang, zo ook bij de reuzengoerami’s in Taman Indah. In 2017/2018 schreven we al over ‘goerami-drama’, wat toen resulteerde in de dood van het oude, dominante individu. Later dat jaar kreeg het overgebleven mannetje weer gezelschap van een jonge soortgenoot. Eind goed al goed, zo leek het, totdat begin 2023 weer de vlam in de pan schoot. Krachtmetingen waren aan de orde van de dag, tijdelijke separaties met netten mochten niet baten. Uiteindelijk werd besloten om de voornaamste onruststoker achter de schermen te plaatsen – in het vijvertje waar ook de waterbananen uit Madagaskar staan, om precies te zijn. Het was de bedoeling dat dit dier op termijn een plekje elders in Europa zou krijgen, maar toen overleed vorige maand geheel onverwachts de achterblijver in Taman Indah… De relschopper is nu weer teruggekeerd naar zijn vertrouwde stekje. Wat een omzwervingen!

Onderzoekscentrum

Foto: Vrienden van Blijdorp (Facebook)

De verbouwing van de dierenkliniek is compleet! Dankzij een donatie van €82.500 van de vereniging Vrienden van Blijdorp gaat het ‘onderzoekscentrum’, zoals het Henri Martinhuis voortaan genoemd wordt, weer helemaal met de tijd mee. Via de publiekszaal kunnen bezoekers meekijken in de operatiezaal en het laboratorium. Informatie over veterinair, genetisch en ecologisch onderzoek wordt verstrekt via leesvoer en speelse puzzels. Kom vooral eens een kijkje nemen!

Op het eerste gezicht

Foto: Diergaarde Blijdorp (Facebook)

De toepaja’s in het Aziëhuis hebben een roemruchte reputatie: deze fascinerende ‘mix’ van knaagdieren en primaten hebben inmiddels meerdere ontsnappingspogingen ondernomen in Diergaarde Blijdorp. Tel daar maar nog eentje bij op nu! Door een klein gaatje in een scheidingswand wist het nieuwe vrouwtje veel eerder dan gepland kennis te maken met manlief. Gelukkig kunnen ze het goed vinden samen, er zijn zelfs al meerdere paringen gespot…

Buiten Blijdorp

Over liefde op het eerste gezicht gesproken: tijger Emas heeft er geen gras over laten groeien! De Sumatraanse tijger verruilde eind vorig jaar de polder voor het Duitse Frankfurt en mocht in maart kennismaken met vrouwelijke soortgenoot Cinta. En toen verschenen op 20 juni opeens twee kleine vlekjes op de nachtcamera’s! De kans is aanwezig dat de tweeling direct bij de eerste kennismaking verwekt is, want de draagtijd van tijgers duurt ongeveer drie maanden. Emas arriveerde in 2015 in Diergaarde Blijdorp, maar mocht zich al die tijd niet voortplanten. Het DNA van zijn toenmalige partner Alia was namelijk al rijkelijk vertegenwoordigd in het Europese stamboek. Het waarborgen van genetische diversiteit is extreem belangrijk voor de toekomstbestendigheid van het fokprogramma. In Rotterdam is momenteel alleen tijgerin Alia te zien, zij mag hier haar oude dag slijten.

Kort Nieuws #188

Blijdorp Bouwt!

Foto: Vrienden van Blijdorp (Facebook)

De schep gaat weer in de grond in Rotterdam! De verbouwing van de Zuid-Amerikaanse volières is in volle gang. Na twee decennia lang weer en wind te hebben verduurd, is het tijd om de houten steunbalken en fragiele netten te vervangen. Enkele oude palen van het RET-stadsvervoer van tien meter lang worden nieuw leven in blazen, zoals eerder ook al werd gedaan bij het naburige makiverblijf. Ook wordt steviger gaas gebruikt, zodat baldadige inwoners in de toekomst geen problemen meer opleveren. Behalve deze bouwtechnische wijzigingen, plús het wegnemen van fysiek contact tussen mens en dier, blijft de opzet ongeveer hetzelfde. Het is de bedoeling dat het geheel in december opgeleverd wordt. Tot die tijd bivakkeren de oude inwoners van de volière achter de schermen – met uitzondering van de witwangfluiteenden, zij zwemmen tegenwoordig rond in de Okapi-Volière.

Hyena-hiaat

Foto: Marian de Neijs (BB-Facebook)

Groots geboortenieuws op de Savanne! Twee gevlekte hyena’s zagen in mei het levenslicht. Aanvankelijk ervoer moeder Kaidi best veel stress, wat zich uitte in het continu verplaatsen van haar pups. De verzorgers waren dan ook bezorgd of de kleintjes dit kwetsbare stadium wel zouden doorstaan. Een maand verder lijken die zorgen gelukkig ongegrond. Worden dit dan toch de eerste succesvolle hyenajongen in Rotterdam sinds 2016? Je kan je steentje bijdragen door het prille gezin een beetje rust te gunnen: als het druk is op het vlonder, kom dan later terug. Namens de hyena’s, alvast bedankt!

Beschuit in overvloed

Foto: Angelique Blijleven (BB-Facebook)

De hyena’s zijn niet de enige zoogdieren waar je op kraamvisite kan gaan. De maki-groep bij het Oceanium is dit jaar uitgebreid met zes prille ringstaartjes: een tweeling van alfavrouwtje Ketaka, een tweeling bij haar jongere zus Kyra, plus jongen bij oudere zus Kely en moeder-overste Kanto. De geslachten zijn nog onbekend. Even verderop, bij de bizons, zijn twee meisjes geboren. In het Europese themagebied ontfermt ervaren moeder Rita zich over een vrouwelijk bosrendiertje. Geboortes zijn er ook bij de poedoes en Indische antilopen.

Longen van de Aarde

Diergaarde Blijdorp is van plan om vanaf 1 januari 2024 geheel rookvrij te zijn. Momenteel worden peuken en vapes in een groot deel van het park nog getolereerd, maar in samenwerking met de Hartstichting wil de dierentuin deze de komende zes maanden geheel uitbannen. In 2018 nam de Gemeenteraad Rotterdam al de motie ‘Rookvrij Blijdorp’ aan, ingediend door DENK en gesteund door GroenLinks, PvdA, NIDA, SP, CU-SGP, Partij voor de Dieren, 50PLUS en een deel van de VVD-fractie.

Naar de haaien (1/2)

Foto: Oceanogràfic Valencia. Jonge zandbankhaaien.

Wildvang is tegenwoordig gelukkig een zeldzaamheid in de dierentuinwereld, met één grote uitzondering: vissen. Gevaarlijke filters, complexe huisvestingseisen en hongerige verblijfsgenoten belemmeren het voortplantingssucces van veel vissensoorten in gevangenschap. Diergaarde Blijdorp behoort tot een select groepje Europese organisaties dat hier op korte termijn verandering in wil brengen. De afgelopen jaren kreeg Blijdorp al een voorproefje van zulk succes met de zwartsnuithaaien, maar dat bleek een kortstondige doorbraak toen het vrouwtje in 2021 helaas overleed. Blijdorp gaat het nu proberen met hun verblijfsgenoten, de zandbankhaaien. Laatst zijn drie extra individuen van deze soort verwelkomd, enkele jaren geleden geboren in het Oceanogràfic Valencia. Hopelijk zijn deze zwaargewichten over enkele jaren net zo succesvol als hun kleine buren uit de Noordzee, de hondshaaien. Enkele maanden geleden heeft Rotterdam die groep nieuw leven in geblazen met de aankomst van drie vrouwtjes uit het Dolfinarium Harderwijk, wat zich nu al vertaalt naar een heleboel nieuwe eieren, te zien in het Publiekslab!

Naar de haaien (2/2)

Foto: Danny Noorman (BB-Facebook)

Het runnen van een serieus fokprogramma betekent ook lastige keuzes maken. Blijdorp is al enkele jaren ontevreden met de stand van zaken in het grote Kelpwoud-bassin. Het bevolkingsregister van dit aquarium staat eigenlijk eeuwig in de min, een handjevol jonge stierkophaaien in de loop der jaren daargelaten. De Diergaarde hoopt dat de vergrijzende inwoners elders beter tot hun recht komen. Inmiddels heeft het park afscheid genomen van vier luipaardhaaien en vier stierkophaaien, die in het Oceanogràfic Valencia ongetwijfeld een mooie toekomst tegemoet gaan. In het Kelpwoud-aquarium zwemmen nu alleen nog vier luipaardhaaien rond die Blijdorp tijdelijk verzorgt vanwege de verbouwing van het Artis-Aquarium. Wat er op lange termijn gebeurt met dit hoekje van het Oceanium staat nog niet vast. Mogelijk wordt dit flinke bassin in de strijd gegooid voor de fok van andere bedreigde diersoorten, zoals het langverwachte fokprogramma voor de vleet.

Gevonden vogels

Foto: Bert van Duijn (BB-Facebook).

Eigenlijk begon het park de hoop al op te geven, maar ze is terecht! De vrouwelijke Rüppells gier die in april wist te ontsnappen uit een separatiekooi is begin mei gevangen door een valkenier in de buurt van het Duitse Leipzig. Inmiddels heeft de fokcoördinator voor deze kritiek bedreigde diersoort een mooi heenkomen voor haar gevonden in Berlijn. Ondertussen zitten haar soortgenootjes in Rotterdam niet stil: dit jaar zijn maar liefst tien Rüppells gieren uit het ei gekropen in de Maasstad! Door de eerste leg naar de broedmachine te verplaatsen, worden de ouders aangemoedigd om een tweede ei te leggen. De biologische ouders van dit recordbrekende tiental bevinden zich in Blijdorp en Avifauna, maar om deze generatie liefdevol groot te brengen, zijn er inmiddels zelfs aasetertjes ondergebracht bij kinderloze koppels in DierenPark Amersfoort en Safaripark Beekse Bergen! Het gaat daarbij zowel om Rüppells gieren als om duo’s van verwante gierensoorten, waaronder zelfs een man-man-koppel in Avifauna. Ondertussen gaat het ook vlot bij de witruggieren, witkopgieren én kapgieren in Blijdorp. Wordt vervolgd!

Vrienden voor het leven

Foto: Jean-Luc Sleijpen (BB-Facebook). Groenhelmtoerako.

Met de publicatie van de zomereditie van het Vriendennieuws is maart-uitgave openbaar gemaakt. Wat blijkt? Eind 2022 is een McCords doosschildpad uit het ei gekropen achter de schermen. Jongen bij deze kritiek bedreigde Aziaten zijn altijd meer dan welkom! Bijzonder is ook de geboorte van nog twee Komodovaranen en de aankomst van een tweede dwergkoraalduivel. Verder laten de Vrienden weten dat een heleboel jonge vogels van vorig jaar uitgevlogen zijn naar andere parken. De kroon spant een transport naar Singapore, bestaande uit maar liefst twee geelkeelgaailijsters, drie pruimkopparkieten, vier groenhelmtoerako’s, één grijze bananeneter, twee Palawan-pauwfazanten en acht ezelspinguïns. Oh ja, én de vijftien muisvogels waar we het in Kort Nieuws #186 al over hadden. Het exacte mutatieoverzicht kan je HIER teruglezen. Uit respect voor de Vrienden van Blijdorp wacht Blijdorper Bende doorgaans met het overnemen van de updates uit het Vriendennieuws tot ze dit tijdschrift openbaar maken op hun website. Wil je dit kwartaalblad vers van de pers kunnen lezen? Word dan lid van de vereniging!

Kiss & Bye

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Tapir Krissy naast haar moeder Pooh.

Vaarwel Krissy! De tot ‘Leukste Geboorte van 2021‘ verkozen Maleise tapir gaat een mooie toekomst tegemoet in ZOO Płock. Ook kleine panda’s worden groot: het is tijd voor de tweeling van ’22 om het ouderlijk nest te verlaten. Mannetje Prem is met Krissy meegereisd naar Polen en vrouwtje Muna is inmiddels heelhuids aangekomen in GaiaZOO, Limburg. Precies op tijd, want naar verluidt zijn papa Miyuko en mama Kwina alweer in blijde verwachting… Minder spraakmakend maar wel bijzonder is het transport van twee zeepaardjes. Eindbestemming: de Oosterschelde! Zij waren dit voorjaar aangespoeld op het strand en naar Blijdorp gebracht om aan te sterken. Beelden van de operatie zijn HIER te zien. Er zijn ook een paar interne verhuizingen te melden: een groepje mannelijke sneeuwkaptapuiten zijn ingetrokken in de Krokodillenrivier. Ze moeten nog een beetje wennen aan alle bewegingsvrijheid en hun geschubde onderburen, maar vermoedelijk doen ze binnen afzienbare tijd hun bijnaam ‘lawaaimakers’ weer eer aan. Er is ook een vrouwelijke violette schildtoerako verhuisd naar de kas, waar al een mannetje aanwezig was. Duimen maar! Een vrijgezelle shamalijster vertoeft voorlopig in de kleine volière tegenover de bantengs.

Kraanvogels op een kiertje

Foto: Céline Alders (BB-Facebook). Twee vrouwtjes hebben een ei in hetzelfde nest gelegd – interessant!

Blijdorp is in zijn nopjes met de geboorte van een witnekkraanvogel in het Aziatisch Moeras. Voortplanting bij deze majestueuze vogels is een zeldzaamheid in gevangenschap, soms zijn er zelfs jaren waarin er geen enkele witnekkraanvogel wordt geboren in de dierentuinwereld. Ook de verzorgers in Rotterdam moesten even in de boeken duiken om hun geheugen op te frissen… Interne bronnen melden tevens dat de wolnekooievaars en nimmerzaten in de Grote Vliegkooi aan het baltsen zijn, wat ook maar zelden voorkomt. Blijkt het Aziatisch Moeras op zijn oude dag toch nog een geslaagd onderkomen voor deze zeldzame dieren? De fok bij die andere langpoten, de flamingo’s, verloopt in ieder geval voor het tweede jaar op rij soepel. De eerste eieren kunnen ieder moment uitkomen. Geboortenieuws is er ook bij de geelkeelfrankolijnen in de Okapi-Volière, de Sumatraanse gaailijsters in de Maleise Bosrand en de Balispreeuwen, molonetispreeuwen, kroonduiven en geelkeelgaailijsters in de Victoria Serre. Nu we het toch over eieren hebben: Diergaarde Blijdorp meldt eveneens de geboorte van twee kritiek bedreigde Egyptische landschildpadden.

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). De witnekkraanvogels bewonen de kleine moerasvolière tegenover de kuifmakaken.

Nieuwjaarslezing 2023!

Begin 2020 werd het nieuwe ‘masterplan’ nog vol trots gepresenteerd in Diergaarde Blijdorp. Een routekaart dat het park houvast moest geven voor dit decennium. Inmiddels ligt een derde van het decennium alweer achter ons: een rommelige en onvoorspelbare periode. Zo’n samenhangende visie was dan ook ver te zoeken bij de nieuwjaarslezing 2023. Het park is vastberaden om op korte termijn de Aziatische dikhuiden en Zuid-Amerikaanse vogels een riant nieuw optrekje te bieden, maar beide projecten worden nog steeds omgeven door vraagtekens. Voor toekomstige projecten geldt dat des te meer. 

Olifanten

Foto: Sylvia Kroos (BB-Facebook). Blijdorp wil het nieuwe verblijf af hebben vóórdat Radjik en Maxi uitvliegen.

Diergaarde Blijdorp is niet vies van bouwprojecten langdurig plannen. Menigeen denkt meteen aan de roemruchte flamingovolière, de restauratie van het oude Roofdieren-Gebouw of de aanleg van de Tijgerkreek. Inmiddels kan het olifantenverblijf toegevoegd worden aan dat lijstje. Zoals Blijdorper Bende eerder al in detail uitlegde, is het de bedoeling dat een tweede olifantenverblijf gerealiseerd wordt in Rotterdam. Zo kan het park op diervriendelijke wijze jonge mannetjes huisvesten. De eerste serieuze ontwerpen stammen uit 2018, al gaat het er in de wandelgangen al véél langer over.

Dus, valt er wat te berichten over ‘Taman Indah 2.0’? Ja en nee. Diergaarde Blijdorp heeft vandaag een nieuwe bouwtekening onthuld. Nog altijd is het de bedoeling dat de huidige kamelenweide het middelpunt van dit nieuwe verblijf wordt – sterker nog, volgens curator Harold Schmidt moeten bezoekers hen maar alvast komen uitzwaaien. Op zichzelf is die lap grond echter een beetje klein en de afgelopen jaren werd dan ook vooral uitgebreid gepeinsd over welke naburige verblijven er nog meer aan moeten geloven. Dit is nog steeds het meest onzekere aspect van de hele operatie.

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp. Ontwerp voor olifantenverblijf, vertoond bij nieuwjaarslezing 2023.

Het meenemen van het verblijf van de Indische neushoorns, een keuze die vorig jaar nog uitgebreid verkend werd, lijkt definitief van de baan. Het is simpelweg te omslachtig en te duur. Daarentegen ligt het meenemen van het Aziatisch Moeras wel weer op tafel, nadat dit in 2020 en 2021 nog te duur werd geacht. Sterker nog, deze knoop lijkt definitief doorgehakt te zijn, de botanisten zijn al aan het kijken naar het lot van de individuele bomen op dit terrein. Curator Harold Schmidt sprak de hoop uit dat eind 2023 de eerste paal voor het nieuwe olifantenverblijf geslagen kan worden.

Volgens de huidige plannen moet het openluchtgedeelte van het Moeras, dat momenteel bewoond wordt door kuifmakaken en kraanvogels, geheel wijken voor de olifantenvlakte. Dan is het uitbreidingsgebied groot genoeg om in tweeën of drieën te delen, mochten de olifantenbullen tijdelijk gesepareerd moeten worden. Misschien komt er zelfs nog een klein horecapunt aan de kant van de Bergdierenrots. Ook de Grote Vliegkooi gaat tegen de vlakte, zodat een verbinding gemaakt kan worden tussen het huidige en het nieuwe perk. Wel wordt een klein deel van de oude volière, waaronder de geliefde hangbrug en waterval, mogelijk ontwikkeld tot een apart verblijfje voor een kleine diersoort.

Foto: Danny Noorman (BB-Facebook). De fok met zeldzame vogels is nooit goed van de grond gekomen in de Grote Vliegkooi.

De Mongoolse Steppe is met het verdwijnen van de kamelen al zo goed als weg, met als enige restanten de manoels en de oude Vleermuizengrot. Wat betreft de manoels werd vroeger gespeculeerd dat zij een nieuw optrekje in de Himalaya-biotoop zouden kunnen krijgen, maar het park geeft toe dat daar nog geen besluit over genomen is. Ook de toekomst van de Vleermuizengrot is nog wat onduidelijk. Het pand is érg duur om te slopen of uitgebreid te verbouwen. Momenteel nijgt het park naar een nieuwe olifantenstal aan de oostgevel van het bestaande gebouw. De Vleermuizengrot behoudt dan mogelijk grotendeels zijn huidige functie als opslaglocatie. Dit hangt ook af van wat er precies terecht komt van dat verblijfje bij de waterval en hangbrug.

In de knoop

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Blijdorp experimenteert momenteel met een reuzentoekan bij de hyacinthara’s, ook al zijn het eigenlijk natuurlijke vijanden.

Het andere project waarop Blijdorp momenteel focust, is het Zuid-Amerikaanse themagebied. De volières van de hyacinthara’s en rode ibissen zijn aan vervanging toe. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat dat gepaard zou gaan met een flinke verblijfsuitbreiding: de ibissen zouden het huidige terrein tot hun beschikking krijgen, terwijl een spectaculaire aravolière zou verschijnen op de plek van de oude vogelshow. Helaas zijn die ambities afgeschaald, waarschijnlijk wordt het simpelweg nieuwbouw op de huidige locatie. Gedetailleerde ontwerpen zijn er nog niet.

Wat te doen met het theater van de oude vogelshow? Hierover wordt nog volop nagedacht door de directie. Dat geldt ook voor Amazonica. Dit jaar blaast de vlinderkoepel tien kaarsjes uit, maar leeftijd is Amazonica niet te vriend geweest. De staat van het dak is erbarmelijk: vrijwel alle luchtkussens zijn inmiddels aan één kant doorgescheurd, plastic flappen bungelen van het plafond. Vorig jaar was er zelfs al sprake van een complete dakdoorbraak. Daarbij ontsnapten geen vlinders, maar Blijdorp gaf toe dat uitgebreidere stormschade alleen voorkomen werd door de specifieke windrichting.

Foto: Jop Kempkes (BB-Beheer). Het dak van Amazonica is momenteel reden tot grote zorgen.

Tot nader order vliegen er significant minder vlinders in Amazonica. De diertjes hebben een erg korte levensduur en worden grotendeels geïmporteerd van vlinderfokkerijen, dus Blijdorp kan de populatiegrootte best goed sturen. En tja, het is niet praktisch om een enorme zwerm te hebben en dan het dak te moeten opereren. De oplossing lijkt kinderlijk eenvoudig: vervang de luchtkussens. Dat was ook het plan, maar helaas is dat zo simpel nog niet. Bouwkundige inspectie wijst uit dat er sprake is van uitgebreide vochtschade aan het houten geraamte van de tropische koepel. Dan heb je het opeens over een erg prijzige onderhoudsbeurt…

Foto: Rutger van de Vooren (BB-Facebook). Ringstaartmaki.

Omdat er een grote som geld mee gemoeid is, wil de Diergaarde zeker weten dat het goed besteed wordt. Hoeveel jaar heeft Blijdorp lol van zo’n investering? Is het dan niet verstandig om gelijk ook andere gebreken te tackelen? Het ultieme schrikbeeld is misschien wel het makiverblijf dat eind 2018 geopend werd. Dat doorloopverblijf was amper een jaartje in gebruik voordat de coronapandemie contact tussen mens en dier in de ban deed. De angst voor zoönose is nooit weggegaan in Blijdorp (net als de angst voor bezoekers die de lemuren snoep toestoppen). De Diergaarde geeft aan dat het verblijf waarschijnlijk gaat veranderen van ‘doorloop’ naar ‘langsloop’, met simpelweg een uitzichtpunt à la Gierenrots.

Het olifantenverblijf, de Zuid-Amerikaanse volières, Amazonica: het ei van Colombus heeft Blijdorp nog niet te pakken. En dan zijn er nog de dossiers waaraan vrijwel geen aandacht wordt geschonken momenteel: de bouwvallige stallen van de bongo’s en rendieren; de krappe verblijven van de ijsberen, tijgers, hyena’s en servals; de afsluiting van het Longhouse; leegstand in de Krokodillenrivier; de urgente energietransitie. De koning van dat lijstje is nog altijd de Rivièrahal. Eigenlijk zit daar nog steeds geen vaart in: er is nog geen oplossing gevonden voor de huidige bewoners, en zelfs als dat wel zo was, dan ontbreekt het aan financiering. Dat ei van Columbus, dat wordt nog goed zoeken.

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Rode ibis.

Opstandige olifantendames Blijdorp verhuizen naar Amerika

Dat olifantenkuddes bestaan uit vrouwtjes en hun nageslacht, weet iedereen. Maar wat als je als dierentuin een weesje toegewezen krijgt van de douane? En wat als die wees na twintig jaar opstandig wordt terwijl diens dochter hoogzwanger is? Dat is de puzzel waar Diergaarde Blijdorp mee kampte. Gelukkig werd het raadsel vandaag opgelost! Een nieuwe start staat te wachten voor Trong Nhi en Nhi Linh in het ‘Land of Opportunity‘: de Verenigde Staten.

Achtergrond

Foto: Onbekend. Douanita wordt naar het olifantenverblijf gebracht.

In 1988 werd in de haven van Rotterdam een jonge olifant gevonden. Ze was wildgevangen in Vietnam en had Tsjechoslowakije als eindbestemming, maar zonder het juiste papierwerk. Men besloot om haar naar Diergaarde Blijdorp te brengen, waar de jonge moeder Irma haar liefdevol opving. Ruim twintig jaar bleef de relatie tussen Irma en ‘Douanita’ erg sterk, zoals de verstekeling gedoopt werd. Irma wierp zich zelf op als oma voor Douanita’s kinderen Trong Nhi en Tonya.

Omstreeks 2012 brokkelde hun band echter in rap tempo af. Dat kwam deels door natuurlijke ontwikkelingen in de hormoonhuishouding van Douanita, alsmede door een verschuivende groepsdynamiek. Irma’s leiderschap werd vroeger gegarandeerd door de dominantie van haar oudste dochters, maar nadat zij naar Dublin Zoo vertrokken, ontstond er een machtsvacuüm. Het eindresultaat was een heftige ruzie tussen de ‘Irma-lijn’ en de ‘Douanita-lijn’, een situatie die niet houdbaar was.

De keuze werd gemaakt om Douanita en haar dochtertje Tonya te scheiden van de kudde – maar wat te doen met Trong Nhi? Zij was hoogzwanger toentertijd. Na veel wikken en wegen werd besloten om Trong Nhi in Rotterdam te houden. Hier beviel ze in 2013 van Nhi Linh. Ze ontving hierbij uitgebreide steun van Irma en Irma’s dochter Bangka. De harmonie leek hersteld.

Geschiedenis herhaalt zichzelf

Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook). Trong Nhi en Nhi Linh.

Helaas bleef de situatie niet eeuwig vredig. In 2020 stak de oude rivaliteit de kop weer op. Dat ging er erg fysiek aan toe: de steeds oudere en brozere Irma werd letterlijk door heel Taman Indah geschoven ’s nachts. Wederom een situatie waarbij ingegrepen moest worden – en sindsdien leven Trong Nhi en Nhi Linh gescheiden van de Irma-lijn.

Mensen die het olifantenverblijf in Blijdorp in levende lijve gezien hebben, zullen echter begrijpen dat dat een laatste reddingsmiddel was. Er zijn slechts twee kleine separatieverblijven en toentertijd was er ook nog eens een mannetje, dus maak daar maar één perk van.

Zo begon de zoektocht voor een definitief heenkomen voor Trong Nhi en Nhi Linh. Zulke transporten worden geregeld door de coördinator van het Europese fokprogramma (EEP). Het is echter een lastige periode voor het olifanten-EEP: er zijn steeds minder dierentuinen in Europa die olifanten willen of kunnen huisvesten.

Emigratie

Foto: @natel12 (zoochat.com). Olifantenverblijf in het Smithsonian.

Terwijl de Europese olifantenpopulatie het dus eigenlijk iets té goed doet voor de capaciteit van ons werelddeel, worstelt het Noord-Amerikaanse fokprogramma. Er is een schrijnend gebrek aan genetische diversiteit en er zijn veel kuddes die volledig uit oudere, wildgevangen vrouwtjes bestaan. De Smithsonian’s National Zoo in Washington D.C. toonde al snel interesse en een jaar geleden begon de vergunningsaanvraag. Het Smithsonian heeft momenteel drie onverwante, ‘gepensioeneerde’ vrouwtjes en één jonger vrouwtje, Maharani, dat het park probeert te koppelen aan de bul Spike.

Vanochtend zijn Trong Nhi en Nhi Linh, na uitgebreide kisttraining en kennismaking met hun nieuwe verzorgers, begonnen aan hun reis naar de VS. Voor zover bekend is dit de eerste keer ooit dat olifanten vanuit Nederland naar Amerika verhuisd zijn. Het transport verloopt per vrachtvliegtuig, de dames brengen het transport door in aparte reisboxen maar kunnen elkaar wel zien. Nog een week lang blijven twee Rotterdamse verzorgers waken over de vrouwtjes, zodat ze altijd een kalmerend gezicht bij zich hebben.

PS: Wist je dat de geboorte van Nhi Linh de aanleiding was voor het oprichten van het Blijdorper Bende Blog? Het ga jullie goed, dames!

Foto: Sabrina Meerman (Facebook). Trong Nhi en Nhi Linh op transport.