Nieuwjaarslezing 2019

Foto: Vrienden van Blijdorp (Facebook)

Met meer dan 1,4 miljoen bezoekers was 2018 een mooi jaar voor Blijdorp. De oplevering van het geladaverblijf was een mijlpaal, maar ook het makiverblijf luidde een nieuwe fase in voor de verbouwing van het Oceanium. En 2019 belooft evenveel mooie momenten, als niet meer. Op de jaarlijkse Nieuwjaarslezing van de Vrienden van Blijdorp had directeur Erik Zevenbergen meer dan genoeg om te vertellen.

Te beginnen met de lopende projecten. Nadat in 2018 al een mooi doorloopverblijf voor ringstaartmaki’s uit de grond werd gestampt, zijn de verwachtingen hoog gespannen voor de rest van het project Eilandhoppen. Wel zullen we nog even geduld moeten hebben, want het zou heel goed kunnen dat de werkzaamheden flink wat tijd in beslag gaan nemen. In grote lijnen blijft de opzet van deze nieuwe aanbouw van het Oceanium ongewijzigd, maar aan de nieuwe plattegronden en conceptafbeeldingen is te zien dat de exacte invulling beetje bij beetje duidelijk wordt. Wanneer je het makiverblijf, een nabootsing van de dorre zuidkust van Madagaskar, verruilt voor de tropische sferen van de kas waan je je in een regenwoud. Op diverse plekken in de hal, die ruim zes meter hoog wordt, maak je kennis met de excentrieke eilandbewoners. In het oog zal gelijk het verblijf voor de boky-boky’s springen, een immer actieve mangoestensoort. Ook worden er verblijven ingericht voor Madagaskarleguanen, de felrood gekleurde Madagaskarwevervogels en de uiterst zeldzame ploegschaarschildpadden. Daarnaast is het de bedoeling dat het flora-aspect van de natuur hier nadrukkelijk naar voren komt, met onder andere de waterbanaan als bijzondere verschijning.

Via het ‘Komodo Ranger Station’, een educatieve tussenruimte, kom je in de rest van de nieuwe kas. In deze ruimte ga je op expeditie langs de Komodovaranen en Galapagosreuzenschildpadden, beide reusachtige reptielensoorten, van elkaar visueel gescheiden door een flinke hoeveelheid beplanting. In het segment van de Komodovaranen loopt het pad langs de muur van de ruimte, met de varanen in de binnenbocht. Vergelijkbaar met de Krokodillenrivier kijk je hier van bovenaf het verblijf in, dat ongeveer één of twee meter lager dan het pad ligt. De opzet van het verblijf is in vele opzichten eigenlijk het beste van twee werelden, vergeleken met de huidige verblijven in het Aziëhuis en de Rivièrahal. In tegenstelling tot het Aziëhuis wordt er uitgegaan van een doorgaans gescheiden bestaan van het mannetje en vrouwtje, met alleen contact tussen de dieren wanneer het vrouwtje vruchtbaar is. Tevens wordt het verblijf ingericht zodat er weer lekker gegraven kan worden zoals dit het geval was in de Rivièrahal, met een gronddiepte variërend van 50 tot 75 centimeter. Ook komt er weer een waterpartij voor de dieren om in de zwemmen, een van de grote verbeteringen in het Aziëhuis. Daarnaast wordt het verblijf uitgerust met sproei-installaties en UV-lampen.

Via een educatief hutje kom je bij de reuzenschildpadden. Dit gedeelte is het minst nauwkeurig uitgewerkt van de drie zones. Wel is het goed duidelijk geworden dat er veel wordt ingegaan op de geologie van de archipel, gevormd door water en vuur. Er komt een stuk met zeewater, omgeven door gestolde lava en meer van dit soort rotsblokken liggen verspreid door het perk. Leuk voor het publiek, maar ook nuttig voor de dieren: in gevangenschap kampen schildpadden vaak met pootproblemen omdat ze te weinig bewegen en het is bewezen dat enig reliëf goed is voor de ontwikkeling van dat soort spieren. Het pad loopt dwars door het perk heen met halverwege een brug waar de schildpadden onderdoor kunnen.

Het is wellicht minder interessant voor het publiek, maar voor de verzorgers moet Eilandhoppen een vooruitgang in werkomstandigheden bieden. De verzorgersruimte loopt onder het bezoekerspad en zo hoeven ze zich op drukke dagen niet door de menigtes heen te worstelen. Onder de Galapagos-hut is er ruimte om de dieren te scheiden van elkaar. Op drukke dagen kan de Diergaarde een ander pad openstellen, een zogenaamde bypass, waarmee men vanaf het Komodo Ranger Station gelijk naar de ingang van het Natuurbehoudscentrum gaat. Opmerkelijk is dat op de plattegronden een verblijfje voor Filipijnse zeilhagedissen is ingetekend bij de bypass, want volgens andere plannen zou deze soort, vroeger te zien in het Aziëhuis, al een onderkomen krijgen in het Natuurbehoudscentrum.

Aan de andere kant van de Diergaarde, bij de Oude Ingang, sleept zich al jaren een bouwproject voort: de aanpassingen aan het Flamingo-Strand. Door een nieuwe wet mogen vogels niet meer geleewiekt worden: de permanente ingreep waardoor vogels niet meer kunnen vliegen. Grootschalig kortwieken van de flamingo’s is niet haalbaar, dus is het onvermijdelijk dat er een volière moet worden gemaakt over het bestaande flamingoverblijf. Meteen stuitte dit plan echter op veel weerstand vanwege de strenge regels die gelden voor dit stukje Diergaarde, met oog op Van Ravesteyns monumentale ontwerpen. Maar, er zit schot in de zaak! Inmiddels heeft Blijdorp een architect in arm genomen die zich specialiseert in dit soort zaken en er is nu een ontwerp dat hopelijk zonder veel ophef uitgevoerd kan worden. Het wordt een ronde volière, waar de bezoeker naar binnen kan en vanaf een vlonder de dieren kan bewonderen. Er wordt gestreefd om de nieuwe volière dit najaar op te leveren.

Bij de Nieuwjaarslezing werd echter niet alleen gekeken naar wat voor plannen dit jaar verwezenlijkt kunnen worden. Erik Zevenbergen ging ook in op de financiële situatie van het park. De exploitatie van de dierentuin is voldoende om de bedrijfsvoering mee rond te krijgen, maar het budget staat weinig toe op het gebied van grote bouwprojecten. Daarom wil de Diergaarde zich wenden tot externe partijen, zoals de directeur ook al liet weten bij zijn interview met Blijdorper Bende vorig jaar. Cruciaal voor het verwerven van dit soort fondsen is dat Blijdorp voorbeelden kan laten zien van wat ze willen bewerkstelligen. De combinatie van al dit soort plannen, ideeën en dromen vormt samen het Masterplan 2030: de leidraad voor toekomstige projecten in de Diergaarde. Erik Zevenbergen vertoonde alvast een aantal van deze concepten op de Nieuwjaarslezing. Vergeet niet dat al deze ideeën zich in een zeer vroeg stadium van ontwikkeling bevinden en het zeker jaren zal duren voordat de eerste van deze klussen, hoogstwaarschijnlijk tegen die tijd flink afwijkend van de huidige ontwerpen, ook daadwerkelijk uitgevoerd zullen worden.

In de nieuwe toekomstplannen wordt gekeken naar het combineren van de vijf rijksmonumenten die nog gerestaureerd moeten worden (Rivièrahal, Takinrots, Grote Vijver, Bongostal en Bosrendierenstal) met vooruitstrevend dierenwelzijn. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de plannen voor de Takinrots. Het is een vrij simpel concept: de rots wordt in ere hersteld en gaat onderdak bieden aan de rode panda’s en kuifhertjes. Het Europese fokprogramma’s van beide soorten staat onder beheer van de Diergaarde en daarom vindt Blijdorp het belangrijk om toonaangevend te zijn met de huisvesting van deze dieren. Er wordt gekeken naar de mogelijkheden om de flinke lap grond achter de rots ook op te nemen in het verblijf.

Eveneens vrij eenvoudig zijn de plannen die gemaakt zijn voor de Victoria Serre, het deel van de Rivièrahal dat het dringendst toe is aan onderhoud. Blijdorp dient zich hier te houden aan de bestaande paden en architectuur. Het is de bedoeling dat de Tropenvleugel, net als nu, onderdak gaat bieden aan zeldzame tropische vogels. Er gaat veel aandacht besteed worden aan voorlichting en fokprogramma’s, het wordt wel omschreven als ‘ontmoetingsplek’ voor mens en dier. De bouwwerkzaamheden zullen zich dus hoofdzakelijk focussen op puur restaureren.

De Grote Vijver wordt omschreven als ‘blank canvas’. De diverse geschiedenis van het complex betekent dat er best veel mogelijk is met de restauratie. Er zijn hele uiteenlopende ideeën over het gebruik van het hoofdeiland en de kleinere omringende eilanden. Ook wordt er gekeken naar de toekomst van tijgers in Blijdorp: de huisvestingseisen voor deze katachtigen is sterk veranderd sinds de oplevering van de Tijgerkreek en het wordt steeds moeilijker om hieraan te voldoen. Mogelijk wordt het verblijf omgebouwd tot perken voor andere soorten, zo werden er tapirs en nevelpanters genoemd als mogelijkheden. In andere versies wordt het gebruikt als horecapunt en in weer andere versies wordt het eiland in de Grote Vijver een terras en worden de omringende eilandjes gebruikt als waterspeeltuin. Kortom: de toekomst van de Grote Vijver staat geenszins vast.

Écht spraakmakend wordt het overigens pas bij de dromen die Blijdorp heeft voor het olifantenverblijf. Taman Indah was eens het toonbeeld van dierenwelzijn en de Diergaarde wil dat het dat weer wordt. Het buitenverblijf moet groeien: het bongoverblijf, het kamelenverblijf en het gehele Aziatisch Moeras worden allemaal opgenomen in het verblijf. Het resultaat is een reusachtig perk, dat de olifanten toestaat om op natuurlijke wijze ‘rond te trekken’. De Vleermuizengrot krijgt een nieuwe bestemming als binnenverblijf voor de mannelijke olifant (of mogelijk meerdere bullen, de nieuwe afmetingen zouden dat toestaan). De oude ‘papegaaienlaan’ zou ook kunnen terugkeren in de vorm van het ‘olifantenduct’ dat al vaker besproken is in het verleden. De bongostal kan, vergelijkbaar met de Toko Tjitjak, worden omgetoverd tot een horecapunt met uitzicht op het olifantenverblijf. Hoewel het misschien klinkt alsof deze plannen gepaard gaan met het verdwijnen met veel diersoorten, valt dit best mee nu het Aziatische Moeras steeds meer leegloopt. Er wordt nog gekeken naar mogelijkheden om ook andere dieren met de olifanten samen te laten leven.

Al dit toekomstdromen werd afgesloten met de opening van de Vriendenbazaar. Een aantal van de vrijwilligers lieten een zeil met daarop een foto van de oude Vriendenwinkel zakken en onthulden zo het nieuwe gebouw, dat thematisch aansluit op de rest van het Keuzeplein en de poort naar het Azië-gedeelte. Het nieuwe pand is een hele verbetering: in plaats van in weer en wind buiten te staan en onder een afdakje naar wat knuffeldieren te kijken, kan je nu naar binnen en daar rustig rondkijken. Dit maakt het hopelijk niet alleen wat aantrekkelijker om er iets te kopen, maar betekent ook dat de vrijwilligers er beter kunnen vertellen wat de Vrienden van Blijdorp allemaal betekenen voor de Diergaarde. Hopelijk wordt het goed zaken doen: des te sneller kunnen alle mooie plannen die hierboven genoemd zijn werkelijkheid worden.

Foto: Vrienden van Blijdorp

Madagaskar: mooie vooruitzichten

Foto: Koos Net (mijnfoto.diergaardeblijdorp.nl)

Hoewel de geplande Madagaskar-biotoop in de Grote Vijver van de baan is, zal er alsnog een stukje van dit diverse eiland worden nagebootst in het Oceanium. Het is namelijk een van de drie eilandgebieden die samen ‘Eiland-Hoppen’ zullen vormen als de derde fase van de stapsgewijze verbouwing van het Oceanium, na het Great Barrier Reef (reeds opgeleverd) en het Natuurbehoudscentrum (gepland voor dit jaar). We nemen de plannen onder de loep aan de hand van de nieuwjaarslezing, het Vriendennieuws en de Winterlezing.

Ontwerp: Vrienden van Blijdorp (Vriendennieuws). Diergaarde Blijdorp heeft meerdere keren verzocht geen schetsen naar buiten te brengen en daar geven wij gehoor aan. Dit ontwerp is daarentegen wel openbaar gemaakt via de digitale publicatie van het Vriendennieuws. In recentere ontwerpen worden de binnenverblijven, hier aangegeven in bordeauxrood, weergegeven als gebouwtje waar nu ‘silo’ in het blauw staat aangegeven.

Madagaskar zal de entree van het nieuwe deel, dat direct na het pinguïnverblijf van de Falklands-zone komt, vormen. Na de schuifdeuren verlaat het pad het Oceanium en leidt de route, na een korte introductie tot het eiland, naar een buitenverblijf voor ringstaartmaki’s en waarschijnlijk ook vari’s, voorafgegaan door hun binnenverblijven. Het buitenperk is een ruim doorloopverblijf waar de bezoeker oog in oog komt te staan met deze bijzondere halfapen. Het zal bekostigd worden met het nalatenschap van een overleden lid van de Vrienden van Blijdorp die een voorliefde voor primaten had. Mocht de gedachte van een close-up encounter met een lemuur je niet aanstaan: er wordt ook een korte route door het verblijf aangelegd, waarnaar in het Vriendennieuws wordt verwezen als het ‘angsthazenpad’. De constructie van dit geheel, alsmede het aanbouwtje met de binnenverblijven, begint medio 2018 en moet voor het einde van het jaar zijn voltooid.

Het pad maakt een ruime bocht door het verblijf dat op het huidige manenwolvenperk zal worden gerealiseerd. Met de manenwolf als soort wil het al jaren maar niet lukken in Rotterdam en inmiddels is ook bekend gemaakt dat het vrouwtje tijdelijk zal worden ondergebracht in het leegstaande wolvenverblijf, alvorens ze vertrekt naar een andere dierentuin. Om te voorkomen dat het nieuwe makiverblijf overloopt in het aangrenzende Zuid-Amerika, zal de border worden verbreed om het aan het zicht te onttrekken.

Foto: Studio Evenaar (studio-evenaar.nl). Een stralenschildpad in de Rivièrahal anno 2009.

Waar het pas écht interessant wordt voor liefhebbers van zeldzame dieren, is het binnengedeelte van Madagaskar. Het definitieve ontwerp staat nog niet vast, maar op alle concepten is te zien dat het pad in een bocht langs de buitenkant van de grofweg vierkante ruimte gaat. Op de verschillende ontwerpen staan tussen de drie en vijf verblijven ingetekend, alsook een waterpartij. In het Vriendennieuws wordt specifiek de stralenschildpad genoemd als beoogde inwoner, een kritiek bedreigde diersoort waarmee vroeger ook al succesvol werd gefokt in de Rivièrahal.

Daarnaast worden op een van de ontwerpen ook ploegschaarschildpadden (Astrochelys yniphora, ook wel bekend als Madagaskarschildpad of boegsprietschildpad) vermeld. Deze nóg zeldzamere soort is sinds 2012 achter de schermen aanwezig in Blijdorp, nadat een partij van deze dieren door de douane van Hong Kong werd onderschept. Blijdorp draagt tegenwoordig bij aan het fokprogramma samen met het Durrell Wildlife Conservation Trust, Chester Zoo en een twintigtal dieren uit Amerika.

Ontwerp: Vrienden van Blijdorp (Vriendennieuws). De aanbouw Eiland-Hoppen, met van links naar rechts de themagebieden Galapagos, Komodo en Madagaskar. In recentere ontwerpen worden Galapagos en Komodo niet meer door een muur gescheiden, maar door een visuele barrière.

Er zijn nog veel meer ideeën voor de overige verblijven. Er staat één schemerverblijf gepland, vergelijkbaar met dat van de slanke lori’s en kantjils in het Aziëhuis. De exacte invulling daarvan staat nog niet vast, maar grijze muismaki’s worden als mogelijkheid genoemd. Op de winterlezing werd de boky-boky (beter bekend onder de Nederlandse naam smalstreepmangoest), een klein, bedreigd roofdiertje, genoemd. Daarnaast wordt in het Vriendennieuws een leguanensoort genoemd als optie voor een van de andere terraria. Er leven zeven soorten leguanen op Madagaskar, maar waarschijnlijk wordt nagedacht over de Oplurus cuvieri (in het Nederlands simpelweg de Madagaskarleguaan genoemd). Deze soort werd in het verleden ook in Blijdorp gehouden.

Er zijn natuurlijk nog veel meer mogelijke invullingen en er kan nog van alles veranderen in de plannen die momenteel bekend zijn. Blijdorp heeft lange tijd een mooie collectie gehad van Malagassische dieren, uiteenlopend van Alaotrabamboemaki’s en Madagaskar-hondskopboa’s tot Madagaskardaggekko’s, spinschildpadden en Dumerils Madagaskar-boa’s. Er zal tevens rekening worden gehouden met het botanische aspect.

Foto: ”TomDB” (mijnfoto.diergaardeblijdorp.nl). Alaotrabamboemaki.

De afgelopen jaren is een groot deel van de Malagassische dieren verdwenen uit de Diergaarde om uiteenlopende redenen: voor bepaalde diersoorten is in overleg met de betreffende stamboekhouders besloten dat het beter was om – al dan niet tijdelijk – te stoppen met het fokken om te voorkomen dat de Rotterdamse bloedlijn oververtegenwoordigd zou raken, voor andere diersoorten werd besloten dat ze niet tot hun recht kwamen in hun verblijven en weer andere diersoorten zijn over verloop van tijd simpelweg door sterfte verdwenen uit de dierentuin. Vooral het verdwijnen van de reptielen uit de Rivièrahal werd door zowel de bezoekers als de verzorgers als een groot gemis ervaren.

Verbouwing Oceanium: meer onthuld

Oceanium vakgroephoofd Mark de Boer belooft veel goeds op de winterlezing van de Vrienden van Blijdorp. Wie vreest dat het te bouwen Natuurbehoudscentrum slechts een kale ruimte gaat worden, zal aangenaam verrast worden. Ook voor de rest van het Oceanium zijn grote plannen…

Dit jaar zal, zoals al langer bekend is, de bestaande Zee van Cortez worden omgebouwd tot een educatieve ruimte met betrekking tot natuurbehoud. Vergelijkbaar met het Publiekslab, zullen er dieren uit alle windstreken komen. Naast de al eerder aangekondigde McCords doosschildpadden en Antilliaanse leguanen komen er o.a. vogels en amfibieën. Het kersverse koppeltje renkoekoeken en ook de gilamonsters mogen blijven. Een gedeelte zal een vergelijkbare functie krijgen als de voormalige opfokruimtes in de Rivièrahal, gezien jonge Annam-waterschildpadden, Chinese krokodilstaarthagedissen en McCords slangehalsschildpadden er een plekje krijgen tezamen met andere broedmachines. Oudere dieren van deze soorten zijn reeds in Rotterdam aanwezig, zowel voor als achter de schermen. Al deze Aziatische reptielen worden bedreigd in hun voortbestaan. Ook Malagassische vissen, ploegschaarschildpadden, Lake Patzcuaro salamanders, San Francisco kousenbandslangen, vuursalamanders en diverse pijlgifkikkers en spinnen zullen hier te zien zijn. Dit geheel moet zo’n 750.000,- euro gaan kosten.

Zoals eerdere concepten al suggereerden, zal de ingang van waterwereld Oceanium worden verplaatst. Over het zeeleeuwenverblijf komt een nieuwe hal, die helemaal doorloopt tot aan Bass Rock. Dit gebied wordt gethematiseerd als een vissersdorpje. Wat de Schotse vogelrots betreft, overweegt de Diergaarde een doorloopverblijf te realiseren op de huidige locatie.

Zoals eerder duidelijk werd zal op het huidige terrein van de Galapagos een eilandgebied worden gerealiseerd. In plaats van een eerder voorgesteld Indonesisch onderdeel wordt nu gekeken naar een kleinschalig alternatief voor het te bouwen Madagaskar, met lemuren. Het is een opmerkelijke keuze: gecombineerd met de cactustuin in de Zee van Cortez die onderdak gaat bieden aan een Malagassische schildpaddensoort en de keuze om het naastgelegen aquarium te vullen met vissen uit Madagaskar, lijkt het te suggereren dat het bestuur een streep heeft gezet door het plan om in de Grote Vijver een eilandbiotoop te creëren. Een mogelijkheid is dat de welstandscommissie niet akkoord ging met de plannen om dat rijksmonument aan te passen.

De huidige Noordzee, Atlantische Oceaan en Falklands zullen ongeveer hetzelfde blijven. Wel zullen er kleine veranderingen plaatsvinden omtrent thematisering en educatie.

Wil jij er zeker van zijn dat jij bij de volgende winterlezing van de Vrienden van Blijdorp bent? Klik dan HIER!

Foto: Scherpe Rugvinnen (www.scherperugvinnen.nl). Zoals bovenin op het concept te zien is, zal Blijdorp enkele reeds bestaande verblijven een nieuwe functie geven. Zo zal het aquarium nieuwe inwoners krijgen, zullen schildpadden hun intrede doen in de cactustuin en wordt het verblijf van de rotseekhoorns overgenomen door renkoekoeken.