Foto: Josien de Vries (Diergaarde Blijdorp fans op Facebook)
Een unieke kans voor vogelliefhebbers in de Benelux: sinds enkele dagen is de Raggi’s paradijsvogel (Paradisaea raggiana) te zien in Diergaarde Blijdorp Rotterdam. Slechts twee andere dierentuinen in Europa houden deze betoverende vogel uit Nieuw-Guinea. De paradijsvogel bewoont een kooi in de Victoria Serre van de Rivièrahal. Hier woonde eerst een reuzentoekan.
Een cultureel icoon
Paradijsvogels zijn een groep zangvogels die alleen te vinden zijn op Nieuw-Guinea, een dichtbebost en bergachtig eiland op de grens van Azië en Oceanië. Iedere soort heeft een uniek voortplantingssysteem, dat vaak gepaard gaat met felle kleuren, opvallende verenbossen en merkwaardig baltsgedrag. Het maakt hen sinds mensenheugenis de onbetwiste iconen van Nieuw-Guinea. De Raggi’s paradijsvogel staat zelfs afgebeeld op de vlag van de onafhankelijke oosterhelft van het eiland.
Foto: Tobias Verhulst (BB-Facebook)
De mannelijke Raggi’s paradijsvogel heeft een geel achterhoofd, groene keel, zwarte borst en roodbruine rug met fijne, sliertige veren. Tijdens de balts zetten ze hun rug- en staartveren overeind tot een soort betoverende vlam. De vrouwtjes zijn minder opvallend qua uiterlijk. De Raggi’s paradijsvogel is beperkt tot de zuidoostelijke hoek van het eiland en staat gelukkig als ‘niet bedreigd’ op de Rode Lijst.
Mee- en tegenvallers
Paradijsvogels worden van oudsher gezien als de heilige graal voor dierentuinen. Dat ze zo zeldzaam zijn, heeft echter zo z’n redenen. Van nature vindt voortplanting bij paradijsvogels plaats bij een zogenaamde ‘lek’: een samenscholing waarbij de mannetjes elkaar opjutten en zich zo van hun knapste kant laten zien voor de vrouwtjes. Slechts een handjevol dierentuinen, waaronder die van San Diego, hebben verblijven waar dit veilig nagebootst kan worden. Na de paring moeten de mannetjes ook weer tijdig gesepareerd worden, want ze dragen niet bij aan de broedzorg en zijn zelfs agressief richting kuikens.
Foto: Luciënne de Gier (Diergaarde Blijdorp fans op Facebook)
Mocht dat allemaal lukken en er een ei uit voort komen, is het vrijwel onmogelijk voor de verzorgers om het vrouwtje te helpen bij de opvoeding. De kans is namelijk groot dat de slimme kuikens dan inprenten op mensen en afwijkend gedrag ontwikkelen. Verder zijn paradijsvogels erg gevoelig voor stress en voor ijzerstapeling in hun bloed. Dit alles vormt samen een vicieuze cirkel: omdat er zo weinig paradijsvogels in dierentuinen zijn, wordt er weinig ervaring opgedaan en durven weinig parken te investeren in de benodigde faciliteiten, waardoor de aantallen laag blijven.
In 2016 nam Blijdorp een groepje van vier paradijsvogels in ontvangst uit San Diego. De toen nog jonge individuen werden achter de schermen geplaatst, waar ze in alle rust verder konden groeien. Helaas overleed één vrouwtje nog voordat ze geslachtsrijp was, gevolgd door de dood van nog twee dieren in 2023. Het laatste mannetje is nu dus voor de schermen te zien.
Perspectief
Blijdorp is in het buitenland nog op zoek naar een potentiële partner voor de Rotterdamse bachelor. Het zou kunnen dat zij te zijner tijd voor de schermen wordt geplaatst. De gerenommeerde fok met de reuzentoekans, wat eens deze hele reeks aan kooien in de Victoria Serre besloeg, wordt momenteel namelijk in rap tempo afgeschaald. Dit lijkt te maken te hebben met de keuze van Blijdorp om zich toe te spitsen op niet-Amerikaanse dieren. Wel geldt nog altijd dat de tropische kas in 2026 of 2027 gesloten zal worden voor een grootschalige restauratie. De huidige ideeën voor wat te doen met de Victoria Serre na de verbouwing lijken niet te verzoenen met de wens om er de paradijsvogels te huisvesten.
Maar goed, vooralsnog is dat allemaal toekomstmuziek. Nieuw-Guinea en de paradijsvogel zelf vallen strikt genomen ook buiten de kaders van het Masterplan 2050. Toch houdt Blijdorp voorlopig graag vast aan deze spraakmakende ambassadeur voor een vaak vergeten uithoek van onze planeet. De paradijsvogels is zeker niet de enige evolutionaire unicum van dit eiland, waarvan bekend is dat er duizenden planten en honderden gewervelde dieren te vinden zijn die nergens anders voorkomen.
Veel soorten dreigen door ontbossing (aangewakkerd door de vraag naar tropisch hardhout en palmolie) uit te sterven nog voordat ze ooit gedocumenteerd zijn. Tussen 1972 en 2014 is negen miljoen hectare aan regenwoud verdwenen, ongeveer gelijk aan de oppervlakte van Portugal. Van en naar welke bedrijven het geld sluist daarbij, is vaak onduidelijk. De journalisten van Mongabay onthulden in 2022 in een podcast dat Westerse bedrijven, banken en pensioenfondsen via nep-holdings miljoenen steken in de vernietiging van het oerwoud. In Nederland zijn hier geen effectieve wetten tegen.
Hoe gaat het bij de Aziatische leeuwen? Een paar maanden geleden ontving Blijdorp het jonge mannetje Wishu uit Planckendael. Hij is inmiddels voorgesteld aan leeuwin Reena, maar de verzorgers merken aan Wishu’s gedrag dat hij best nog wel onrustig en onervaren is. Daarom wordt Reena’s dominante moeder (en Wishu’s beoogde partner) Lalana nog even apart gehouden. Helaas zal Reena’s zus Asha het niet meer meemaken: zij is eind oktober ingeslapen. De laatste maanden ging haar gezondheid snel achteruit, net als eerder dit jaar bij Mette gebeurde. Helaas verwacht Blijdorp dat dit op een gegeven moment ook met Reena zal gebeuren, maar tot die tijd mag ze gezellig optrekken met haar soortgenoten.
Welkom!
Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook). Casarca’s.
Nieuw in Diergaarde Blijdorp: de casarca (Tadorna ferruginea). Deze roestkleurige eendachtige komt van nature voor in het Middellandse Zeegebied, het Midden-Oosten en subtropisch Azië, maar is via ontsnapte huisdieren ook verspreid naar West-Europa en Noord-Amerika. ’s Zomers strijken vanuit Duitsland en Zwitserland nu tot wel 2.000 casarca’s neer in de Randmeren om daar te ruien. Een klein groepje is nu te zien in de Gierenrots-volière.
Uitzwaaien (deel 1)
Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Mantsjoerijse kraanvogel.
Helaas zijn elders in Blijdorp een paar soorten uit het bestand verdwenen. Te beginnen in de Grote Vliegkooi: de drie Indische nimmerzatten hebben afscheid genomen van de Maasstad voor een mooie toekomst elders. De Diergaarde voegde deze ooievaarsachtigen in 2012 toe aan de collectie en af en toe werd er wel gebaltst, maar van eieren is het nooit gekomen. Deze Zuid-Aziatische vogel is in Europa alleen nog te zien in Niendorf, Labenne en Zlín, maar gelukkig gaat het vrij goed in het wild. De directe aanleiding voor het transport is de geplande sloop van de Grote Vliegkooi. Dat is ook de aanleiding voor het vertrek van acht kwakken. De resterende mannetjes en vrouwtjes in Rotterdam worden gescheiden gehouden en zullen spoedig volgen. Ook is de vrijgezelle Mantsjoerijse kraanvogel vertrokken naar Frankfurt. Hij verbleef in het openluchtdeel van het Aziatisch Moeras, zijn hoekje staat nu leeg.
Uitzwaaien (deel 2)
Foto: Lucienne de Gier (BB-Facebook). Arrauschildpad.
Ook leegstand in het Aziëhuis, in de Maleise Bosrand. Helaas waren daar in een paar maanden tijd drie sterfgevallen bij de Belangers toepaja’s te betreuren. Het is niet zeker of Rotterdam de groep nieuw leven in gaat blazen: er werd af en toe wel gefokt, maar de dieren kampten nog wel eens met stress in hun vrij kale verblijf en hebben heel wat ontsnappingspogingen ondernomen. Hun bordje is inmiddels weggehaald. Een uitgaand transport in het Zuid-Amerikaanse themagebied zet tevens een punt achter het verhaal van de arrauschildpad in Diergaarde Blijdorp. De drie vrouwtjes zijn vertrokken naar het Franse Biotropica. Hopelijk kunnen zij ook een mannetje vinden, want er wordt vrijwel nooit gekweekt met deze kritiek bedreigde koudbloedigen in Europa en de populatie krimpt in rap tempo. Het vertrek van de arrauschildpadden hangt samen met de sluiting van vlinderkoepel Amazonica en het uitfaseren van de Zuid-Amerikaanse collectie.
Alweer raak!
Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook). De jonge Balabac-kantjil.
Yes! Een bijzondere geboorte in het Natuurbehoudscentrum van het Oceanium: begin december zag een Balabac-kantjil (of dwerghert) daar het levenslicht. Dit kleine hoefdier komt enkel voor op enkele eilandjes in het zuidwesten van de Filipijnen. De soort wordt bedreigd door onder andere de vernietiging van hun leefgebied. Ook in dierentuinen is het een zeldzame verschijning, Blijdorp is de enige dierentuin in Nederland waar je ze kan zien. Eerder dit jaar stond de teller in Rotterdam kortstondig op één mannetje en vijf vrouwtjes, waarmee het park eigenhandig de helft van alle Balabac-kantjils in Europa telde. Na een transport naar Berlijn en twee sterfgevallen is daar nu alleen het fokpaartje van over. Nouja, en hun spruit dus.
Meer Filipijns succes
Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Visaya-wrattenzwijnen (archieffoto).
Ook de Visaya-wrattenzwijnen voelen zich helemaal thuis in de Maasstad! Achter de schermen ontfermt het fokvrouwtje zich weer over een drietal biggetjes: twee jongetjes en één meisje. Naar verwachting mag het jonge gezin rondom de jaarwisseling voor het eerst buitenspelen. Helaas zullen ze geen kennis meer maken met hun vader: hij is laatst ingeslapen in verband met artrose. Door grootschalige ontbossing is het Visaya-wrattenzwijn teruggedrongen tot enkele restantjes bos op de eilanden Panay en Negros. Ze zijn zo zeldzaam geworden dat de eerste foto van een wild Visaya-wrattenzwijn pas in 2012 werd gemaakt! Blijdorp nam begin jaren ’00 het voortouw bij het opzetten van een reservepopulatie in Westerse dierentuinen.
Dwaalgast
Foto: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl)
Ietwat onverwachts heeft Diergaarde Blijdorp twee nieuwe inwoners. Medio oktober troffen vissers voor de kust van Zuid-Beveland opeens een Kemps zeeschildpad aan in hun netten. Het jonge vrouwtje heeft een flinke tocht achter de rug: deze soort leeft normaliter in en rondom de Golf van Mexico. Vermoedelijk is ze meegevoerd door de Noord-Atlantische Drift, de constante zeestroom die West-Europa relatief warm houdt voor onze hoge breedtegraat. Vorige week spoelde een tweede Kemps zeeschildpad aan op het strand van Zoutelande. Beide dieren maken het naar omstandigheden goed. Diergaarde Blijdorp functioneert als landelijk opvang- en revalidatiecentrum voor zeeschildpadden. Het is de bedoeling dat ‘Boeier’ en ‘Bløf’ volgend jaar weer uitgezet worden in de buurt van Florida. Mogelijk zullen ze tijdelijk in het Mangrove-bassin te zien zijn voor bezoekers. Twee volwassen zeeschildpadden zijn permanent te zien vanuit de Haaientunnel.
Lockdown
Foto: Lucienne de Gier (BB-Facebook). Witkopgier.
Helaas weer een tegenvaller voor onze gevederde vrienden: de ophok- en afschermplicht is sinds november weer van kracht in heel Nederland. In juli werd officieel een punt gezet achter de langste griepepidemie onder vogels ooit in Europa, maar waarschijnlijk hebben we te vroeg gejuicht. De schuldige, het influenzavirus H5N1, gaat voornamelijk rond bij pluimvee en watervogels, maar er is geen fundamenteel verschil tussen vogelgriep en mensengriep. H5N1 is zeer gevaarlijk wanneer het overspringt op mensen en daarom wordt de zekere voor het onzekere genomen. Doorloopvolières gaan tot nader order weer op slot. Alleen de Okapi-Volière wordt risicovrij geacht en is geopend nu de witwangfluiteenden achter de schermen geplaatst zijn.
Inhaalslag
Dit is het laatste nieuwsbericht dat in 2023 zal verschijnen op het Blijdorper Bende Blog. Fijne feestdagen toegewenst, lieve lezers! Zodat iedereen up-to-date het nieuwe jaar ingaat, is deze nieuwskatern extra lang en delen we nog wat nieuwtjes die we eerder over het hoofd zagen. Daarbij delen we ook wat informatie uit de meest recente uitgave van het Vriendennieuws, die normaliter pas over een paar maanden openbaar zouden worden. Graag vragen we van jullie een kleine wederdienst: overweeg om in 2023 lid te worden, schenk een geliefde een lidmaatschap als cadeau of doe een kleine donatie aan Blijdorp. Dankjewel!
Mhorr-Shuffle
Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). De nieuwe Mhorr-man.
Een drukte van belang bij de Mhorr-gazelles. Sinds de dood van bok Jengo in 2020 moeten de dames het zonder een aanvoerder stellen. Dat wil nog wel eens voor frictie en gekibbel zorgen. Daarom is Blijdorp al een paar jaar naarstig op zoek naar een nieuw mannetje, wat qua papierwerk een flinke kluif bleek met alle transportrestricties die de revue blijven passeren. Deze zomer heeft de dierentuin daarom noodgedwongen een volgroeide zoon van een van de vrouwtjes teruggehaald. Hij heeft vrij resoluut de vrede hersteld, maar inteelt is natuurlijk niet wenselijk. Inmiddels is hij daarom op doorreis gegaan naar Wenen en hebben de dames eindelijk kennisgemaakt met fokman Theo uit Planckendael. Eind goed, al goed!
Ken je die mop van Blijdorp die niet probeert te fokken met de vuursalamanders? In april zagen opnieuw 14 ‘ongelukjes’ het levenslicht achter de schermen. Diergaarde Blijdorp biedt aan Stichting RAVON een omgebouwde container aan waar zij deze amfibieën mogen ‘opslaan’. Het idee is dat Stichting RAVON de fok voor rekening neemt en dat de jonge salamanders in Blijdorp op geslacht gescheiden worden. Maar ja, een fout zit in een klein hoekje… Een deel van de jongen is nu te zien in het Natuurbehoudscentrum. Dat geldt ook voor de Maleise wandelende bladeren, waarbij dit jaar maar liefst 150 eieren uitgekomen zijn. Over eieren gesproken: dit jaar hebben de Egyptische landschildpadden hun best weer gedaan, maar uit angst voor woningnood zijn de eieren uiteindelijk vernietigd. Blijdorp coördineert het Europese populatiemanagement programma voor deze kritiek bedreigde reptielen. Na het versturen van drie mannetjes naar Apenheul en de ontvangst van één mannetje uit Neurenberg staat de teller in Rotterdam nu op negen dieren.
In memoriam
Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Bongo-vrouwtje Kaylah.
Helaas meldt Vriendennieuws 2023-4 ook een paar sterfgevallen. Te beginnen bij de oostelijke bongo’s: daar is het oude vrouwtje Kaylah na een kort ziekbed geëuthanaseerd. Bij sectie bleek ze last te hebben van meerdere ouderdomskwaaltjes. Jammer, want de introductie van de nieuwe bongovrouw Cheza verliep eindelijk goed. Ook bij de Noord-Afrikaanse struisvogels staat een dame minder. Een van de vrouwtjes kampte van jongs af aan al met klachten aan één poot, waarschijnlijk een probleem met de botgroei. In augustus constateerde de dierenarts dat er geen uitzicht was op een waardig bestaan. Op de Savanne stappen nu nog één mannetje en één vrouwtje. Bijzonder droevig is ook de dood van twee Raggi’s paradijsvogels achter de schermen. In 2016 ontving Blijdorp een viertal uit de San Diego Zoo. De nog jonge en schuchtere vogels verbleven sindsdien achter de schermen, in de hoop dat ze daar tot voortplanting zouden overgaan. Er zijn wel eens onbevruchte eieren gevonden, maar daar zal het dus ook bij blijven. Eén mannetje is nu nog over van het oorspronkelijke groepje, het staat niet vast wat er met hem zal gebeuren. Zeer recent zijn ook een vrouwelijke baardaap en een mannelijk bosrendier overleden, beide flink op leeftijd en versleten.
Tijdens het broedseizoen is het best lastig om bij te houden welke vogels er nou allemaal op het nest zitten. Daarom blikt Blijdorper Bende in december altijd kort terug op het reilen en zeilen van enkele grote volières. De Noordzee-vogels bij Bass Rock beleefden een goed seizoen, met de geboorte van één papegaaiduiker, twee zeekoeten en drie drieteenmeeuwen. Even verderop in het Oceanium, bij Falklands, blijft de opbrengst steken op drie koningspinguïns. De jonge ezelspinguïn leek op te knappen nadat hij van zijn nalatige ouders overgeheveld werd naar een pleegkoppel, maar heeft het uiteindelijk toch niet gered.
Een heel ander verhaal bij de Gierenrots. Dit jaar beleefde Blijdorp een record met maar liefst tien jonge Rüppells gieren in de broedmachine, wat ermee te maken had dat ook de eieren uit Avifauna naar Rotterdam gebracht werden. Om deze bijzondere generatie van liefdevolle ouders te voorzien, is een groot deel van deze kuikens weer op doorreis gegaan naar Avifauna, Beekse Bergen en DierenPark Amersfoort. Een soortgelijke ‘eiercarrousel’ resulteerde in de geboorte van drie witkopgieren (twee naar Avifauna, eentje overleden in Blijdorp) en een witruggier. Wat de huisgenoten betreft: er is één maraboe uitgevlogen, de kapgieren, secretarisvogels en zwarte wouwen sloegen een jaartje over.
Pril geluk?
Foto: Jolanda Veldhoen (BB-Facebook)
De Blijdorp-Paradox: de Rotterdamse Diergaarde beleeft soms fenomenale successen met erg kieskeurige en uitdagende dieren, maar worstelt met de ‘ABC’-soorten. Zo ook de stokstaartjes, waar een nieuw hoofdstuk wordt toegevoegd aan een érg lange soap. Een geheugensteuntje: nadat de Zuid-Afrikaanse roofdiertjes oorspronkelijk naar de Krokodillenrivier verhuisden, werden er nooit meer jongen gezien. Vermoedelijk werden zij wel degelijk geboren af en toe, maar werden zij doodgebeten door jaloerse groepsgenoten. Het opdelen van de groep na de opening van het verblijf bij het Weverkopje in 2015 mocht niet baten. Vergrijzing was het gevolg en in 2020 stierf de kolonie definitief uit. Al snel arriveerde een nieuw koppeltje en begon Blijdorp met een schone lij. Dat resulteerde begin 2021 in een drieling en even leken de strubbelingen verleden tijd, totdat die zomer de nestkamer instortte en vrouwlief kwam te overlijden… Tja, hoe geef je dan een doorstart aan de groep, als de hele sociale dynamiek bij deze soort draait om alfakoppels en familiedynastiën? Blijdorp heeft nu zijn hoop gevestigd op een nieuw fokvrouwtje. Het klikt al snel met pa stokstaart, maar het kroost uit ’21 moest er inderdaad niets van weten. Eén zoon heeft inmiddels vrede gesloten, maar de twee andere kleintjes blijven voorlopig achter de schermen. Hopelijk brengt 2024 ook voor de stokstaartjes wat broodnodige rust en voorspoed.
Tweeëndertig jaar: alweer zo lang vindt Blijdorp houvast bij het eens zo ambitieuze Masterplan. Toen de visie in 1988 gepresenteerd werd, was de Diergaarde op sterven na dood. De bezoekersbeleving van de dierentuin moest het afleggen tegen die van Burgers’ Zoo en Beekse Bergen, de wow-factor was ver te zoeken. Het Masterplan wist Blijdorp om te toveren van irrelevante stadstuin tot de de drukst bezochte dierentuin van Nederland. De Rotterdamse oase heeft nu een nieuwe droom: onomstotelijk de mooiste dierentuin van Europa worden. Het is een doelstelling die gehaald moet worden dankzij het Masterplan 2030, zoals deze vandaag gepresenteerd werd tijdens de winterlezing van de Vrienden van Blijdorp. Beloftes over de vele details van de megaprojecten doet het park nog niet, maar de vooruitzichten zijn mooi. Startdatum: vandaag.
De presentatie werd niet afgetrapt met plattegronden of sfeerimpressies, maar met een indringende foto van houtkap in de Amazone. Erik Zevenbergen: ”Het Masterplan gaat niet zomaar over de toekomst van de dierentuin, maar over natuurbehoud, over dat we het gevoel van verbondenheid kwijtraken met de natuur en het vernietigen. Het uitsterven van planten- en diersoorten is iets waar wij als mens schuldig aan zijn, ver weg maar ook dicht bij huis. Wat laten wij achter? Het gaat niet lukken om het tij te keren in de komende tien jaar, maar we kunnen wel de volgende generaties het geloof en de hoop meegeven dat het niet te laat is. Wij kunnen dat positieve geluid zijn, wij kunnen dat verschil maken.” De toon was direct gezet.
Initiatieven die al binnen de dierentuin lopen om te bouwen aan een betere wereld, kregen een speciaal plekje in de schijnwerpers: het gebruiken van afval als compost, onderzoek naar de Komodovaraan, bescherming van de rode panda. Blijdorp wil zich intensiever gaan focussen op vier grote, meerjarige natuurbeschermingsprojecten, met ook nog ruimte in de begroting voor kleinere en spontane acties, zoals dat laatst ook gebeurde voor de bosbranden in Australië. In het Blijdorp van de toekomst zullen soms lastige keuzes gemaakt moeten worden om dierenwelzijn binnen de beperkte grenzen van de stadstuin te garanderen: met welke soorten gaat de Diergaarde verder en welke biotopen moeten het veld ruimen om dieren, waarvoor de nood hoger is, te huisvesten? Kan de continentale indeling gehandhaafd worden? ”Onze doelstellingen zijn ambitieus, maar niet onhaalbaar”, aldus Zevenbergen.
De eerste verbouwing in het Masterplan 2030 zal de veelbesproken overnetting van het Flamingo-Strand zijn. Goed nieuws, binnen twee weken hoopt Blijdorp nu écht die langverwachte vergunning te krijgen! Om de blauwdrukken door de kritische Welstandscommissie heen te krijgen, zijn er wel wat wijzigingen in het ontwerp gemaakt. De volière blijft cirkelvormig, maar om het oorspronkelijke ontwerp van Van Ravesteyn eer aan te doen, wordt het kijkpunt verplaatst. Nu is dit nog onderdeel van het entreeplein, maar tijdens de verbouwing zal er een nieuw bezoekerspad in de volière worden gerealiseerd waar nu de kleine Amoervolière staat. Vanaf daar kijk je deels uit op het grasveld van de flamingo’s en deels op hun waterpartij, die verlegd zal worden om mee te krullen met de rand van de netconstructie.
Gebruik de pijltjes om door de galerij te navigeren.
Ook aan de Eilandhoppen-uitbreiding van het Oceanium kan hopelijk dit jaar nog begonnen worden. De video die werd vertoond tijdens de presentatie behoorde ongetwijfeld tot de hoogtepunten van de dag! Deze driedimensionale impressie liet tot in detail de toekomstige kas zien. Vanaf de ijsschotsen bij de pinguïns kom je een kleine hal binnen, vanwaar je het binnenverblijf van de ringstaartmaki’s kan bekijken, hun buitenverblijf in kan gaan en meer informatie krijgt over Madagaskar. Eveneens onderdeel van deze kamer zou een tweetal terraria voor de Henkels bladstaartgekko en de gouden mantella (een Malagassische gifkikker) zijn. Vanaf deze zaal heb je toegang tot de grote Madagaskar-hal. Er wordt een gradiënt-ecosysteem weergegeven, dat van een vrij dor gebied overgaat in een moerassig regenwoud. Planten zijn hier prominent aanwezig: van de baobab, een echte droogte-expert, tot de waterbanaan en reizigerspalm. Drie aparte verblijfjes maken onderdeel uit van de kas: tegen de oostmuur staat een verblijf gepland voor spinschildpadden en Madagaskarleguanen, in de zuidwestelijke hoek een onderkomen voor ploegschaarschildpadden en panterkameleons. Daartussenin is ook nog een iets uitgebreider onderkomen voor de boky-boky te vinden, mogelijk krijgen zij zelfs een eigen buitenverblijf. Wat volgt is een vlonder, laag boven het water, welke leidt tot de ingang van het ‘Komodo Ranger Station’, een tussenruimte waar alvast enige informatie wordt verstrekt over de natuur van de Kleine Soenda-eilanden. Het verblijf voor de Komodovaranen zelf ligt lager dan het bezoekerspad, waardoor je (vergelijkbaar met de Krokodillenrivier) van bovenaf de dieren kan bewonderen. De beelden spreken voor zich: het wordt een erg mooi perk. De overgang tussen Komodo en de Galapagos wordt gevormd door een nagebouwde romp van de HMS Beagle, het schip waarmee Charles Darwin eens deze archipel aandeed. Veel aandacht gaat hier uit naar invasieve diersoorten en evolutie. Het verblijf voor de reuzenschildpadden is als een soort tropische savanne vormgegeven, het bezoekerspad is een vlonder waar de dieren onderdoor kunnen bewegen. De overgang tussen de Eilandhoppen-kas en het Natuurbehoudcentrum wordt gevormd door nog een klein educatief kamertje met een interactieve quiz.
Gebruik de pijltjes om door de galerij te navigeren.
Afbeelding: impressie gerestaureerde Bergdierenrots. Klik HIER voor groot formaat.
Ook de toekomstvisie voor de Bergdierenrots werd met een video getoond. De rots wordt in ere hersteld en in het kader van de restauratie wordt ook het terrein achter de rots weer bij het perk gevoegd, om zo een ruim en afwisselend verblijf te creëren voor de rode panda’s. Het huisvesten van grotere dieren uit de Himalaya is niet mogelijk, daar zijn de aanwezige binnenverblijven te krap voor. Wel worden kuifhertjes als optie genoemd om de begane grond verder aan te kleden.
Een belangrijke boodschap die werd overgedragen, is dat het Masterplan 2030 nog geen verfijnd bouwplan is. ”Wat wij presenteren is niet hoe de dierentuin zal worden, maar hoe het zou kunnen worden”, zo verklaarde de directeur. De ‘route’, zoals die gepresenteerd werd afgelopen vrijdag, is de leidraad voor wat er komen gaat. Waar mogelijk zal Blijdorp andere verblijven bij de plannen betrekken om ook de onbekende en minder opvallende dieren een prominente plaats te geven. De hoop is dan ook dat er rondom de Bergdierenrots wat extra verblijven gerealiseerd kunnen worden. Zo ook voor de Victoria Serre: hoewel de nadruk daar op het botanische ligt, is het waarschijnlijk dat ook een aantal vogels terugkeert. De paradijsvogels werden als mogelijkheid genoemd. De François’ langoeren, die ook moeten verhuizen vanwege de restauratie van de Tropenvleugel, kunnen mogelijk een nieuw verblijf krijgen langs de Vleermuizengrot, die op zijn beurt waarschijnlijk weer onderdeel gaat uitmaken van het uitgebreidere olifantenverblijf.
Afbeelding: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl). Impressie gerestaureerde Rivièrahal. Klik HIER voor groot formaat.
Een van de hoogtepunten van het Masterplan 2030 is natuurlijk de restauratie van de Rivièrahal. Deze wordt weer in volle glorie hersteld: het moet net als vroeger een ontmoetingsplek worden met regelmatige evenementen en tentoonstellingen. Na de wederopbouw verloor de Rivièrahal haar aanzien aan Ahoy en De Doelen, iets dat Blijdorp graag anders had gezien. Er wordt nog volop gebrainstormd over manieren om de Rivièrahal weer dé Rotterdamse ontmoetingsplaats te maken: zou het bijvoorbeeld niet leuk zijn als je op een of andere manier zonder toegangskaartje alsnog de Rivièrahal zou kunnen bezoeken? Het majestueuze karakter van de centrale hal blijft behouden, in combinatie met moderne voorzieningen. De binnentuinen van Madrid en Wenen worden als inspiratiebronnen genoemd. Ook de restauratie van de centrale hal van de Rivièrahal zal een domino-effect hebben: het is niet langer mogelijk om dieren te huisvesten in de Westvleugel, met het oog op de beschikbare ruimte én de te verwachten geluidsoverlast. De ruimte die door hun vertrek vrijkomt, kan ook betrokken worden bij de vernieuwde Rivièrahal: een mogelijkheid is het veranderen van het Mensapengebouw in een binnenspeeltuin, al zijn andere opties ook zeker niet uitgesloten. Wanneer de gorilla’s een nieuw verblijf krijgen (ongeveer bij het huidige vrijwilligers- en educatiecentrum), kan dat mogelijkerwijs weer gecombineerd worden met een nieuw verblijf voor de dwergnijlpaarden. Het is niet uitgesloten dat de Wolvenvallei bij deze plannen betrokken zou worden.
De boodschap is duidelijk: Blijdorp durft weer te dromen! Dat is misschien wel de belangrijkste conclusie om te trekken uit deze presentatie. Niet alle vragen kunnen al beantwoord worden, maar dat hoeft ook nog niet: het komende decennium kan de dierentuin prachtige nieuwe biotopen uit de grond stampen, waarbij de monumenten gecombineerd worden met vooruitstrevend dierenwelzijn.
Afbeelding: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl). ‘Tijdlijn Masterplan 2030.’ Klik HIER voor groot formaat.
Een bijzondere nieuwe koudbloedige inwoner is aangekomen in Rotterdam: de Titicacakikker (Telmatobius culeus). Met een lengte van 15 centimeter zijn ze een tamelijk grote amfibie. Hun naam danken ze aan hun leefgebied, het Titicacameer in het Zuid-Amerikaanse Andesgebergte. Het water is erg rijk aan zuurstof: zodanig zelfs, dat de Titicacakikker al zijn benodigde zuurstof kan halen door het via zijn gladde huidflappen te absorberen – aan dit bizarre uiterlijk heeft hij overigens ook zijn minder flatteuze bijnaam ‘scrotumkikker’ te danken. In de afgelopen vijftien jaar zou de wilde populatie met meer dan 80% zijn afgenomen door een combinatie van bedreigingen, waaronder vervuiling en zijn status als lokale delicatesse. Zowel in 2015 als in 2016 zijn massa-sterftes vastgelegd, waarbij telkens duizenden kikkers te overlijden kwamen. Om dit unieke dier te beschermen, zijn in het verleden fokprogramma’s op touw gezet, maar voortplanting wilde pas in 2010 lukken in een Peruaanse dierentuin. Sinds 2016 is ook de dierentuin van Denver bij het project betrokken. Vorig jaar vertrok een grote lading Titicacakikkers vanuit Denver naar de dierentuin naar Chester, waarvandaan ze naar andere Europese dierentuinen verspreid zijn. Eerder dit jaar nam DierenPark Amersfoort er acht in ontvangst en nu zijn er dus tien in Rotterdam gearriveerd, waarvan een deel in het Natuurbehoudscentrum te zien zal zijn.
Jouw man, mijn man
Foto: Rob van Eijk (BB-Facebook)
Blijdorp heeft zijn handen eraan vol: het fokprogramma van de Amoerpanters. De Amoerpanter is de meest zeldzame luipaardensoort ter wereld met slechts zestig exemplaren in het wild. Daarom is het extra belangrijk dat er in Europese dierentuinen een bufferpopulatie wordt gecreëerd, maar het fokprogramma wordt – net als de wilde populatie – geteisterd door een gebrek aan genetische diversiteit. Tot overmaat van ramp is er in het verleden één behoorlijk productief lid van het fokprogramma geweest dat achteraf gezien geen Amoerpanter was. Aan het EEP mogen alleen Amoerpanters meedoen die meer dan 65% raszuiver zijn. Alsof dat nog niet voor genoeg complicaties zorgt, moet er ook opgepast worden voor zwarte Amoerpanters: deze worden vaak niet geaccepteerd door hun soortgenoten. Dat laatste is het probleem in de Diergaarde, want toen in 2016 twee pantertjes dood ter wereld kwamen had eentje een zwarte vacht. Dit betekent dat zowel Vatne als Cema het recessieve gen voor de zwarte vachtkleur hebben en daarom mogen ze zich niet meer samen voortplanten. Het Vriendennieuws heeft laten weten dat Cema inmiddels verhuisd is naar een andere dierentuin. Binnenkort wordt er een vervangend mannetje verwacht. Hopelijk kan het dan eindelijk eens meezitten voor de Amoerpanter.
Trifacta
Foto: Jim Louwerens (BB-Facebook)
Kort nadat de Gemeenteraad in maart dit jaar akkoord ging om Blijdorp te helpen met de restauratie van de laatste paar Van Ravesteyn-rijksmonumenten die daar behoefte aan hebben, doneerde de Rijksoverheid vier miljoen euro ten behoeve van deze onderneming, als onderdeel van een grotere investering in Nederlandse cultuur en erfgoed. Als laatste bestuurslaag komt nu ook de provincie Zuid-Holland over de brug, met een subsidie van meer dan anderhalve ton voor de Bergdierenrots in het specifiek. In februari dit jaar vroeg Blijdorp al een vergunning aan voor dit specifieke project, wat doet vermoeden dat de Bergdierenrots wellicht het eerste monument zal zijn om aangepakt te worden. Overigens is er nog geen aankondiging geweest dat deze vergunningsaanvraag goedgekeurd is.
Op eigen poten
Foto: Josien de Vries (BB-Facebook). Mboshi.
Binnenkort zal Blijdorp weer drie okapi’s tellen. Mboshi, die op de valreep van 2017 ter wereld kwam als eerste jong van M’buti, is laatst vertrokken naar de Franse dierentuin La Teste. Daar komt hij overigens een oude bekende tegen: okapi Rab, die er maar niet in slaagde om te sjansen met zijn vrouwelijke soortgenoten, ging hem in 2018 voor. Binnenkort zal ook het langverwachte transport van okapi Gerrit, in 2017 geboren als Kamina’s zesde jong, niet lang meer op zich laten wachten. Voor hem is een plaatsje gevonden in Lissabon. Overigens is Blijdorp alweer in blijde verwachting: Kamina is uitgerekend voor september. Leuk feitje is dat ze tot nu toe altijd om en om bevallen is van mannetjes en vrouwtjes.
‘Project P’: hoe gaat het nu met…
Foto: Bruce Beehler (Australian Geographic)
De voortekenen zijn gunstig! Weinig bezoekers weten het, maar eind 2016 kwam er een heel bijzonder dierentransport aan in Blijdorp: dat van vier Raggi’s paradijsvogels uit de dierentuin van San Diego. Daarmee werd Diergaarde Blijdorp de tweede dierentuin in Europa om deze prachtige vogelsoort uit Nieuw-Guinea te huisvesten, nadat het Vogelpark Walsrode vier jaar daarvoor al een aantal had ontvangen, eveneens uit Amerika. Van de vier paradijsvogels die Blijdorp in ontvangst heeft genomen, zijn er nog drie over: een vrouwtje en twee mannen. Het is de bedoeling dat deze stressgevoelige soort ooit voor de schermen een plekje krijgt, maar voorlopig mogen ze in alle rust wat jaartjes achter de schermen verblijven. Het vrouwtje heeft nu een onbevrucht ei gelegd, zo meldt het Vriendennieuws. De verwachting is dat de mannetjes volgend jaar geslachtsrijp worden: zouden we uiteindelijk jonge paradijsvogeltjes kunnen zien? Overigens is het de dieren in Walsrode al gelukt om zich voort te planten, wat éxtra hoopgevend is.
Odins optrekje op de schop
Foto: Rob van Eijk (BB-Facebook)
Het verblijf van de Komodovaranen in het Aziëhuis is weer in gebruik genomen. Diergaarde Blijdorp laat weten dat de afgelopen twee maanden kleine aanpassingen zijn gemaakt aan het perk, terwijl de varaan in de tussentijd vertoefde in het oude verblijf in de Rivièrahal. Toen in 2012 de Komodovaranen hun nieuwe stek in gebruik namen, bleek al snel dat het Aziëhuis zo zijn gebreken had. Een groot pluspunt was dat de dieren konden zwemmen en een handige toevoeging was de mogelijkheid voor de verzorgers om het verblijf in tweeën te delen, mochten de dieren elkaar even niet zien zitten. De keerzijden waren dat het verblijf kleiner was (al helemaal als het rolluik het verblijf in tweeën deelde) en dat de dieren niet konden graven. Voor dat laatste is nu de mogelijkheid gecreëerd en er zijn ook extra UV-lampen geplaatst. Blijdorp rekent kennelijk op jongen, want ze zeggen expliciet dat het verblijf ook ontsnappingsproof is gemaakt voor kleine Komodo’s. Momenteel is er overigens alleen een mannetje, Odin geheten, aanwezig, tezamen met een flinke groep kwetterende rijstvogels. De Komododame is begin dit jaar op verzoek van de stamboekhouder verhuisd. Of de keuze om het verblijf op te lappen betekent dat Eilandhoppen definitief van de baan is, is onduidelijk.
Wisselen van de wacht
Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Wolodja.
Todz was nog niet vetrokken naar Parc Zoo du Reynou in Frankrijk, of er stond al een nieuwe poolcarnivoor op de stoep van de Diergaarde: ijsbeerman Wolodja, zeven jaartjes jong. Op twee-jarige leeftijd emigreerde hij van zijn geboorteplaats Moskou naar de dierentuin van Berlijn, waar hij zijn taak als fokman succesvol volbracht heeft. Na een tussenstop in Ouwehands’ Dierenpark kwam hij nog net op tijd voor Vaderdag aan in Rotterdam. Nieuwsgierig kijken hij en zijn oudere date, Olinka, alvast naar elkaar in hun Arctische onderkomen. Hopelijk kunnen we uiteindelijk weer op een kille februari-dag massaal in de rij staan om de eerste stapjes van pluizige ijsbeerjongen in de buitenlucht te aanschouwen. Overigens hoeven de nieuwe verzorgers van Todz daar niet op te hopen: die dierentuin heeft nu twee mannetjes.
Buiten Blijdorp
Foto: Reformatorisch Dagblad Archief (rd.nl). Khaing Phyo Phyo en de pasgeboren Timber
In het Belgische dierenpark Planckendael markeerde de vierde dag van juni één jaar zonder olifant Khaing Phyo Phyo, nadat zij daar in 2018 vroegtijdig werd ingeslapen vanwege ernstige nierfalen. Phyo Phyo kwam in 1981 ter wereld in de oerwouden van Myanmar, waarna ze werd gekocht door Ouwehands’ Dierenpark. In 1995 kwam ze naar Rotterdam en hier werd ze in ’98 de moeder van Timber, met Ramon als partner. Het was geenszins een gemakkelijke bevalling, omdat Phyo Phyo alleen perste wanneer de dierenarts haar baarmoeder via de darmen masseerde. Timber zou later de vader van Faya, Trong Nhi en Sunay worden, de huidige drie jonge leden van de Blijdorpse olifantengroep. Later verhuisde Phyo Phyo nog een aantal keer en in 2009 zorgde ze zelfs voor de allereerste olifantengeboorte in België, met Kai-Mook in Antwerpen. Ze was al lange tijd ziek en haar laatste zoon, de in 2018 geboren Tarzen, kon ze niet eens zelf voorzien van melk. Hij was al zwak bij de geboorte en is, ondanks verwoede pogingen van verzorgers en dierenartsen, niet lang na het overlijden van zijn moeder in zijn slaap gestorven. Overigens leefde Phyo Phyo in Planckendael samen met een oude bekende: Yu Yu Yin, van 1995 tot ’99 aanwezig in Blijdorp. Ze heeft zich altijd als tante ontfermd over de jongen en kleinkinderen van Phyo Phyo.
Het belooft een opwindend jaar te worden! Diergaarde Blijdorp bestaat namelijk 160 jaar. Wat de festiviteiten inhouden blijft geheim. Maar, op de nieuwjaarslezing van de Vrienden van Blijdorp werd wel openhartig gesproken over een heleboel andere zaken…
Zo zijn de eerste geboortes van het jaar een feit! Het bedraagt 3 Cubaanse hutia’s die op de vijfde ter wereld kwamen in het Oceanium. Opmerkelijk, sinds de groep nog helemaal niet zo lang geleden is uitgebreid met jonge dieren uit onder andere Madrid.
Een kleine aanpassing in de vooruitzichten: het lijkt erop dat Indische neushoorn Namaste al in januari zal bevallen. Overigens ook zeer goed nieuws bij de andere neushoornsoort. Zwarte neushoorn Naima is namelijk ook succesvol bevrucht door Vungu! Dat liet interim directeur De Jong weten. Een ’twee-neushoornjaar’ zoals eerder werd gespeculeerd gaat het helaas niet worden. De dracht duurt namelijk 15 maanden. Naima werd in 2011 geboren in Leipzig en staat model voor het logo van Blijdorper Bende
Ook in 2016 waren er volop geboortes. Zo onthult de Diergaarde dat er in totaal wel 6 steppeslurfhondjes zijn geboren! Deze kleine verwanten van de spitsmuis waren tot voor kort erg zeldzaam in Europa. Daar maakten Gloria en Gambit, zoals de namen van het Rotterdamse koppeltje luiden, een einde aan. Tegenwoordig is de soort ook te bewonderen in het Mensapengebouw waar een twee slurfhondjes het oude Pinchéaapjesverblijf hebben overgenomen. Het verblijf is wel vrij verstopt, omdat je ze alleen door twee kijkgaten kan begluren.
Binnenkort gaat de Terraszaal tijdelijk dicht. Dit restaurant gaat worden omgebouwd tot een pannenkoekenhuis! Naast dit onderdeel van de Rivièrahal vinden we een andere bouwput, het toekomstige Madagaskar. De werkzaamheden hieraan liggen voorlopig stil en daar zal hoogstwaarschijnlijk geen verandering in komen op korte termijn. Ook voor de constructie van de volière over het Flamingo-Strand heen ziet het er niet goed uit. Mocht de welstandscommissie niet akkoord gaan – en de kans daarop is aanwezig – moet worden gekeken of de flamingo’s een plekje buiten de monumentale hoek van de Diergaarde kunnen krijgen. De bouw van een volière is absoluut noodzakelijk sinds een nieuwe wet leewieken (de pijnloze, stressloze en permanente manier van wieken die Blijdorp toepast bij jonge dieren) verbiedt.
De restauratie van het Roofdieren-Gebouw gaat stapje voor stapje. Afhankelijk van de welstandscommissie moet het nieuwe verblijf voor gelada’s in september of oktober klaar zijn. Kennelijk zijn er nog steeds enkele geschillen met de gemeente over de aanpassingen aan dit rijksmonument.
In het Noord-Amerika gedeelte zal op een gedeelte van de bestaande Prairie een af te huren lodge komen. Het bizonverblijf staat momenteel leeg omdat de rest van het verblijf grondig wordt aangepast, met onder andere reliëf en een verbeterde drainage.
Eindelijk horen we iets over de veelbesproken Raggi’s paradijsvogels! In september vorig jaar publiceerde Blijdorper Bende al een bericht over hun komst, naar aanleiding van een artikel in het Vriendennieuws. We kregen ons gelijk! Inmiddels zitten de vier (twee mannen en twee vrouwtjes) uiterst zeldzame vogels achter de schermen. Daar blijven ze totdat ze volgroeid zijn, wat enkele jaren gaat duren.
Tenslotte kijken we de toekomst in. Nadat de Zee van Cortez is omgebouwd tot Natuurbehoudscentrum gaat de huidige Galapagos op de schop. Op het terrein van de bestaande verblijven voor reuzenschildpadden en swiftvosjes komt één grote kas waar je kunt gaan ‘eiland hoppen’. Op de verschillende eilanden zijn onder andere verblijven voor de galapagosreuzenschildpadden en komodovaranen. Waarschijnlijk gaat de Diergaarde van de laatstgenoemde soort een tweede koppel houden, zoals ze in het verleden ook al eens hebben gedaan. Het is immers slechts een aantal jaren geleden dat de komodovaranen een spiksplinter nieuw verblijf in het Azië-Huis kregen. De eilanden staan gepland voor 2018. Ook is het bestuur voorzichtig aan het kijken naar de toekomst van Taman Indah. Daarover zal Blijdorper Bende binnenkort een special publiceren!
De presentatie werd niet afgetrapt met plattegronden of sfeerimpressies, maar met een indringende foto van houtkap in de Amazone. Erik Zevenbergen: ”Het Masterplan gaat niet zomaar over de toekomst van de dierentuin, maar over natuurbehoud, over dat we het gevoel van verbondenheid kwijtraken met de natuur en het vernietigen. Het uitsterven van planten- en diersoorten is iets waar wij als mens schuldig aan zijn, ver weg maar ook dicht bij huis. Wat laten wij achter? Het gaat niet lukken om het tij te keren in de komende tien jaar, maar we kunnen wel de volgende generaties het geloof en de hoop meegeven dat het niet te laat is. Wij kunnen dat positieve geluid zijn, wij kunnen dat verschil maken.” De toon was direct gezet.
