Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook). De afgezette ingang van de Kelpwoud-zaal.
Bezoekers van het aquariumgebouw van de Rotterdamse dierentuin moeten voorlopig rekening houden met bouwhekken. Op meerdere plekken in het pand wordt druk geklust. Het doel: een duurzamere toekomst, zowel voor het Oceanium zelf als voor de natuur in onze eigen achtertuin.
Het einde van het Kelpwoud
Een houten schot onttrekt de laatste ecodisplay van het Oceanium geheel aan het zicht: het doek valt voor het Californische Kelpwoud. Een grondige overhaul van deze ruimte hing al een tijdje in de lucht. Sinds 2010 staat het verblijf van de zeeotters leeg en in 2018 overleden de laatste octopussen, waarmee twee publieksfavorieten verdwenen.
Foto: Danny Noorman (BB-Facebook). In het Kelpwoud waren zowel grote als kleine waterdieren uit het Californische kustgebied te zien.
Ook in de omringende aquaria werd het steeds stiller. De meeste gevinde bewoners van deze bassins zijn omstreeks de millenniumwisseling ingevlogen uit de VS. Zo kon destijds een uniek stukje onderwaternatuur minitieus nagebootst worden, van de kleinste aardbei-anemoon tot de geduchte zwelhaai.
Helaas heeft het merendeel van de inwonende vissen nooit gekweekt, met een handjevol jonge stierkophaaien als enige noemenswaardige uitzondering. Vergrijzing en geleidelijke leegloop was het natuurlijke gevolg. Blijdorp stond voor een keuze: is het importeren van wildgevangen dieren uit Amerika anno 2024 te rechtvaardigen, wanneer we daarmee geen concrete bijdrage leveren aan natuurbehoud?
Het roer om
Foto: Marga van den Berg (BB-Facebook). Wrakbaars bij het bestaande Noordzee-gedeelte.
Na veel wikken en wegen is besloten dat het antwoord daarop ‘nee’ is. In plaats daarvan grijpt Blijdorp dit moment aan om weer een klein stukje van het Masterplan 2050 te verwezenlijken. In deze toekomstvisie staat omgeschreven dat Blijdorp zich gaat toespitsen op twee maritieme ecosystemen. Dit zijn de ‘Caribbean Coast’, met de doktersvis als focussoort, en de ‘Duurzame Noordzee’, met als impactsoort de vleet.
Volgens bronnen binnen de Diergaarde is het het laatstgenoemde impactgebied waarop Blijdorp in deze zaal wil inzetten. Er zou samen met externe partijen worden nagedacht over het nabootsen van een windmolenpark. Hoewel niet duidelijk is hoe grootschalig de werkzaamheden precies zijn, is het kennelijk dusdanig ingrijpend dat bezoekers voorlopig vroegtijdig hun reis door de onderwaterwereld moeten beëindigen via een nabije nooduitgang.
Wedergeboorte
Foto: Jim Louwerens (BB-Facebook). De afgelopen tien jaar zijn de kleinere aquaria in de bestaande Noordzee-hoek veelal hun blikvangende bewoners kwijtgeraakt.
Het zal het nog niet makkelijk worden om inwoners te vinden voor de nieuwbakken Noordzee-bakken. De oversterfte die in het Kelpwoud speelde, heeft ook huisgehouden in de reeds bestaande Noordzee-hoek van het Oceanium, bij de ingang. Het dijkhellingaquarium, de voelpoel en het koornaarvis-aquarium liggen er vrij kaal bij. De laatste tanks in de kwallenhoek zijn in 2023 buiten gebruik genomen. In de drie grote aquaria die resteren, loopt de teller net zo goed terug.
Er wordt onder fans druk gespeculeerd over een bijzonder spectaculaire, doch onwaarschijnlijke optie voor het nieuwe Noordzee-deel: de vleet. Deze reusachtige rog is één van de tien soorten zijn die Blijdorp anno 2050 van de Rode Lijst af wil hebben geholpen. De terugkeer van een gezonde populatie vleten naar de Noordzee is daarbij de ultieme droom. Momenteel wordt de vleet niet in aquaria gehouden, maar al enige tijd bestuderen onderzoekers in Blijdorp of het mogelijk is om een volwaardig kweekprogramma op touw te zetten. Echter, voor zover bekend is daar nog geen doorbraak in geweest.
Diergaarde Blijdorp is niet ingegaan op vragen van Blijdorper Bende omtrent de herbestemming van het Kelpwoud.
Uitzwaaien
Foto: Sharon de Vink (BB-Facebook). De oorkwallen waren na het sluiten van de kwallenhoek alleen nog te zien bij de ‘ZOO veel plastic’ expositie in de Kelpwoud-zaal.
In Kort Nieuws #195 meldde Blijdorper Bende al dat de meeste seniore Kelpwoud-bewoners uitgeplaatst waren naar het aquarium van Stralsund, Duitsland. Sindsdien is de opvallende Amerikaanse kreeft, die links-rechts een andere kleur heeft door een genetische afwijking, stilletjes overgeplaatst naar een van de kleine aquaria bij het ‘oude’ Noordzee-themagebied. Het is niet bekend waar de laatste oorkwallen en luipaardhaaien naartoe verhuisd zijn.
Overigens blijft één stukje van het Californische Kelpwoud voorlopig behouden. De zeeleeuwen, sinds jaar en dag de speelse en luidruchtige portiers van het Oceanium, blijven zitten waar ze zitten. Hoewel deze Amerikanen een gat creëren tussen het ‘oude’ Noordzee-hoekje en de nieuwe dependance, heeft de Diergaarde geen concrete plannen om hen uit huis te zetten.
Nog meer geklus
Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook). Er staat tijdelijk geen water in het Mangrove-bassin.
Ook elders wordt volop verbouwd. Zelfs op betrekkelijk stille dagen staan er wel bezoekers naar ze te turen, maar nu zitten ze achter de schermen: de koeneusroggen en andere inwoners van de Mangrove. Het tweedelige bassin, gesitueerd tussen het Great Barrier Reef en het Caraïbisch Café, wordt voorzien van nieuwe ruiten. In tegenstelling tot voorheen kunnen bezoekers niet langer hun hand in het bassin van de koeneusroggen steken. Er stonden al bordjes die dat ontmoedigden, maar helaas werd daar niet altijd gehoor aan gegeven. Ook de filters worden meteen aangepakt.
De technische dienst is ook druk bezig bij vogelverblijf ‘Bass Rock’, bij de entree van het Oceanium. Dankzij een gift van de Vrienden van Blijdorp worden de levens van de inwonende papegaaiduikers, eidereenden, zeekoeten en drieteenmeeuwen binnenkort letterlijk opgeschud. De wens van de verzorgers is om weer een beetje deining terug te brengen in het bassin.
Foto: Maxime Stok (BB-Facebook). Met twintig zeekoeten heeft Blijdorp bij Bass Rock de grootste kolonie van alle dierentuinen. Het betreft zowel dieren van Noord-Atlantische komaf als dieren uit de Beringzee.
Omstreeks de opening van de volière twintig jaar geleden was dat ook zo, maar die machine werd destijds al snel weer uitgezet. De golfslag viel niet in de smaak bij de eveneens aanwezige vissen, die van nature eigenlijk alleen op grotere dieptes voorkomen.
Inmiddels moet Bass Rock het echter alweer een paar jaar zonder bass stellen. Het enige wat de verzorgers ervan weerhoudt om de zeeslagmachine weer aan te zetten, is dat deze in de tussentijd volledig vastgeroest wordt! De machine zal daarom volledig vervangen worden. De oplevering hiervan staat rondom de herfstvakantie gepland.
Foto: Jop Kempkes (Blijdorper Bende Beheer). De nieuwe ruiten van het Mangrove-bassin.
De Gemeente Rotterdam is gedeeltelijk akkoord met de bouwplannen voor het nieuwe olifantenverblijf in Blijdorp. Als onderdeel van de vergunningaanvraag beginnen nu ook steeds meer ontwerpplannen naar buiten te druppelen, wat betekent dat we alvast een tipje van de sluier kunnen oplichten.
Aan de bestaande 3.000 m2 olifantenperk wordt nog eens 4.000 m2 aan buitenperk toegevoegd, geheel op het huidige perceel vleermuizen-kamelen-moeras. Dit nieuwe buitenverblijf bestaat uit drie segmenten en staat in verbinding met een nieuw stalgebouw, dat tegen de oostgevel van de bestaande Vleermuizengrot aan wordt neergezet. Het exterieur van de Vleermuizengrot blijft ongewijzigd, maar van binnen gaat het pand grondig op de schop. Zo ontstaat ruimte voor een binnenverblijf voor François’ langoeren, die op de huidige locatie van de hangbrug ook een buitenverblijf van 450 m2 krijgen. Aangrenzend aan de Bergdierenrots komt een klein horecapalviljoen. De zuidoostelijke hoek, waar nu de kleine moerasvolière en het oude kraanvogelperk zijn, wordt naar verwezen als de ‘witte banaan’ en is nog niet in detail uitgewerkt. Er wordt gesproken over ofwel een verblijf voor baardapen realiseren hier, ofwel een ’theeplantage’ met otterverblijf.
Op de plannen zijn nog veel meer interessante details te zien en te lezen. Een greep hieruit: het monumentale pleintje rondom fontein ‘Liesje’, op de hoek van de Chinese Tuin, wordt in ere hersteld. Bij de ingang van de Vleermuizengroot staat een ‘Vietnamse markt’ ingetekend. De uitgang van de Vleermuizengrot wordt een ‘holle boomstam’ met ruiten, dwars door het langoerenverblijf heen. Er loopt een stroompje door het grootste olifantenperk heen dat uitmondt in een groot bassin, pal voor het terras. Als ‘fase 2’ voor het project worden enkele wijzigingen aan het oude olifantenperk gemaakt, waaronder het dempen van de greppel en het verbouwen van de zwemvijver. Hieronder hebben wij nog een kleine selectie aan interessante beelden gedeeld, de volledige documenten zijn HIER in te zien.
Vietnamese markt bij de ingang van de Vleermuizengrot.
Impressie vernieuwde Vleermuizengrot.
Impressie rotsverblijf langoeren.
Bouwdetails ‘oliduct’ tussen het oude en nieuwe verblijf.
Verschillende landschapsdoorsnedes olifantenverblijf.
Visualisatie nieuw bullenperk (gezien vanuit het noorden).
African Jungle
Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook). Groene kakelaars.
De African Jungle volières beginnen langzaam maar zeker meer kleur te krijgen! De Afrikaanse Mangrove was al het heenkomen van de blauwkeelneushoornvogel, kleine zilverreiger en kwak, en heeft er nu twee inwoners bij. Terug van weggeweest is de gele boomeend, ook wel de rosse fluiteend genoemd. Het was altijd al de bedoeling dat de laatste individuen uit de Grote Vliegkooi zouden doorverhuizen naar het nieuwe verblijf, maar door de dood van de laatste individuen werd hun komst even in twijfel getrokken. Een échte nieuwe diersoort voor Blijdorp is de groene kakelaar, ook wel de groene boomhoop (Phoeniculus purpureus) genoemd. Het is een slanke insecteneter van de savannes en steppes in Sub-Sahara Afrika die in slechts een handjevol dierentuinen te zien is. Het is een erg sociale diersoort, waarbij de jongen vaak nog vele jaren in het territorium van hun ouders blijven om te helpen bij het beschermen van hun jongere broertjes en zusjes. De groene kakelaar rukt op in ontbossingszones en staat als niet bedreigd op de Rode Lijst.
Alweer ontvalt een oudgediende inwoner van Blijdorp ons: Maleise tapir Pooh is 5 juli overleden na een kort maar hevig ziekbed. Bij de autopsie kwam naar voren dat Pooh leed aan een borstvliesontsteking en longoedeem. Pooh werd in 2012 geboren en woonde de afgelopen tien jaar in Rotterdam. Hier doorbrak ze in 2016 samen met tapirman Vazan de 18 jaar lange ’tapirdroogte’ in de Maasstad met de geboorte van zoontje Penang. Penang woont tegenwoordig in Wilhema Zoo, Stuttgart. In ’22 werd hij voor het eerst vader, al overleed zijn dochter het jaar erna aan longproblemen. In 2018 kwam dochtertje Vasanti ter wereld, die helaas al snel overleed aan bloedarmoede, en in 2021 volgde de nu in ZOO Płock woonachtige Krissy. Droevig is dat Pooh vlak voor het aanbreken van haar ziekbed weer bevrucht was door haar metgezel Ketiga (‘Tycho’). Hij blijft nu alleen achter. De Maleise tapir is een bedreigde diersoort die in slechts 22 Europese dierentuinen wordt gehouden.
Vals alarm! Bijna een maand lang waren alle ogen gericht op de Tweeling-Gebouwen nadat Blijdorp begin juni Aziatische leeuw Lalana van de groep separeerde. De aanleiding hiervoor was een plotselinge piek in haar progesteronspiegel, wat normaliter alleen gebeurt wanneer een bevalling aanstaande is. Maar ja, klaarblijkelijk kan het verkeren. Inmiddels is de 14,5 jaar oude leeuwin weer herenigd met mannetje Wishu en haar oude dochter Rena.
Verhuizingen
Foto: ZOO Łódź (Facebook). Otter Harry op z’n nieuwe stek.
Vaarwel otter Harry! Het eind 2022 geboren waterroofdier is verhuisd naar het Poolse Łódź. Hij wordt daar vergezeld door een vrouwelijke soortgenoot. In de Chinese Tuin blijven ouders Jacco en Karin achter. Bij de buren ook een wisseling van de wacht: François’ langoer Andre gaat verhuizen naar Pairi Daiza. Blijdorp laat weten dat er al een opvolger klaarstaat uit een Britse dierentuin. Ook intern heeft er een apentransport plaatsgevonden: de witkruinmangabeygroep bij het Servalkopje is weer wat groter. Fokvrouwtje Esperanza en twee dochters zijn teruggeverhuisd naar de groep van fokman Oda en moeder-overste Casper. Bij het Servalkopje zitten nu maar liefst elf mangabeys, bij de gorilla’s alleen nog puberman C. De transportlijst wordt gecompleteerd met de aankomst van twee gevlekte lipvissen in de Noordzee van het Oceanium en drie barracuda’s (waarvan eentje spoedig overleden) bij de Haaienbak.
Leegstroom
Foto: Danny Noorman (BB-Facebook)
Het Kelpwoud in het Oceanium ligt er troosteloos bij. Niet alleen het grote bassin, maar ook de kleintjes eromheen staan vrijwel volledig leeg. Begin juli heeft een exodus plaatsgevonden van grote en kleine inwoners: zeesterren, donderpadjes, aardbei-anemoontjes, garibaldi-vissen, harige tritonshorens, brandingbaarzen, de lijst gaat maar door. De émigrés gaan een mooie toekomst tegemoet in Stralsund, Duitsland. Eerder dit jaar vertrokken ook al alle stierkophaaien en een groot deel van de luipaardhaaien naar Valencia. In het Rotterdamse Kelpwoud resteren nu alleen nog enkele ‘logerende’ haaien uit ARTIS, de oorkwallen bij de plastic-expo, een Amerikaanse kreeft met een genetische afwijking en natuurlijk de Californische zeeleeuwen. De komende tijd zal dit deel van het Oceanium een lokaal tintje krijgen, als onderdeel van het impactgebied ‘Duurzame Noordzee’. Wat deze plannen precies inhouden, en wat dit betekent voor de bestaande Noordzee-bakken bij de entree van het pand, is niet bekend.
NBC: wel en (vooral) wee
Foto: Thijs Sluys (BB-Facebook). Na de dood van de laatste lintslang en het vertrek van de gele anaconda zijn de cobra in het Aziëhuis en de tijgerpython in Taman Indah de laatste slangen in Blijdorp. Dat, terwijl er bijna 300 soorten op de Rode Lijst staan.
De laatste Californische lintslang in het Natuurbehoudscentrum is overleden. Daarmee is hun kleine terrarium langs de buitenwand van de zaal leeg komen te staan. Dit relatief nieuwe deel van het Oceanium is nog altijd een pijnpuntje voor de Diergaarde. Zo zaten de lintslangen oorspronkelijk in een veel groter verblijf, maar sinds hier in een vroeg stadium lekkages ontdekt werden, staan de lampen daar uit. Ook is de kamer met broedmachines onvoldoende geïsoleerd van de buitenlucht waardoor het voor veel reptielen niet volstaat, en het grote wandrek met kleine terraria biedt onvoldoende mogelijkheid tot het ophangen van warmtelampen en staat daardoor grotendeels leeg. Het is niet bekend of het langverwachte ‘herstelplan’ voor het Natuurbehoudscentrum al vorm aan begint te nemen. Een schrale troost: de jonge geelkeelgaailijster heeft inmiddels gezelschap gekregen van een jonge roodoorbuulbuul.
Virtuele langnek
Foto: Diergaarde Blijdorp (Facebook). Verzorgers lezen de allerlaatste editie van De Giraffe.
Abonnementhoudersblad ‘De Giraffe’ verschijnt vanaf dit najaar alleen nog maar digitaal en krijgt dan de naam ‘Mijn Blijdorp’. Blijdorp laat weten de keuze te hebben gemaakt om de klimaatimpact van het blad te verminderen, al heeft het park geen cijfers gepresenteerd over de uitstoot van eenmalig drukken en bezorgen versus permanente opslag op servers. Zo komt een einde aan 72 jaar lang fysieke Blijdorp-magazines. De vereniging Vrienden van Blijdorp blijft hun kwartaalblad Vriendennieuws voorlopig wél fysiek uitbrengen.
Geboortegolf
Foto: Céline Alders (BB-Facebook). Baardapen.
Het beschuit met muisjes is deze zomer niet aan te slepen in Blijdorp. Rode panda’s Miyuko en Kwina hebben in het bosverblijf weer een tweeling ter wereld gebracht. Hun zoon uit 2023, Tiwari, was gelukkig net uitgevlogen naar Tsjechië. Blijdorp ontfermt zich momenteel ook nog eens over vier rode panda’s die op doorreis zijn, twee vrouwtjes bij de Bergdierenrots en twee mannetjes achter de schermen. Ook bij de grote flamingo’s is het een huis vol, met zo’n twintig kuikens dusver. Ook is het de verwachting dat er binnenkort weer enkele Mhorr-gazelles geboren zullen worden. Mannetje Noah van de eerste leg is alvast naar Planckendael vertrokken om plaats te maken. De Kaapse klipdassen in de Krokodillenrivier zijn voor het eerst in enkele jaren weer van de partij met acht kleintjes. Bij de baardapengroep zijn inmiddels nóg twee jonkies gezien, waarmee de teller bij deze bedreigde primaten op drie komt te staan. Minder opvallend, maar zeker noemenswaardig zijn de drie kleine Darwin-nandoes in Zuid-Amerika en een veelbelovende nestpoging bij de wolnekooievaars in de Grote Vliegkooi.
Blijdorp op Bonaire
Het zijn spannende dagen op Bonaire! Blijdorp is werk aan het maken van zijn ambitie om in dit deel van Caraïbisch Nederland een permanente aanwezigheid te realiseren. De opvallende container hieronder vertrok begin juli naar de Antillen om onderzoeksmaterialen te leveren aan het onderzoeksteam van RoffaReefs. Hierna wordt de container ook in gebruik genomen als onderzoeksruimte voor koralen. Het onderzoek naar drijvende kraamkamers voor koraalvissen is nog altijd vol op gang. Blijdorp was in juni ook al aanwezig op een congres de Dutch Caribbean Nature Alliance.
Lief en leed in de Rotterdamse Tijgerkreek. Op 3 april viel het doek voor Sumatraanse tijgerin Alia op de mooie leeftijd van 19 jaar. Alia, geboren te Wuppertal, was al sinds 2007 te zien in Diergaarde Blijdorp. Daarmee was ze – na het overlijden van gorilla Bokito en olifant Irma en 2023 – in zekere zin de bekendste grijsaard van het park. Alia beviel tijdens het WK voetbal in 2010 van twee zoontjes, die Gio en Vanni gedoopt werden. Gio woont tegenwoordig samen met een jong vrouwtje in het Hongaarse Sosto. Van welpjes is het helaas nog niet gekomen. Vanni overleed in 2021 in Frankfurt aan een maagtumor. Verdere nestjes heeft Alia niet meer gehad. De Sumatraanse tijger mag dan wel een kritiek bedreigde diersoort zijn, maar in gevangenschap speelt altijd het risico op woningnood. Alia zat daarom de laatste jaren aan de anticonceptie. Wel heeft Alia tussen 2015 en 2022 veel tijd mogen doorbrengen met tijger Emas, voor wie ook een fokverbod gold.
Foto: Ron Goud (BB-Facebook). Tijger Geram.
Graag zet de Diergaarde zijn betrokkenheid bij het EAZA Ex-situ Programma (EEP) van de Sumatraanse tijger voort. In overleg met de fokcoördinator is besloten om in de Maasstad een nieuw fokstel samen te stellen. Op 24 mei verwelkomde Blijdorp het vijf jaar oude mannetje German uit Aalborg Zoo, Denemarken. Hij lijkt zich op zijn gemak te voelen in zijn nieuwe omgeving. Deze week volgde een Française, de negen jaar oude Nonja. Het liefdesnestje is alvast spic en span gemaakt voor hun uiteindelijke kennismaking.
Welkom
Foto: Cor de Gier (BB-Facebook)
Nieuwe individuen, maar ook nieuwe soorten in Blijdorp! Nu te zien in het Aziëhuis is de geelkoplandschildpad (Indotestudo elongata). Deze reptielen, met hun karakteristieke gele kop en langgerekte schild, komen van nature voor in de laaglandbossen van Zuidoost-Azië. Er is niet veel bekend over hun gedrag in het wild, maar ze hebben een divers dieet en kunnen zich ook goed aanpassen aan veranderende omstandigheden. Ze zijn vooral ’s ochtends en ’s avonds actief. Om veilig uit te rusten, graven ze zich overdag in in de strooisellaag. Helaas zijn ze niet opgewassen tegen de grote hoeveelheid wildvangst die plaatsvindt voor de illegale huisdierenhandel. De resterende individuen kampen met extreme habitatversnippering. In de afgelopen drie schildpadgeneraties is het aantal individuen in de natuur naar schatting met 80% afgenomen, waardoor de soort als kritiek bedreigd op de Rode Lijst staat. Gelukkig doen ze het vrij goed in dierentuinen en fokcentra.
Het doek valt
Foto: Ray Beers (BB-Facebook)
Ook zijn er de afgelopen maanden veel dieren uitgezwaaid. Bijzonder spraakmakend was het transport van twee volgroeide arapaima’s (plus een groepje pacu’s) naar Duisburg in april. Blijdorp claimt dat er nooit eerder zulke grote individuen succesvol verhuisd zijn en dankt een Braziliaanse expert voor zijn input. Inmiddels zijn alle inwoners van Amazonica dan toch écht uitgeplaatst. In 2023 werd de Zuid-Amerikaanse vlinderkoepel gesloten vanwege omvangrijke schade aan de dakconstructie en de fundering. Het is het gevolg van ongelukkige ontwerp- en materiaalkeuzes tijdens de bouw in 2013. Nu die vervloekte luchtkussens weggehaald zijn, waarmee die narigheid allemaal begon, is het houten geraamte van de koepel goed zichtbaar van buitenaf. Er wordt nog steeds nagedacht over of elementen van het pand nog herbruikt kunnen worden voor een nieuwe kas. Die zal waarschijnlijk wel een Afrikaans tintje krijgen, want Blijdorp heeft besloten om gefaseerd afscheid te nemen van zijn Amerikaanse inwoners. Zo ontstaat ruimte voor het park om zich toe te spitsen op de natuurbehoudprojecten die de dierentuin elders al heeft lopen.
Een Afrikaanse reïncarnatie van Amazonica is nog toekomstmuziek, maar toch nadert het allereerste stukje van impactgebied African Jungle in rap tempo. Op 13 juli openen de Vrienden van Blijdorp twee nieuwe volières direct tegenover de oude vlinderkoepel. Voorheen verbleven op deze plek onder andere de rode ibissen en hyacinthara’s uit Zuid-Amerika. Wie hun plek zouden innemen, bleef lange tijd ongewis. De nieuwste editie van Vriendennieuws brengt verduidelijking. Het complex komt te bestaan uit een ‘Afrikaanse Mangrove’ (ex-ibissen) en een ‘Afrikaanse Bosrand’ (ex-ara’s). De eerstgenoemde zijde wordt bij de opening in ieder geval bewoond door een koppeltje blauwkeelneushoornvogels, afkomstig uit Zie-ZOO Volkel, plus de kwakken en kleine zilverreigers die nu nog in de Grote Vliegkooi wonen. Ook de gele boomeenden zouden overgeplaatst worden, maar de laatste individuen van die soort zijn recent overleden. Wat volgt is nog een uitgebreid wensenlijstje: de Afrikaanse stekelstaart, Afrikaanse nimmerzat, Afrikaanse lepelaar, knobbeleend, dodaars, steltkluut, zwartbandbaardvogel en groene kakelaar. Waarschijnlijk zullen deze soorten nog niet bij de opening te zien zijn. Voor de Afrikaanse Bosrand staat vast dat er grijze roodstaartpapegaaien te zien zullen zijn, alsmede de groenhelmtoerako’s, purperglansspreeuwen en witwangboomeenden die reeds elders in het park wonen. Op het wensenlijstje staan verder de zwartwang-agapornis en smidsplevier.
Oude Wereld
Foto: Diergaarde Blijdorp (Facebook)
Ook nieuws uit het ‘oude’ Centraal-Afrikaanse themagebied, Hart van Afrika. Op 2 juni is okapi M’buti na een zwangerschap van 14 maanden bevallen van alweer haar vierde kalf. Het is een kerngezond meisje, Makimzie geheten. Moeder en kind vertoeven voorlopig nog in de rustige kraamstal, onttrokken aan het zicht van de bezoekers. De vader van de spruit is Ngwani, die tegenwoordig in Frankfurt woont. De twee oude zussen van Makimzie, Mhina (2019) en Mayala (2021), zijn ook nog altijd te bewonderen in Blijdorp. Hun enige zoon, Mboshi (2017), woont alweer enige tijd in Arcachon. Nu we het toch over de Okapi-Volière hebben: helaas heeft de stokoude vrouwelijke bananeneter haar laatste adem uitgeblazen. Voorlopig moeten manlief en hun laatste zoon het zonder vrouwelijk gezelschap stellen. Het koppeltje casarca’s is kort na hun intrede weer achter de schermen geplaatst omwille van hun temperament richting hun kleinere medebewoners. Vrolijker is de geboorte van enkele geelkeelfrankolijnen in april.
Een bende ben je samen!
Het zal de trouwe lezers van Blijdorper Bende niet ontgaan zijn dat we de afgelopen tijd minder frequent nieuws gedeeld hebben. Het is het jammere gevolg van een overvolle agenda in ons privéleven. Ben jij het extra paar handen dat wij nodig hebben? Wij zoeken een coördinator voor de fotowedstrijden op de BB-Facebook en BB-Instagram! Ook staan we open voor een extra schrijver voor het Blijdorper Bende Blog. Geïnteresseerd? Stuur een mailtje naar blijdorper.bende.beheer@gmail.com!
In ooievaarsvlucht
Foto: Shirley Kroos (BB-Facebook). Een van de jonge stokstaartjes.
Er is een heuse baby boom gaande in Diergaarde Blijdorp! De gebruikelijke diersoorten zijn ook in 2024 weer van de partij. De tussenstand: zes kroeskoppelikanen, vijf Indische antilopen, vier Amerikaanse steppebizons, twee ringstaartmaki’s (bij het Oceanium), één bosrendier (achter de schermen), één witkruinmangabey (op de Savanne), één oostelijk kuifhertje (bij de Chinese Tuin), één Darwins nandoe, één Chileense poedoe en op 6 juni ook nog eens een Californische zeeleeuw. Ook zijn er vier kleine stokstaartjes gespot: naar zoo-standaarden niet erg bijzonder, maar gegeven de jarenlange drama met deze roofdiertjes in Rotterdam (zie ook Kort Nieuws #192) toch reden tot feest. Bij de Mhorr-gazellen wordt de kleine Noah inmiddels vergezeld door halfzusje Mila, van de nog wat onervaren moeder Marijke. Inmiddels is duidelijk geworden dat beide jonkies niet afkomstig zijn van fokman Theo, maar van een mannetje dat in 2023 op doorreis was. Zijn scharrel met Marijke is genetisch gezien niet zo erg, maar voor Noah geldt helaas dat hij het gevolg van directe inteelt is. Waarschijnlijk zal hij daarom gecastreerd worden.
Aziatisch Moeras: zonsondergang…
Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook)
Een drukte van belang in het Aziatisch Moeras. Dit themagebied is gesitueerd op de beoogde locatie voor de uitbreiding van het olifantenverblijf. Niet alle huidige soorten zullen dan ook in Blijdorp blijven, wat zich laatste uitte in het vertrek van enkele zwartkopibissen en wolnekooievaars. Voor de achterblijvers gaat het leven echter gewoon door. De jonge witnekkraanvogel van vorig jaar is inmiddels ‘op kamers’ in Burung Asia, terwijl z’n ouders een nieuw nest begonnen zijn in de kleine moerasvolière. Opmerkelijk genoeg doen ze dat vrijwel direct naast het bezoekerspad. Of ze hier voldoende rust krijgen, zal moeten blijken. Meneer en mevrouw kraanvogel worden trouwens ook vergezeld door de kwakken en kleine zilverreigers nu, die zoals eerder genoemd binnenkort zullen doorstromen naar de African Jungle.
Azitisch Moeras: … en zonsopkomst
Ontwerp: Diergaarde Blijdorp (Gemeenteblad Rotterdam). Klik HIER voor groot formaat.
Het is een kwestie van lange adem, die omschakeling van het Aziatisch Moeras naar een nieuw olifantenperk. Bij de jaarlijkse algemene ledenvergadering van de Vrienden van Blijdorp werd bekend gemaakt dat de aanvang van werkzaamheden nu voor het najaar van 2024 gepland staat. Inmiddels is er een vergunningaanvraag ingediend op basis van de bijgevoegde plattegrond. Bij de ALV werd toegelicht dat in de oude Vleermuizengrot een nieuw verblijfje gerealiseerd zal worden voor plompe lori’s. Langs de gevel van de Vleermuizengrot verschijnt tevens een verblijf voor de François’ langoeren. Ook keert langs de zuidrand van het geheel een eiland voor een tweede apensoort terug.
Lekker dobberen
Foto: Maxime Stok (BB-Facebook). Zeekoet bij Bass Rock.
Van een meerjarendossier na een project dat binnen een jaar van de grond is gekomen: de Vrienden van Blijdorp steken €15.000 euro in het oplappen van Bass Rock. Dit geld komt uit het jaarlijkse dierenwelzijnspotje van de vereniging, en wordt gebruikt om de kustvolière bij het Oceanium te voorzien van een nieuwe golfslagmachine. Het is een functionaliteit die er ook al was bij de opening van Bass Rock 24 jaar geleden, maar die al vrij snel werd uitgezet omdat het de inwonende vissen te veel verstoorde. Die zwemmen van nature immers op tientallen meters diepte, en niet rechtstreeks in de branding. Tegenwoordig zwemmen er echter geen vissen meer rond en willen de verzorgers de vogels weer wat extra gedragsverrijking bieden. De exacte bouwplannen worden momenteel opgetekend. De Vrienden van Blijdorp investeren dit jaar ook €40.000 in een facelift voor het wallabyverblijf en €5.000 aan een nieuwe kweekopstelling voor de Rwandese warmwaterlelies achter de schermen.
Schildpadden in de schijnwerpers
Foto: @gleeksily36 (BB-Instagram). Vier ploegschaarschildpadden zijn momenteel al te zien in het Natuurbehoudscentrum.
En dat is niet alles: de Vrienden reserveren dit jaar alvast €100.000 voor een gedeeltelijke bijdrage aan de restauratie van de Victoria Serre. Naar verwachting wordt in 2026 of 2027 begonnen met de broodnodige opknapbeurt van de monumentale kas uit 1940. Hoewel de plannen nog in een heel vroeg en veranderlijk stadium verkeren, lijkt het erop dat de Victoria Serre er drastisch anders uit gaat zien. Het huidige semi-overwoekerde uiterlijk maakt plaats voor oorspronkelijke statige en strakke padenstructuur. De Victoria Serre betreed je nu vanuit de centrale hal van de Rivièrahal, maar potentieel verplaatst de entree naar de buitengevel, waar nu de Chinese Tuin gesitueerd is (ontwikkelingsgebied ‘Last Resort’). In het achterste segment, het ‘jaarvogeldeel’, wordt de bijzondere ‘spiny forest’ vegetatie van Zuid-Madagaskar nagebootst. Dat wordt in het middelste segment gecontrasteerd met een Oost-Malagassisch regenwoud. De waterleliekoepel blijft het domein van de Victoria reuzenwaterlelies, plus de Rwandese warmwaterlelies en de bromeliacollectie. Een deel van de beoogde planten staat al achter de schermen, waaronder de waterbanaan en een nieuwe cactuscollectie uit de Trompenburg Tuinen. In dit alles is geen plekje voor zangvogels weggelegd, de huidige sterrenspelers van de Victoria Serre. Op kosten van de Vrienden van Blijdorp verschijnt op de huidige plek van de toekankooien wel een verblijf voor de kritiek bedreigde ploegschaarschildpad.
In mei…
Foto: Céline Alders (BB-Facebook). Een van de jonge Vietnamfazanten.
Leggen alle vogels een ei! In de Gierenrots-volière zijn inmiddels bij alle vier de gierensoorten jongen uit het ei gekropen. Ook de maraboes zijn na een paar overgeslagen seizoenen weer van de partij. In de Victoria Serre van de Rivièrahal is het ‘alweer’ raak bij de molonetispreeuwen, Palawan-pauwfazanten en shamalijsters. Dat, plus een fokprimeur bij de kritiek bedreigde Vietnamfazanten, te zien in de Van-Harencarspel-kooi in de Tropenvleugel. Het vrouwtje is onverwachts overleden, maar de vader ontfermt zich goed over de twee kleintjes. Tijdelijk logeren de Sumatraanse gaailijsters trouwens ook in de Victoria Serre, want in hun reguliere optrekje bij het Aziëhuis zitten de geelkeelgaailijsters op het nest. In die volière zijn ook roodoorbuulbuuls en, sinds kort, een koppeltje Chinese bospatrijzen te zien. Een vrijgezelle bospatrijs blijft achter op hun oude adres, bij het Palawanhuisje tegenover de bantengs. Oh ja, terug naar de geelkeelgaailijsters: hun soortgenoten in het Natuurbehoudscentrum hebben voor het eerst drie kleintjes de wijde wereld in gestuurd.
In blijde verwachting
Foto: Corina van Dijk (BB-Facebook). “Ik heb eind mei deze foto gemaakt en wilde niet als betweter tevoorschijn komen, maar het leek mij al een zwangerschapsbuikje.”
Wordt de Maasstad binnenkort opgeschud door een koningskind? Aziatische leeuwin Lalana verblijft momenteel in de separatiekooi. De progesteronlevels in haar mest hebben een piek bereikt, wat betekent dat een bevalling aanstaande lijkt. De vader in spe is Wishu. Het zou voor het eerst sinds 2018 zijn dat er leeuwen geboren worden in Blijdorp. Toen was de moeder ook Lalana, met als partner Aapal. In de jaren die volgden bleek dat Aapal kampte met een genetische afwijking, die hij ook heeft doorgegeven aan de drieling. Bijgevolg is uit dat nestje alleen nog Reena in leven, al worstelt zij ook met steeds intensere symptomen. DNA-onderzoek wijst erop dat Wishu en Lalana wel een goede genetische match zijn.
Kopzorgen
Foto: Marian de Neijs (BB-Facebook). “Kaapse grondeekhoorn met bezoek.”
Wat te doen met het Weverkopje? De kleine volière bij de ‘afrit’ van giraffenstal De Ui kampt met een rattenplaag. Meerdere inspecties hebben geen soelaas geboden. Het restant van de eens zo fiere kolonie textorwevers werd eerder dit jaar al geëvacueerd naar de Krokodillenrivier. Hun leegte werd toen opgevuld met de bruine muisvogels uit de Okapi-Volière, maar ook zij zijn nu weer weggevangen door de verzorgers en bij de wevervogeltjes ondergebracht. Alleen de robuustere grondeekhoorns, purperglansspreeuwen, sneeuwkaptapuiten en groenhelmtoerako’s resteren in het verblijf. Schrale troost: laatstgenoemden hebben weer twee kuikens in hun midden.
Buiten Blijdorp: hoe gaat het nu met…
De nazaten van Aziatische olifant Irma (1970-2023)? De oude matriarch heeft vier kinderen succesvol grootgebracht. Over Bangka kunnen we kort zijn, zij staat natuurlijk nog altijd in Blijdorp. Irma’s enige zoon, Sibu, is in maart verhuisd van Dierenrijk Mierlo naar het Amsterdamse ARTIS. De hoofdstad herbergt een groepje dat bestaat uit het genetisch waardevolle vrouwtje Thong Tai en haar kinderen. Sibu is de beoogde partner voor het jonge vrouwtje Sanuk. Het in 2017 opgeleverde verblijf van ARTIS is zeker geen kandidaat voor de titel ‘grootste olifantenperk’, maar telt wel een spectaculair buitenbad waar ook Sibu gretig gebruik van maakt. Ook met de dames lijkt het te klikken. Duimen maar!
Artikel gaat verder onder de video.
De oudste dochter van Irma is de in 1984 geboren Bernhardine, doorgaans Dina genoemd. In 2006 vloog zij uit naar het Ierse Dublin, waar ze goed tot haar recht komt als hoofd van een indrukwekkende dynastie. Ze wordt er vergezeld door drie dochters en een kleindochter. Dat, en tot zeer recent werd Dina vergezeld door Yasmin, Irma’s tweede dochter. Ook Yasmin is sinds haar aankomst in Ierland meermaals bevallen en is zelfs al twee keer oma geworden. Over het algemeen nam Yasmin genoegen met Dina als leidkoe, maar de laatste jaren begonnen er toch scheurtjes te ontstaan tussen de twee stambomen. Na een maandenlang trainingstraject is Yasmin in november 2023 daarom samen met haar kinderen Anak en Kabir en kleinkind Sanjay verhuisd naar de Amerikaanse Cincinnati Zoo. Vorige week mochten ze daar voor het eerst één van de nieuwe buitenperken van ‘Elephant Trek’ verkennen, het grootste verblijf dat de dierentuin ooit heeft gebouwd. Yasmin gaat in de VS door het leven als SheRa. Waarschijnlijk heeft ze het niet door, maar bijzonder genoeg deelt Yasmin haar nachtverblijf in Cincinnati met Irma’s enige nog levende zus, Schottzie. Het is de bedoeling dat zij de komende maanden aan elkaar voorgesteld zullen worden.
Hoe gaat het bij de Aziatische leeuwen? Een paar maanden geleden ontving Blijdorp het jonge mannetje Wishu uit Planckendael. Hij is inmiddels voorgesteld aan leeuwin Reena, maar de verzorgers merken aan Wishu’s gedrag dat hij best nog wel onrustig en onervaren is. Daarom wordt Reena’s dominante moeder (en Wishu’s beoogde partner) Lalana nog even apart gehouden. Helaas zal Reena’s zus Asha het niet meer meemaken: zij is eind oktober ingeslapen. De laatste maanden ging haar gezondheid snel achteruit, net als eerder dit jaar bij Mette gebeurde. Helaas verwacht Blijdorp dat dit op een gegeven moment ook met Reena zal gebeuren, maar tot die tijd mag ze gezellig optrekken met haar soortgenoten.
Welkom!
Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook). Casarca’s.
Nieuw in Diergaarde Blijdorp: de casarca (Tadorna ferruginea). Deze roestkleurige eendachtige komt van nature voor in het Middellandse Zeegebied, het Midden-Oosten en subtropisch Azië, maar is via ontsnapte huisdieren ook verspreid naar West-Europa en Noord-Amerika. ’s Zomers strijken vanuit Duitsland en Zwitserland nu tot wel 2.000 casarca’s neer in de Randmeren om daar te ruien. Een klein groepje is nu te zien in de Gierenrots-volière.
Uitzwaaien (deel 1)
Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Mantsjoerijse kraanvogel.
Helaas zijn elders in Blijdorp een paar soorten uit het bestand verdwenen. Te beginnen in de Grote Vliegkooi: de drie Indische nimmerzatten hebben afscheid genomen van de Maasstad voor een mooie toekomst elders. De Diergaarde voegde deze ooievaarsachtigen in 2012 toe aan de collectie en af en toe werd er wel gebaltst, maar van eieren is het nooit gekomen. Deze Zuid-Aziatische vogel is in Europa alleen nog te zien in Niendorf, Labenne en Zlín, maar gelukkig gaat het vrij goed in het wild. De directe aanleiding voor het transport is de geplande sloop van de Grote Vliegkooi. Dat is ook de aanleiding voor het vertrek van acht kwakken. De resterende mannetjes en vrouwtjes in Rotterdam worden gescheiden gehouden en zullen spoedig volgen. Ook is de vrijgezelle Mantsjoerijse kraanvogel vertrokken naar Frankfurt. Hij verbleef in het openluchtdeel van het Aziatisch Moeras, zijn hoekje staat nu leeg.
Uitzwaaien (deel 2)
Foto: Lucienne de Gier (BB-Facebook). Arrauschildpad.
Ook leegstand in het Aziëhuis, in de Maleise Bosrand. Helaas waren daar in een paar maanden tijd drie sterfgevallen bij de Belangers toepaja’s te betreuren. Het is niet zeker of Rotterdam de groep nieuw leven in gaat blazen: er werd af en toe wel gefokt, maar de dieren kampten nog wel eens met stress in hun vrij kale verblijf en hebben heel wat ontsnappingspogingen ondernomen. Hun bordje is inmiddels weggehaald. Een uitgaand transport in het Zuid-Amerikaanse themagebied zet tevens een punt achter het verhaal van de arrauschildpad in Diergaarde Blijdorp. De drie vrouwtjes zijn vertrokken naar het Franse Biotropica. Hopelijk kunnen zij ook een mannetje vinden, want er wordt vrijwel nooit gekweekt met deze kritiek bedreigde koudbloedigen in Europa en de populatie krimpt in rap tempo. Het vertrek van de arrauschildpadden hangt samen met de sluiting van vlinderkoepel Amazonica en het uitfaseren van de Zuid-Amerikaanse collectie.
Alweer raak!
Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook). De jonge Balabac-kantjil.
Yes! Een bijzondere geboorte in het Natuurbehoudscentrum van het Oceanium: begin december zag een Balabac-kantjil (of dwerghert) daar het levenslicht. Dit kleine hoefdier komt enkel voor op enkele eilandjes in het zuidwesten van de Filipijnen. De soort wordt bedreigd door onder andere de vernietiging van hun leefgebied. Ook in dierentuinen is het een zeldzame verschijning, Blijdorp is de enige dierentuin in Nederland waar je ze kan zien. Eerder dit jaar stond de teller in Rotterdam kortstondig op één mannetje en vijf vrouwtjes, waarmee het park eigenhandig de helft van alle Balabac-kantjils in Europa telde. Na een transport naar Berlijn en twee sterfgevallen is daar nu alleen het fokpaartje van over. Nouja, en hun spruit dus.
Meer Filipijns succes
Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Visaya-wrattenzwijnen (archieffoto).
Ook de Visaya-wrattenzwijnen voelen zich helemaal thuis in de Maasstad! Achter de schermen ontfermt het fokvrouwtje zich weer over een drietal biggetjes: twee jongetjes en één meisje. Naar verwachting mag het jonge gezin rondom de jaarwisseling voor het eerst buitenspelen. Helaas zullen ze geen kennis meer maken met hun vader: hij is laatst ingeslapen in verband met artrose. Door grootschalige ontbossing is het Visaya-wrattenzwijn teruggedrongen tot enkele restantjes bos op de eilanden Panay en Negros. Ze zijn zo zeldzaam geworden dat de eerste foto van een wild Visaya-wrattenzwijn pas in 2012 werd gemaakt! Blijdorp nam begin jaren ’00 het voortouw bij het opzetten van een reservepopulatie in Westerse dierentuinen.
Dwaalgast
Foto: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl)
Ietwat onverwachts heeft Diergaarde Blijdorp twee nieuwe inwoners. Medio oktober troffen vissers voor de kust van Zuid-Beveland opeens een Kemps zeeschildpad aan in hun netten. Het jonge vrouwtje heeft een flinke tocht achter de rug: deze soort leeft normaliter in en rondom de Golf van Mexico. Vermoedelijk is ze meegevoerd door de Noord-Atlantische Drift, de constante zeestroom die West-Europa relatief warm houdt voor onze hoge breedtegraat. Vorige week spoelde een tweede Kemps zeeschildpad aan op het strand van Zoutelande. Beide dieren maken het naar omstandigheden goed. Diergaarde Blijdorp functioneert als landelijk opvang- en revalidatiecentrum voor zeeschildpadden. Het is de bedoeling dat ‘Boeier’ en ‘Bløf’ volgend jaar weer uitgezet worden in de buurt van Florida. Mogelijk zullen ze tijdelijk in het Mangrove-bassin te zien zijn voor bezoekers. Twee volwassen zeeschildpadden zijn permanent te zien vanuit de Haaientunnel.
Lockdown
Foto: Lucienne de Gier (BB-Facebook). Witkopgier.
Helaas weer een tegenvaller voor onze gevederde vrienden: de ophok- en afschermplicht is sinds november weer van kracht in heel Nederland. In juli werd officieel een punt gezet achter de langste griepepidemie onder vogels ooit in Europa, maar waarschijnlijk hebben we te vroeg gejuicht. De schuldige, het influenzavirus H5N1, gaat voornamelijk rond bij pluimvee en watervogels, maar er is geen fundamenteel verschil tussen vogelgriep en mensengriep. H5N1 is zeer gevaarlijk wanneer het overspringt op mensen en daarom wordt de zekere voor het onzekere genomen. Doorloopvolières gaan tot nader order weer op slot. Alleen de Okapi-Volière wordt risicovrij geacht en is geopend nu de witwangfluiteenden achter de schermen geplaatst zijn.
Inhaalslag
Dit is het laatste nieuwsbericht dat in 2023 zal verschijnen op het Blijdorper Bende Blog. Fijne feestdagen toegewenst, lieve lezers! Zodat iedereen up-to-date het nieuwe jaar ingaat, is deze nieuwskatern extra lang en delen we nog wat nieuwtjes die we eerder over het hoofd zagen. Daarbij delen we ook wat informatie uit de meest recente uitgave van het Vriendennieuws, die normaliter pas over een paar maanden openbaar zouden worden. Graag vragen we van jullie een kleine wederdienst: overweeg om in 2023 lid te worden, schenk een geliefde een lidmaatschap als cadeau of doe een kleine donatie aan Blijdorp. Dankjewel!
Mhorr-Shuffle
Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). De nieuwe Mhorr-man.
Een drukte van belang bij de Mhorr-gazelles. Sinds de dood van bok Jengo in 2020 moeten de dames het zonder een aanvoerder stellen. Dat wil nog wel eens voor frictie en gekibbel zorgen. Daarom is Blijdorp al een paar jaar naarstig op zoek naar een nieuw mannetje, wat qua papierwerk een flinke kluif bleek met alle transportrestricties die de revue blijven passeren. Deze zomer heeft de dierentuin daarom noodgedwongen een volgroeide zoon van een van de vrouwtjes teruggehaald. Hij heeft vrij resoluut de vrede hersteld, maar inteelt is natuurlijk niet wenselijk. Inmiddels is hij daarom op doorreis gegaan naar Wenen en hebben de dames eindelijk kennisgemaakt met fokman Theo uit Planckendael. Eind goed, al goed!
Ken je die mop van Blijdorp die niet probeert te fokken met de vuursalamanders? In april zagen opnieuw 14 ‘ongelukjes’ het levenslicht achter de schermen. Diergaarde Blijdorp biedt aan Stichting RAVON een omgebouwde container aan waar zij deze amfibieën mogen ‘opslaan’. Het idee is dat Stichting RAVON de fok voor rekening neemt en dat de jonge salamanders in Blijdorp op geslacht gescheiden worden. Maar ja, een fout zit in een klein hoekje… Een deel van de jongen is nu te zien in het Natuurbehoudscentrum. Dat geldt ook voor de Maleise wandelende bladeren, waarbij dit jaar maar liefst 150 eieren uitgekomen zijn. Over eieren gesproken: dit jaar hebben de Egyptische landschildpadden hun best weer gedaan, maar uit angst voor woningnood zijn de eieren uiteindelijk vernietigd. Blijdorp coördineert het Europese populatiemanagement programma voor deze kritiek bedreigde reptielen. Na het versturen van drie mannetjes naar Apenheul en de ontvangst van één mannetje uit Neurenberg staat de teller in Rotterdam nu op negen dieren.
In memoriam
Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Bongo-vrouwtje Kaylah.
Helaas meldt Vriendennieuws 2023-4 ook een paar sterfgevallen. Te beginnen bij de oostelijke bongo’s: daar is het oude vrouwtje Kaylah na een kort ziekbed geëuthanaseerd. Bij sectie bleek ze last te hebben van meerdere ouderdomskwaaltjes. Jammer, want de introductie van de nieuwe bongovrouw Cheza verliep eindelijk goed. Ook bij de Noord-Afrikaanse struisvogels staat een dame minder. Een van de vrouwtjes kampte van jongs af aan al met klachten aan één poot, waarschijnlijk een probleem met de botgroei. In augustus constateerde de dierenarts dat er geen uitzicht was op een waardig bestaan. Op de Savanne stappen nu nog één mannetje en één vrouwtje. Bijzonder droevig is ook de dood van twee Raggi’s paradijsvogels achter de schermen. In 2016 ontving Blijdorp een viertal uit de San Diego Zoo. De nog jonge en schuchtere vogels verbleven sindsdien achter de schermen, in de hoop dat ze daar tot voortplanting zouden overgaan. Er zijn wel eens onbevruchte eieren gevonden, maar daar zal het dus ook bij blijven. Eén mannetje is nu nog over van het oorspronkelijke groepje, het staat niet vast wat er met hem zal gebeuren. Zeer recent zijn ook een vrouwelijke baardaap en een mannelijk bosrendier overleden, beide flink op leeftijd en versleten.
Tijdens het broedseizoen is het best lastig om bij te houden welke vogels er nou allemaal op het nest zitten. Daarom blikt Blijdorper Bende in december altijd kort terug op het reilen en zeilen van enkele grote volières. De Noordzee-vogels bij Bass Rock beleefden een goed seizoen, met de geboorte van één papegaaiduiker, twee zeekoeten en drie drieteenmeeuwen. Even verderop in het Oceanium, bij Falklands, blijft de opbrengst steken op drie koningspinguïns. De jonge ezelspinguïn leek op te knappen nadat hij van zijn nalatige ouders overgeheveld werd naar een pleegkoppel, maar heeft het uiteindelijk toch niet gered.
Een heel ander verhaal bij de Gierenrots. Dit jaar beleefde Blijdorp een record met maar liefst tien jonge Rüppells gieren in de broedmachine, wat ermee te maken had dat ook de eieren uit Avifauna naar Rotterdam gebracht werden. Om deze bijzondere generatie van liefdevolle ouders te voorzien, is een groot deel van deze kuikens weer op doorreis gegaan naar Avifauna, Beekse Bergen en DierenPark Amersfoort. Een soortgelijke ‘eiercarrousel’ resulteerde in de geboorte van drie witkopgieren (twee naar Avifauna, eentje overleden in Blijdorp) en een witruggier. Wat de huisgenoten betreft: er is één maraboe uitgevlogen, de kapgieren, secretarisvogels en zwarte wouwen sloegen een jaartje over.
Pril geluk?
Foto: Jolanda Veldhoen (BB-Facebook)
De Blijdorp-Paradox: de Rotterdamse Diergaarde beleeft soms fenomenale successen met erg kieskeurige en uitdagende dieren, maar worstelt met de ‘ABC’-soorten. Zo ook de stokstaartjes, waar een nieuw hoofdstuk wordt toegevoegd aan een érg lange soap. Een geheugensteuntje: nadat de Zuid-Afrikaanse roofdiertjes oorspronkelijk naar de Krokodillenrivier verhuisden, werden er nooit meer jongen gezien. Vermoedelijk werden zij wel degelijk geboren af en toe, maar werden zij doodgebeten door jaloerse groepsgenoten. Het opdelen van de groep na de opening van het verblijf bij het Weverkopje in 2015 mocht niet baten. Vergrijzing was het gevolg en in 2020 stierf de kolonie definitief uit. Al snel arriveerde een nieuw koppeltje en begon Blijdorp met een schone lij. Dat resulteerde begin 2021 in een drieling en even leken de strubbelingen verleden tijd, totdat die zomer de nestkamer instortte en vrouwlief kwam te overlijden… Tja, hoe geef je dan een doorstart aan de groep, als de hele sociale dynamiek bij deze soort draait om alfakoppels en familiedynastiën? Blijdorp heeft nu zijn hoop gevestigd op een nieuw fokvrouwtje. Het klikt al snel met pa stokstaart, maar het kroost uit ’21 moest er inderdaad niets van weten. Eén zoon heeft inmiddels vrede gesloten, maar de twee andere kleintjes blijven voorlopig achter de schermen. Hopelijk brengt 2024 ook voor de stokstaartjes wat broodnodige rust en voorspoed.
In het bijzijn van medewerkers, onderzoekers en zakenpartners heeft Diergaarde Blijdorp vandaag het Masterplan 2050 officieel gepresenteerd. Al enkele jaren is het park achter de schermen bezig met een fundamentele hervorming: van dierentuin met natuurbehoudsagenda naar natuurbeschermingsorganisatie met een levende have. Het nieuwe motto: Beleven, Beschermen, Blijdorp!
Daad bij woord
In 2020 presenteerde de Diergaarde nog vol trots het ‘Masterplan 2030‘, een routekaart vol peperdure ingrepen en met ambitieuze doelstellingen. Weinig mensen zal het verbazen dat dit vlekkenplan de tand des tijds – te weten de pandemie, een financiële crisis en enkele bouwtechnische tegenvallers – niet heeft weten te doorstaan. De afgelopen jaren wist Blijdorp amper zijn hoofd boven water te houden en heeft het park zijn prioriteiten flink tegen het licht moeten houden.
“Je kan zeggen dat we experts zijn in soortbehoud, maar waartoe leidt dat? We willen toe naar een hoger doel: natuurherstel. Dat is de transitie waar we nu voor staan. En dat betekent dat onze échte impact buiten het park ligt”, aldus directeur Erik Zevenbergen. Hoewel er nog geen kant-en-klare plattegronden en bouwplannen liggen, schetst Zevenbergen het beeld van een drastisch andere Diergaarde. Een nauwkeurig samengesteld lijstje van bedreigde dier- en plantensoorten staat centraal, de rest van het park wordt eromheen gecreëerd.
De TIEN van Blijdorp
Zevenbergen: “Niemand heeft iets aan een beloftevol verhaal, dat vaag en ver weg is. Het Masterplan 2030 moest scherper. Nou, daar zijn tien doelsoorten uit naar voren gekomen en ik denk dat dat de crux van het Masterplan 2050 is.” De komende tien soorten spelen de komende decennia de hoofdrol in Diergaarde Blijdorp:
Zevenbergen vertelt: “Er is een lijst van 42.000 bedreigde soorten wereldwijd, maar daar kiezen we er tien van. Daarmee hebben we al de expertise en daarvan denken wij dat we ze van de Rode Lijst áf kunnen helpen.” In zijn beleidsplan spreekt Blijdorp de ambitieuze wens uit dat geen van deze soorten anno 2050 meer als bedreigd in hun voortbestaan gezien worden.
Hoe dat bereikt gaat worden, verschilt per soort. Zo is Blijdorp reeds de wereldwijde populatiemanagement coördinator van de rode panda en de voornaamste partner van het Red Panda Network, zowel qua expertise als qua geld. Voor de doktersvissen zet Blijdorp vooral in op hun eigen project RoffaReefs, wat een veilige kraamkamer voor jonge vissen creëert. Een terugkerende term is ‘Blijdorp Hub’: een permanente, fysieke aanwezigheid van de Diergaarde in onder andere Nepal en Bonaire.
Natuur Dichtbij
Concreet: hoe ziet Diergaarde Blijdorp anno 2050 eruit? Dat is immers waar de meeste mensen vooral nieuwsgierig naar zijn. De TIEN van Blijdorp gaan leidend zijn in alle toekomstige verbouwingen. Daadwerkelijke plattegronden, sfeerimpressies soortenlijstjes en streefdata zijn allemaal nog niet bekend. Neem het onderstaande dus met een korreltje zout.
De continentale indeling, die in de jaren ’90 en ’00 geleidelijk ontwikkeld is, gaat minder strikt gehandhaafd worden. In plaats daarvan wordt Blijdorp opgedeeld in acht thematische werelden. Sommigen vertegenwoordigen bepaalde geografische regio’s, sommigen niet. Neem ‘Natuur Dichtbij’: in feite is dit een kleine facelift voor het bestaande Europa-gebied. De kroeskoppelikaan wordt officieel aangewezen als één van de tien impactsoorten van Blijdorp. Nog vóór 2030 wil de dierentuin de pelikaan herintroduceren in Nederland. Ook gaat de Diergaarde bezoekers aanmoedigen om hun tuinen biodivers in te richten en sluit het park nieuwe partnerschappen met Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten.
Wel lijkt het erop dat Australië (lees: de wallaby’s) definitief zal worden opgeslokt door dit nieuwe gebied. Van oudsher spelen Westerse dierentuinen geen grote rol bij natuurbescherming in deze regio.
African Plains, Asian Corridors & Himalayan Peaks
Foto: Annemieke de Wit (BB-Facebook). Rüppells gier.
Daar staat tegenover dat natuurbehoudsprojecten in Afrika wél veelal afhankelijk zijn van Europese ondersteuning. De huidige Savanne-biotoop wordt dan ook grotendeels gehandhaafd, maar dan als ‘African Plains’. Liefhebbers van de giraffen en zebra’s kunnen dus opgelucht ademhalen. De Rüppells gier wordt de officiële impactsoort van dit gebied, met op korte termijn de aftrap van nieuwe genetische en ethologische onderzoeken. Naar verwachting zal een nieuw perk voor de zwarte neushoorns onderdeel gaan uitmaken hiervan. Details laten nog op zich wachten.
Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Aziatische olifanten.
Ook voor een andere publieksfavoriet is ruimte in het Blijdorp van 2050: de Aziatische olifant. De Diergaarde hoopt op zeer korte termijn het perk uit te breiden van deze impactsoort (zie HIER) en dit megaverblijf wordt het kloppende hart van het nieuwe themagebied ‘Asian Corridors’. Dit is een knipoog naar de ‘oliducten’ die waarschijnlijk onderdeel gaan uitmaken van het nieuwe olifantenperk, maar ook naar de tien faunapassages die Blijdorp anno 2050 gerealiseerd wil hebben in Zuid- en Zuidoost-Azië. Ook faciliteert Blijdorp voortaan debatten over mens-dier conflicten, met als doel de maatschappelijke acceptatie van de wolf in Nederland te verhogen.
Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Rode panda.
Het Himalaya-gebied met de rode panda’s (impactsoort numero vier), voortaan ‘Himalaya Peaks’ geheten, wordt ook min of meer toekomstbestendig geacht in z’n huidige vorm. Binnen vijf jaar hoopt Blijdorp als mondiale populatiecoördinator bij te dragen aan de herintroductie van twintig rode panda’s in het wild. Ook wil Blijdorp de komende vijf jaar één miljoen bomen planten in het Ilam-district van Nepal.
Last Resort, Duurzame Noordzee & Caribbean Seas
Foto: Stichting ReHerp. Annam-waterschildpad.
De resterende vier themawerelden vertegenwoordigen drastischere koerswijzigingen. Grofweg op de plek van de Maleise Bosrand en Chinese Tuin verschijnt ‘Last Resort’. De geografische indeling hier wordt minder strikt gehandhaafd. In plaats daarvan ligt de nadruk op het tonen van dieren en planten die voor hun voortbestaan sterk afhankelijk zijn van dierentuinen. Denk aan de reeds aanwezige Visaya-wrattenzwijnen en Prins-Alfredherten, die beide als kritiek bedreigd op de Rode Lijst staan. In die zin wordt Last Resort voorgesteld als complementair aan het reeds bestaande Natuurbehoudscentrum in het Oceanium, maar dan voor groter wild.
Foto: Mark Large (dailymail.co.uk). Rwandese warmwaterlelie.
Ook hier is het nog even wachten op bouwtekeningen, maar de verwachting is dat zowel het Longhouse als het Aziëhuis na dertig jaar dienst hun pensioen naderen. De Annam-waterschildpad en Rwandese warmwaterlelie, momenteel achter de schermen, worden genoemd als impactsoorten. Als ecologisch doel noemt Blijdorp de realisatie van drie gloednieuwe back-up populaties voor ernstig bedreigde soorten.
Even naar de andere kant van de dierentuin: ook het Oceanium zal een kleine transformatie ondergaan. Blijdorp wil meer nadruk leggen op de Noordzee en de Caraïben. Dat houdt vooral een intensivering van de bestaande iniatieven in (impactsoorten: vleet, Antilliaanse leguaan, doktersvis). Er staat nog niks vast, maar mogelijk houdt dit in dat er meer Noordzee-bewoners geplaatst zullen worden in het grote bassin van de Haaientunnel en dat het Great Barrier Reef (weer) wordt omgeschakeld naar een Caraïbisch koraalrif.
Foto: Sebastiaan de Bruyn (BB-Facebook). Doktersvissen.
Tot de ecologische doelen op korte termijn behoren: het oprichten van een fok- en opvangcentrum in het Caraïbisch gebied; het opstellen van een ‘vruchtbaarheidskalender’ voor Caraïbische vissers; deelname aan verschillende Noordzee-werkgroepen; en het aanmoedigen van diervriendelijke windmolenparken.
African Jungle
Het meest spraakmakende nieuwtje hebben we natuurlijk voor het laatste bewaard. Het gerucht deed al even de ronde, maar nu is het definitief: Diergaarde Blijdorp neemt definitief afscheid van zijn Noord-Amerikaanse en Zuid-Amerikaanse inwoners. Daaronder vallen onder meer de ijsberen, vicuña’s en vlinders. Het is niet bekend wat er gaat gebeuren met de ara- en ibisvolières die momenteel gebouwd worden. Geleidelijk zal de Oceanium-zijde van de dierentuin getransformeerd worden tot ‘African Jungle’. Hiermee speelt Blijdorp in op de verwachte ‘groeipijn’ in Centraal- en West-Afrika de komende decennia. Deze straatarme en veelal onrustige regio gaat een immense groei in bevolking en levensstandaarden tegemoet. Duurzame ontwikkeling is dan ook iets wat Blijdorp zoveel mogelijk wil aanmoedigen en faciliteren, juist in dit vroege stadium.
Concreet laat Blijdorp weten dat de African Jungle waarschijnlijk de vorm van een imposante tropenhal zal aannemen, niet geheel ongelijk aan Burgers Bush. Als potentiële inwoners noemt Blijdorp de witkruinmangabeys, bongo’s, pantserkrokodillen, karmijnrode bijeneters en okapi’s. Voor de dwergnijlpaarden (impactsoort) is ook een prominent plekje weggelegd. Mogelijk dat ook de westelijke laaglandgorilla’s uiteindelijk meegenomen worden. Er wordt gebruikgemaakt van virtual reality om de bezoeker kennis te laten maken met de schadelijke keerzijde van consumptiehonger. Blijdorp wil hier tevens een podium bieden aan bedrijven met het duurzaamheidscertificaat van B Corp.
Foto: Jim Louwerens (BB-Facebook). Veel inwoners, waaronder de ijsberen, zullen in 2050 niet meer te zien zijn in Blijdorp.
Wie tussen de lijntjes van het Masterplan 2050 leest, zal het opvallen dat Blijdorp écht kritisch gereflecteerd heeft op wat het park nou realistisch kan betekenen op het gebied van natuurbehoud. Door afscheid te nemen van het merendeel van de Arctische, Amerikaanse, Australische en Pacifische collectie ziet de Diergaarde onder ogen dat deze landen steeds beter in staat zijn om hun eigen ecologische beleid te voeren. Ook besluit Blijdorp zeer bewust om de (extensieve) samenwerking met sommige organisaties op te zeggen, ten gunste van intensivering van andere dossiers.
Wel zal het menig bioloog pijnigen dat enkele vergeten ecosystemen in crisis links blíjven liggen. Denk aan het steeds drogere Noord-Afrika, Midden-Oosten en Centraal-Azië. Ook het uiterst diverse Madagaskar is een opmerkelijke afwezige op het lijstje. Tevens gaat er vooral aandacht uit naar (grote) zoogdieren en vogels. Dat, terwijl de nood in regel hoger is bij reptielen, amfibieën, vissen, ongewervelden, planten en schimmels. Tegelijkertijd is het niet ongebruikelijk om ‘aaibare’ iconen te gebruiken als boegbeeld voor de rest van het milieu. Hoe het Masterplan 2050 uiteindelijk uitpakt, zal ‘m grotendeels zitten in de nuances van de implementatie ervan.
Diergaarde Blijdorp heeft de afgelopen 166 jaar vele gezichten gehad. Daarbij is de nadruk steeds meer gaan liggen op dierenwelzijn en natuurbehoud. Het Masterplan 2050 voegt een nieuwe gedaante toe aan dat lijstje, die deze gestage trend in vele aspecten belichaamt. Optimistisch gaan we de toekomst tegemoet.
In het bijzijn van medewerkers, onderzoekers en zakenpartners heeft Diergaarde Blijdorp vandaag het Masterplan 2050 officieel gepresenteerd. Al enkele jaren is het park achter de schermen bezig met een fundamentele hervorming: van dierentuin met natuurbehoudsagenda naar natuurbeschermingsorganisatie met een levende have. Het nieuwe motto: Beleven, Beschermen, Blijdorp!
Het meest spraakmakende nieuwtje hebben we natuurlijk voor het laatste bewaard. Het gerucht deed al even de ronde, maar nu is het definitief: Diergaarde Blijdorp neemt definitief afscheid van zijn 
