Renovatie Oceanium: Eilandhoppen gered!

Foto: @annemiekvandillen (BB-Insta)

”It giet oan”, zo verklaren de presentatoren van Zoo Inside feestelijk. Aan hen was de primeur om te melden dat de kogel door de kerk is: het Eilandhoppen-project sterft geen roemloze dood. Eens bedoeld als geschenk aan Blijdorp wegens het 55-jarige bestaan van de Vereniging in 2018, zal Eilandhoppen een record vestigen. Nog nooit eerder stelden de Vrienden zo’n bedrag ter beschikking: zo’n twee miljoen euro. Hoewel dat prijskaartje zeker het resultaat is van stijgende bouwkosten, krijgen we ook flink wat terug voor deze investering: drie biotopen voor de prijs van één.

De Diergaarde en de Vrienden hebben zich de afgelopen tijd gebogen over deze lastige situatie: enerzijds is er al een stukje Eilandhoppen gerealiseerd in de vorm van het makiverblijf, dat bedoeld was als introductie voor de kas. Toch bleven fondsen een probleem, al helemaal naarmate duidelijker werd hoe duur precies de aanbouw wel niet zou uitvallen. Nu wordt gemeld dat er een ontwerp ligt dat het project financieel haalbaar maakt, terwijl er minimaal wordt ingeleverd op de oorspronkelijke doelstellingen: het beste van beide werelden.

Hoewel het niet exact duidelijk is op welke onderdelen van het ontwerp bezuinigd wordt, blijft de opzet grotendeels ongewijzigd. Waar het ringstaartverblijf een weergave is van het uitgestrekte droge ecosysteem op Madagaskar, komen bezoekers na hun rondje door de buitenlucht terecht in een vochtige, tropische hal. Hier worden de regenwouden van de oostkust nagebootst. Hier krioelt het van de levensvormen en dat blijkt ook uit de oorspronkelijke plannen: kameleons, Madagaskarwevers, boegsprietschildpadden, smalstreepmangoesten en muismaki’s zijn stuk voor stuk genoemd. Ook de ploegschaarschildpadden, spinschildpadden en Madagaskarleguanen, tegenwoordig in het Natuurbehoudscentrum ondergebracht, behoren tot de opties. De fauna wordt ondergebracht in aparte verblijfjes die binnen in de kas gecreëerd worden. Ook de botanisten kunnen er hun hart ophalen. Madagaskar staat immers bekend om unieke flora zoals de waterbanaan en de reizigerspalm. Het groen wordt zeker niet uit het oog verloren bij het invullen van de kas.

Madagaskar beslaat grofweg een derde deel van de beoogde uitbouw, aan het oostelijke uiteinde. Wat resteert, vormt één ruimte zonder tussenmuur, maar beslaat desalniettemin twee totaal verschillende werelden: Komodo, gelegen in de Kleine Soenda-eilanden, en de Galapagos, een archipel in de Stille Oceaan. Allereerst bezoeken we Komodo: een stukje UNESCO Werelderfgoed. In tegenstelling tot grotere Indonesische eilanden zoals Borneo en Sumatra, bestaat Komodo vooral uit tropische savannes – vanzelfsprekend zal het verblijf niet al teveel weelderige planten tellen. In het recente verleden hebben de Komodovaranen in Blijdorp twee onderkomens gehad: één in de Rivièrahal en één in het Aziëhuis. Uit beide verblijven heeft de dierentuin lering getrokken en het verblijf wordt dan ook uiterst diervriendelijk. Met een gronddiepte van tussen de 50 en 75 centimeter diep kan er naar hartenlust worden gegraven en er kan gezwommen worden in een waterpartij. Doorgaans zullen de dieren individueel verblijven in hun eigen ruime verblijven en alleen wanneer het vrouwtje vruchtbaar is, worden de perken gekoppeld. Als bezoeker kijk je van bovenaf het verblijf in: niet geheel ongelijk aan de Krokodillenrivier, alleen bedraagt het hoogteverschil hier slechts één à twee meter.

Visueel wordt deze helft gescheiden van het volgende segment door beplanting en een hutje, bestemd voor uitleg over wat er komen gaat: de Galapagos! Haar extreme isolatie maakte deze eilandenreeks (eveneens Werelderfgoed) tot een informatieschat voor de alom bekende bioloog Charles Darwin, met als bekendste voorbeeld natuurlijk de Galapagosreuzenschildpadden. Het bezoekerspad slingert vanaf het hutje dwars door het lager gelegen schildpaddenverblijf heen, al kunnen de schildpadden onder een brug door om beide helften bereiken. Het verblijf wordt gethematiseerd door de twee ouders van de Galapagos: water en vuur. Door het verblijf worden afgekoelde lavaformaties verspreid, er komt een stuk van het verblijf met zout water en zelfs het pad kleurt zwart. Niet alleen zijn al deze ontwerpkeuzes leuk voor het publiek, maar ze zijn ook nuttig. Galapagosreuzenschildpadden zijn niet per se solitair, maar ze hebben van tijd tot tijd ook best behoefte aan wat rust. Een visuele barrière in de vorm van het verhoogde pad zou daarbij van pas komen. Ook zouden de zogenaamde lava flows enig reliëf geven, wat een goede spieroefening is voor deze zwaargewichten die bij een egale grond soms pootproblemen ontwikkelen. Oudere concepten uit 2018 tonen ook een mogelijk buitenverblijf, al wordt dit in recentere ontwerpen niet getoond.

Eerdere ontwerpen laten ook wat andere interessante ontwerpkeuzes zien. Zo loopt de verzorgersruimte onder het bezoekerspad en is er onder de Galapagos-hut ruimte om de dieren te separeren. Ook werd er nagedacht over een doorsteek, bedoeld voor drukke dagen, waardoor bezoekers desgewenst direct van het begin van het Komodosegment naar de ingang van het Natuurbehoudscentrum kunnen lopen. Opmerkelijk is dat op de plattegronden een verblijfje voor de Filipijnse zeilhagedis is ingetekend bij deze bypass, want deze oude bekende uit het Aziëhuis krijgt al een onderkomen in het Natuurbehoudscentrum.

Vooralsnog doen zowel de Diergaarde als de Vrienden-top nog geen uitspraak over de nieuwe ontwerpen. Bronnen melden dat de beoogde startdatum voor het project ergens in de tweede helft van 2020 ligt. Mocht er nieuwe informatie opduiken, zal Blijdorper Bende daar uiteraard over berichten.

Madagaskar: mooie vooruitzichten

Foto: Koos Net (mijnfoto.diergaardeblijdorp.nl)

Hoewel de geplande Madagaskar-biotoop in de Grote Vijver van de baan is, zal er alsnog een stukje van dit diverse eiland worden nagebootst in het Oceanium. Het is namelijk een van de drie eilandgebieden die samen ‘Eiland-Hoppen’ zullen vormen als de derde fase van de stapsgewijze verbouwing van het Oceanium, na het Great Barrier Reef (reeds opgeleverd) en het Natuurbehoudscentrum (gepland voor dit jaar). We nemen de plannen onder de loep aan de hand van de nieuwjaarslezing, het Vriendennieuws en de Winterlezing.

Ontwerp: Vrienden van Blijdorp (Vriendennieuws). Diergaarde Blijdorp heeft meerdere keren verzocht geen schetsen naar buiten te brengen en daar geven wij gehoor aan. Dit ontwerp is daarentegen wel openbaar gemaakt via de digitale publicatie van het Vriendennieuws. In recentere ontwerpen worden de binnenverblijven, hier aangegeven in bordeauxrood, weergegeven als gebouwtje waar nu ‘silo’ in het blauw staat aangegeven.

Madagaskar zal de entree van het nieuwe deel, dat direct na het pinguïnverblijf van de Falklands-zone komt, vormen. Na de schuifdeuren verlaat het pad het Oceanium en leidt de route, na een korte introductie tot het eiland, naar een buitenverblijf voor ringstaartmaki’s en waarschijnlijk ook vari’s, voorafgegaan door hun binnenverblijven. Het buitenperk is een ruim doorloopverblijf waar de bezoeker oog in oog komt te staan met deze bijzondere halfapen. Het zal bekostigd worden met het nalatenschap van een overleden lid van de Vrienden van Blijdorp die een voorliefde voor primaten had. Mocht de gedachte van een close-up encounter met een lemuur je niet aanstaan: er wordt ook een korte route door het verblijf aangelegd, waarnaar in het Vriendennieuws wordt verwezen als het ‘angsthazenpad’. De constructie van dit geheel, alsmede het aanbouwtje met de binnenverblijven, begint medio 2018 en moet voor het einde van het jaar zijn voltooid.

Het pad maakt een ruime bocht door het verblijf dat op het huidige manenwolvenperk zal worden gerealiseerd. Met de manenwolf als soort wil het al jaren maar niet lukken in Rotterdam en inmiddels is ook bekend gemaakt dat het vrouwtje tijdelijk zal worden ondergebracht in het leegstaande wolvenverblijf, alvorens ze vertrekt naar een andere dierentuin. Om te voorkomen dat het nieuwe makiverblijf overloopt in het aangrenzende Zuid-Amerika, zal de border worden verbreed om het aan het zicht te onttrekken.

Foto: Studio Evenaar (studio-evenaar.nl). Een stralenschildpad in de Rivièrahal anno 2009.

Waar het pas écht interessant wordt voor liefhebbers van zeldzame dieren, is het binnengedeelte van Madagaskar. Het definitieve ontwerp staat nog niet vast, maar op alle concepten is te zien dat het pad in een bocht langs de buitenkant van de grofweg vierkante ruimte gaat. Op de verschillende ontwerpen staan tussen de drie en vijf verblijven ingetekend, alsook een waterpartij. In het Vriendennieuws wordt specifiek de stralenschildpad genoemd als beoogde inwoner, een kritiek bedreigde diersoort waarmee vroeger ook al succesvol werd gefokt in de Rivièrahal.

Daarnaast worden op een van de ontwerpen ook ploegschaarschildpadden (Astrochelys yniphora, ook wel bekend als Madagaskarschildpad of boegsprietschildpad) vermeld. Deze nóg zeldzamere soort is sinds 2012 achter de schermen aanwezig in Blijdorp, nadat een partij van deze dieren door de douane van Hong Kong werd onderschept. Blijdorp draagt tegenwoordig bij aan het fokprogramma samen met het Durrell Wildlife Conservation Trust, Chester Zoo en een twintigtal dieren uit Amerika.

Ontwerp: Vrienden van Blijdorp (Vriendennieuws). De aanbouw Eiland-Hoppen, met van links naar rechts de themagebieden Galapagos, Komodo en Madagaskar. In recentere ontwerpen worden Galapagos en Komodo niet meer door een muur gescheiden, maar door een visuele barrière.

Er zijn nog veel meer ideeën voor de overige verblijven. Er staat één schemerverblijf gepland, vergelijkbaar met dat van de slanke lori’s en kantjils in het Aziëhuis. De exacte invulling daarvan staat nog niet vast, maar grijze muismaki’s worden als mogelijkheid genoemd. Op de winterlezing werd de boky-boky (beter bekend onder de Nederlandse naam smalstreepmangoest), een klein, bedreigd roofdiertje, genoemd. Daarnaast wordt in het Vriendennieuws een leguanensoort genoemd als optie voor een van de andere terraria. Er leven zeven soorten leguanen op Madagaskar, maar waarschijnlijk wordt nagedacht over de Oplurus cuvieri (in het Nederlands simpelweg de Madagaskarleguaan genoemd). Deze soort werd in het verleden ook in Blijdorp gehouden.

Er zijn natuurlijk nog veel meer mogelijke invullingen en er kan nog van alles veranderen in de plannen die momenteel bekend zijn. Blijdorp heeft lange tijd een mooie collectie gehad van Malagassische dieren, uiteenlopend van Alaotrabamboemaki’s en Madagaskar-hondskopboa’s tot Madagaskardaggekko’s, spinschildpadden en Dumerils Madagaskar-boa’s. Er zal tevens rekening worden gehouden met het botanische aspect.

Foto: ”TomDB” (mijnfoto.diergaardeblijdorp.nl). Alaotrabamboemaki.

De afgelopen jaren is een groot deel van de Malagassische dieren verdwenen uit de Diergaarde om uiteenlopende redenen: voor bepaalde diersoorten is in overleg met de betreffende stamboekhouders besloten dat het beter was om – al dan niet tijdelijk – te stoppen met het fokken om te voorkomen dat de Rotterdamse bloedlijn oververtegenwoordigd zou raken, voor andere diersoorten werd besloten dat ze niet tot hun recht kwamen in hun verblijven en weer andere diersoorten zijn over verloop van tijd simpelweg door sterfte verdwenen uit de dierentuin. Vooral het verdwijnen van de reptielen uit de Rivièrahal werd door zowel de bezoekers als de verzorgers als een groot gemis ervaren.