Kort Nieuws #187

Groot gemis (1/2)

Foto: Jolanda Berkelmans (BB-Facebook). Gorilla Bokito (1996-2023)

Hoe gaat met het de gorilla’s in Blijdorp? Na de dood van Bokito heeft de familie enkele dagen achter de schermen doorgebracht. Inmiddels lijken de mensachtigen weer hun normale gang te gaan, maar de verzorgers houden de situatie nauwlettend in de gaten. Rotterdam telt nu twee vrouwelijke gorilla’s (Aya en Tamani), plus hun respectievelijk drie- en tweekoppige kinderschares. In afwezigheid van een dominante zilverrug bestaat het risico dat deze twee takken met elkaar in conflict komen. Gelukkig lijkt dat vooralsnog niet aan de orde. Of, en zo ja wanneer, er verhuizingen plaatsvinden, wordt uiteindelijk bepaald door de Europese fokcoördinator in Apenheul. Daarbij speelt mee dat de genen van zowel Aya als Tamani al rijkelijk vertegenwoordigd zijn in het fokprogramma. Ruimte voor extra gorillababy’s is er eigenlijk niet. Ook telt de gorillagroep momenteel drie jonge mannetjes (Aybo, Thabo en Ajabu), die onder nieuw leiderschap wellicht verstoten worden. Het is een complexe puzzel.

Groot gemis (2/2)

Foto: AD. Said Kasmi heeft als wethouder de portefeuille onderwijs, cultuur en evenementen.

De dood van Bokito hangt niet alleen als een donkere wolk boven Blijdorp zelf. Binnen mum van tijd was het overlijden van de imposante gorilla voorpaginanieuws in heel Nederland. Veel mensen vragen zich niet alleen af hoe het nu verder moet met de mensapen in Rotterdam, maar ook hoe ze de herinnering aan Bokito levend kunnen houden. Op social media werd al snel gevraagd naar een standbeeld, ofwel in het park zelf ofwel ergens prominent in de stad. Blijdorp-directeur Zevenbergen reageerde terughoudend in de media: “Als iedereen dat wil, is het prima. Maar je kan ook zeggen: doe een bijdrage aan natuurbehoud. Dat helpt de soortgenoten van Bokito in het wild.” Ook D66-wethouder Kasmi gaf aan dat hij geen heil zag in een standbeeld als daar bij Blijdorp geen draagvlak voor was.

Foto: vandaagenmorgen.nl. Benvenido van Schaik.

Desalniettemin diende Benvenido van Schaik namens Leefbaar Rotterdam op 13 april een motie in bij de gemeenteraad om deze mogelijkheid te verkennen. Van Schaik is een bekende naam voor veel Blijdorp-fans: tijdens de coronapandemie stelde de zelfverklaard fortuynist zich wisselvallig en provocerend op en sprak hij zich fel uit tegen de dierentuin. Tijdens een korte toespraak in het stadhuis stelde Van Schaik dat Bokito jarenlang als toeristische trekpleister gediend had, en dat Bokito “net als de rest van de Club van 27” een “rafelig randje” had. Van Schaik kon op weinig steun vanuit de zaal rekenen. De politiek mag zich helemaal niet zo direct bezighouden met welke kunst er in de stad verschijnt, klonk het veelal. Daarvoor bestaan immers commissies en richtlijnen. Uiteindelijk stemden alleen Leefbaar Rotterdam en coalitiegenoot DENK vóór de motie, net als één lid van de Volt-fractie. Het plan werd van tafel geveegd door zowel de andere coalitiepartijen (VVD en D66) als de gemeentelijke oppositie (GroenLinks, PvdA, BIJ1, Partij voor de Dieren, ChristenUnie, SP, 50PLUS en het tweede Volt-raadslid). De raadsleden van het CDA en Forum voor Democratie waren niet aanwezig tijdens de vergadering.

Natuurbehoud

Foto: Leo Brentjes (BB-Facebook)

Blijdorp zet een tandje bij qua natuurbescherming! Het park neemt de coördinatorrol op zich voor een zesde fokprogramma: het EAZA Ex-situ Programma (EEP) van de kroeskoppelikaan. Al jarenlang is Rotterdam de Europese ‘hofleverancier’ van deze grote watervogels, dus toen Poznań Zoo aangaf dat zij het fokprogramma niet langer wilden beheren, was Blijdorp eigenlijk de gedoodverfde opvolger. Als EEP-coördinator bepaalt Blijdorp niet alleen welke pelikanen zich mogen voortplanten en welke transporten er plaatsvinden, maar stelt de dierentuin ook huisvestingsrichtlijnen en educatieadviezen op. Vorig jaar was Blijdorp al betrokken bij een onderzoek naar de herintroductie van de pelikaan in de Lage Landen, waar deze soort in de 15e eeuw werd uitgeroeid. Momenteel broedt de kroeskoppelikaan alleen nog in de Balkan, het Midden-Oosten en Centraal-Azië, waar veel populaties onder druk staan. Er bestaan in Europa momenteel 463 officiële fokprogramma’s. Met verantwoordelijkheid voor zes daarvan is Blijdorp nu de koploper binnen Nederland. Voor zij die het zich afvragen: de Europese recordhouder is momenteel Praag, met negentien fokprogramma’s, op de hielden gevolgd door Jersey Zoo (18) en Chester Zoo (17).

Ontsnapt!

Foto: Karlijn Westdijk (BB-Facebook). Op 23 april: “net geen Zeeland meer, maar hij is weer in de goede richting aan het vliegen.”

Een ander fokprogramma dat Diergaarde Blijdorp overziet, is dat van de Rüppells gier. In de Gierenrots-volière zitten meerdere van deze aaseters momenteel op het nest, maar dat is niet wat de gemoederen de laatste tijd bezighoudt. Medio april is één jongvolwassen individu ontsnapt uit een separatiekooi bij de oude vogelshow, nadat noodweer het net beschadigd had. Nou heeft Blijdorper Bende in de loop der jaren al best vaak bericht over vogels die het ruime sop kiezen (een gier, een ara en een caracara in 2020, een ibis en een gier in 2019, een ara in 2017…), maar dit dier maakt het wel érg bont. Vorige week dinsdag werd hij gespot op Voorne-Putten en twee dagen later werd hij gesignaleerd op Schouwen-Duiveland, maar afgelopen zondag bevond hij zich alweer rondom Eindhoven. De dierentuin vraagt om waarnemingen door te geven aan gier@diergaardeblijdorp.nl.

Voorspoed

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook)

Zijn ze niet lief? Blijdorper Bendelid Cor de Gier wist dit prille gezinnetje in de Grote Vliegkooi te fotograferen. Vorig jaar legden de Filipijnse eenden ook al eieren, maar het is niet bekend of die jongen ook succesvol grootgebracht zijn. Deze grote moerasvogels worden in hun natuurlijke leefgebied bedreigd door jacht en het verdwijnen van hun habitat. Zo’n dertig Europese dierentuinen huisvesten deze soort. Geboortenieuws is er ook bij de kuifhertjes in de Chinese Tuin. Het kleine hoefdiertje verstopt zich meestal, dus goed zoeken! Zijn oudere broer, Donghai, woont tegenwoordig ‘op kamers’ in de Himalaya-biotoop.

Apenstreken

Foto: @ingedevriesphotography (BB-Instagram). Jonge gelada.

Hoera! Zowel bij de gelada’s als bij de witkruinmangabeys is nieuw leven te bewonderen. Gelada Jaba, bekend van de tv-serie ‘Het Echte Leven in de Dierentuin’, heeft zich voor het tweede jaar op rij bewezen als vader. De moeder is Helena. Het is de eerste keer dat zij zelfstandig een jong grootbrengt in Rotterdam. Bij de mangabeys op de Savanne zijn de gelukkige ouders Oda en Quinny. Ook voor Quinny is dit de eerste keer dat zij het moederschap op zich neemt. Spannend!

ALV 2023

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Hyacinthara’s.

Vorig weekend organiseerden de Vrienden van Blijdorp hun jaarlijkse Algemene Ledenvergadering. Daar heeft Blijdorp laten weten vaart te zetten achter de renovatie van de Zuid-Amerikaanse volières. De verwachting is dat de hyacinthara’s, kuifseriema’s, witwangfluiteenden, reuzentoekan, rode ibissen, kuifhoenderkoeten, bahamapijlstaarten en roodschoudertalingen nog maar enkele weken op hun huidige stek te zien zijn. De aanleiding voor de werkzaamheden is de erbarmelijke staat van onderhoud van het complex. Het huidige plan is dat de nieuwe volières op dezelfde plek herbouwd worden en dus niet wezenlijk groter worden. Wel worden de volières hoger dan nu het geval is. Ook gaan de verblijven van ‘doorloop’ naar ‘langsloop’, om het risico op overspringende ziektes tussen mens en dier te verminderen. De werkzaamheden zullen naar verwachting een paar maanden duren.

Belevenissen

Je hoeft je voorlopig niet te vervelen in Diergaarde Blijdorp! Na een zeer geslaagde Koningsdag ging Blijdorp vandaag alweer van start met de Afval Awareness Week. De komende dagen kan je een exclusief kijkje achter de schermen nemen bij de afvalsorteringslocatie in de dierentuin. De rondleidingen worden verzorgd door Renewi en worden elke dag van 13.00 tot 15.00 uur gegeven (20 minuten per tour). In het Caraïbisch Café kan je knutselen met afval en er is een speciale speurtocht. Meer informatie vind je HIER. Vanaf de meivakantie is het daarnaast mogelijk om op je telefoon een interactief spel te spelen, ‘Blijdorp the Game’. Het doel van het spel is om de ‘Grote Graaier’ te vinden en te verslaan en zo de biosfeer te beschermen. Download de app gratis in de App Store of via Google Play!

Leegloop

Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook). Poolvos Arti.

Verdriet bij de poolvossen. In korte tijd zijn beide mannetjes overleden. Zowel Arti als Blacky kwamen in 2020 naar Blijdorp via Stichting AAP, het Nederlandse opvangpunt voor exotische ‘huisdieren’. De exacte achtergrond van beide poolvossen is dan ook onduidelijk en de dieren kampten bij aankomst al met verschillende kwaaltjes, waaronder moeite met bewegen en herhaaldelijke ontstekingen. Pijnstillers maakten al enkele maanden onderdeel uit van hun dieet. Voorlopig staat hun verblijf in het midden van de Arctica-biotoop leeg.

Gebroken hart

Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook). Okapi Kisala.

Wie recentelijk het Hart van Afrika opgezocht heeft, zal het opgevallen zijn dat er nog maar drie okapi’s rondstappen. Eind maart heeft Kisala (2019) de Maasstad verruild voor Antwerpen. De Rotterdamse okapi-groep verandert de komende tijd waarschijnlijk nog wel een paar keer van samenstelling, want ook voor de hengst Ngwani en de jongvolwassen Mhina bestaan transportplannen. Het is de bedoeling dat alleen M’buti blijft in Blijdorp en dat zij uiteindelijk gekoppeld wordt aan een nieuw mannetje. Door periodiek nieuwe stelletjes te vormen, wordt de genetische diversiteit binnen het fokprogramma gewaarborgd.

Samenwerking & Onderzoek

Foto: Diergaarde Blijdorp (LinkedIn). Dr. Filipe Cunha, docent gedragsecologie in Wageningen.

Het is een onmisbaar onderdeel van de wetenschap: congressen en symposia. Diergaarde Blijdorp is momenteel bezig met de transitie van klassieke dierentuin naar instituut voor wereldwijd natuurbehoud, wat samengaat met het faciliteren van meer onderzoek. Enkele weken terug organiseerde Blijdorp dan ook een Research Symposium om de laatste inzichten en toekomstige uitdagingen te bespreken met wetenschappers uit heel Europa. Het is de bedoeling dat dit een jaarlijks evenement wordt. De drie lezingsthema’s dit jaar waren ‘veterinair’, ‘gedrag’ en ‘genetica’, met tussendoor nog verschillende posterpresentaties door studenten en praatjes door bedrijven en universiteiten. Het smaakt naar meer!

Blijdorp Bouwt

Foto: Cobie Kievit van den Steenoven (BB-Facebook). Het oude caviaverblijf.

In de lente is het tijd voor de grote schoonmaak! Blijdorp lijkt definitief de handdoek in de ring te gooien wat betreft de cavia’s. De cavia’s zijn een verhaal met een lach en een traan in Blijdorp: baby booms werden steevast gevolgd door schurft-uitbraken. Vorig jaar overleden zowel de laatste wilde cavia als de laatste huiscavia. De hekwerken zijn nu weggehaald, hun oude optrekje tegenover de poedoes is veranderd in een botanisch plantsoen. Bij andere knaagdieren, de prairiehondjes, zijn de hekken juist verhoogd. Ieder jaar weer weten er enkele prairiehondjes te ontsnappen uit hun verblijf in het Noord-Amerikaanse themagebied. Veelal gaat dat om jonge dieren die uit de kolonie gezet worden door dominantere individuen. Blijdorp heeft de voornaamste ontsnappingsroutes de nu in kaart gebracht en heeft die delen van de muur grondig verbouwd. Het zal moeten blijken of deze meesterontsnappers zich dit keer wél laten bedwingen… Ook is het bezoekerspad in de Okapi-Volière vernieuwd. Het oude pad, dat bestond uit gerecycled rubber, heeft plaatsgemaakt voor een semi-verhard grindpad.

Foto: Cobie Kieviet van der Steenoven (Facebook). De nieuwe toegang tot de prairiehondjes.

Foto: Cobie Kiviet van der Steenoven (Facebook). Het nieuwe pad bij de okapi’s.

Wereldberoemde gorilla Bokito sterft onverwachts in Diergaarde Blijdorp

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook)

Donderslag bij heldere hemel. Diergaarde Blijdorp heeft vandaag het overlijden van de befaamde gorilla Bokito aangekondigd. De zilverrug lag al enkele dagen in de lappenmand. Dat was voor de dierentuin reden om hem onder narcose te brengen, zodat ze hem nader konden onderzoeken. Tijdens de operatie hield zijn hart echter op met werken. De shock is groot in Rotterdam. Bokito is 27 jaar oud geworden. 

Gorilla’s zijn slimme en sociale dieren. De groep heeft dan ook ook de tijd gekregen om afscheid te nemen van hun leider. De komende dagen worden bezoekers geweerd van het Mensapengebouw, zodat de familie deze zware periode in alle rust kan doorbrengen. Blijdorp tast nog altijd in het duister over wat er nou precies fout gegaan is. Het lichaam van Bokito is inmiddels overgebracht naar de Universiteit Utrecht voor autopsie.

Half mens, half aap

Foto: Zoo Berlin. Bokito en zijn verzorger Reimon Opitz.

Bokito werd in maart 1996 geboren in Zoo Berlin als zoontje van Derrick en M’penzi. Helaas had hij een roerige start: zijn moeder kon niet voor hem zorgen, waardoor zijn vaste verzorger Reimon Opitz die taak op zich nam. Hij nam het baby-aapje in huis, gaf hem elke drie uur de fles en deed hem zelfs een luier aan. Bezoekjes aan het restaurant, meegaan op vakantie: niks was te gek. Bokito werd eigenlijk als mens opgevoed.

Tegenwoordig zie je zulke ‘handopfok’ maar zelden in dierentuinen. Zelfs in de jaren ’90 was het al een uiterst controversiële situatie. Doorgaans resulteert de metaforische fles op latere leeftijd namelijk in serieuze psychologische problemen. Ook Bokito had het zwaar toen hij als puber voor het eerst teruggeplaatst werd bij zijn soortgenoten. Hij was een buitenbeentje en uiteindelijk begon hij zelfs stereotype gedrag (’tikjes’ gerelateerd aan stress) te vertonen. In 2004 ontsnapte hij niet één, maar twee keer uit zijn onderkomen in Berlijn. Daarbij klom hij over een drie meter hoge glazen wand. Toentertijd konden de verzorgers hem bij zijn handen nemen en met hem terugwandelen naar zijn verblijf.

Op reis naar Rotterdam

Rond dezelfde tijd speelden twee verschillende gorilla-vraagstukken in de Maasstad. Ten eerste was Blijdorp op zoek naar een nieuwe zilverrug voor hun eigen familiegroep, na het vertrek van de welbekende Ernst. Ten tweede fungeerde Rotterdam als coördinator voor een groot transport van Europese gorilla’s naar China. Ook daar ontbrak het nog aan een aanvoerder.

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Bokito’s kinderen Ajabu en Ayba.

In 2005 arriveerde daarom een tweetal heren: de imposante Dango, de beoogde troonopvolger voor Blijdorp, en de nog wat slungelige Bokito, bestemd voor China. Bokito bleek bij zijn kennismaking met zijn mede-emigranten een zachtaardige heer te zijn, wat de verzorgers aan het denken zette. De familiegroep telde immers nog de provocatieve kleuter Thomas, die onder een krachtpatser zoals Dango wel eens verstoten zou kunnen worden. Bovendien had Blijdorp meer ervaring met gorilla’s dan hun collega’s in Shanghai, wat betekent dat Bokito’s gedragsproblematiek hier beter gemonitord en aangepakt kon worden…

Bokito’s stapsgewijze kennismaking met de groep verliep feilloos. Binnen een paar maanden waren drie vrouwtjes al zwanger van hem, waarmee duidelijk werd dat Bokito een blijvertje was. Luena overleed tijdens haar bevalling, maar eind 2006 beviel Aya van een gezonde dochter, Adira, en 2007 werd ingeluid met de geboorte van Tamani’s jong Thirza. Bokito bleek een even zorgzame vader te zijn als gehoopt.

Vlam in de pan

Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook)

Met het vaderschap komen ook een heleboel emoties kijken. Dat Bokito’s hormonen hoogtijdagen vierden, zag je wel aan hoe snel hij veranderde in een spierbundel met die karakteristieke zilveren rug. Toch stond Bokito ook altijd nog met één been in de wereld der mensen. Hij stond erom bekend dat hij contact zocht met bezoekers. Met één vrouwelijke stamgast in het bijzonder, Yvonne de Horde, begon hij een band te ontwikkelen. Maar ja, na een paar uurtjes hield zij het natuurlijk weer voor gezien. Voor Bokito moet het frustrerend geweest zijn.

De datum is 18 mei 2007. Het is de dag na Hemelvaart, het zonnetje schijnt. De dierentuin viert zijn 150ste verjaardag, waarvoor een maandje eerder zelfs koningin Beatrix op bezoek gekomen was. Het is topdrukte op de wandelpaadjes in Blijdorp. De voltallige Bokito-clan bevindt zich op hun weelderige eiland en trekt veel bekijks.

De ervaring leert dat het best fijn is voor mensapen in gevangenschap, een beetje stimulans in de vorm van pottenkijkers. Maar er bestaat ook zoiets als te veel prikkels, vooral wanneer het topdrukte is in het park. Een groepje kinderen gooit met steentjes naar Bokito. En dan spot Bokito het bekende gezicht van mevrouw De Horde in de mensenmassa.

Foto: onbekend. Bokito ontsnapt.

Het was een sprong die niemand voor mogelijk hield, maar Bokito bewees dat iedereen ernaast zat. Hij wist een sloot van 3,5 meter breed te overbruggen en knalde dwars door het prikdraad heen. Eerste leefde hij zich uit op De Horde, waarna hij zich richting het Oewanja Lodge restaurant begaf. Dat Bokito daar veilig ingesloten en verdoofd kon worden, is de enige reden dat hij niet doodgeschoten is. Uiteindelijk raakte alleen De Horde ernstig gewond.

Met zijn miraculeuze sprong veroverde Bokito wereldwijd krantenkoppen. Om ervoor te zorgen dat zoiets nooit meer zou gebeuren, is het verblijf in Rotterdam flink onder handen genomen. Ook werd het visuele contact met bezoekers voortaan geminimaliseerd. ‘Bokitoproof’ werd eind 2007 uitgeroepen tot woord van het jaar.

Achter de muur

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Bokito stoeit met een jong.

Sinds zijn ontsnapping is Bokito flink veranderd. Hij heeft zich ontplooid tot een rustige en zelfverzekerde leider. In 2009 adopteerde hij liefdevol de Duitse weesgorilla Nasibu, waarmee hij Nasibu behoedde voor de traumatiserende handopfok waar hij al die jaren terug zelf aan blootgesteld was. Over deze ontroerende en later ook gespannen saga schreven wij in 2022 al een uitgebreid artikel, toen Nasibu definitief het nest verliet. Een andere schokgolf die de groep dankzij het leiderschap van Bokito kalm trotseerde, was het overlijden van de geliefde ‘oma’ Annet in 2021. Vergeet ook niet de corona-uitbraak bij de gorilla’s datzelfde jaar.

In totaal heeft Bokito tussen 2006 en 2022 tien kinderen op de wereld gezet. Twee daarvan zijn op zeer jonge leeftijd overleden: Luena’s jong (2006) en Tamu (2011). Thirza (2007) vloog in 2015 uit naar Engeland, maar overleed daar in 2016. Met de rest van Bokito’s nageslacht gaat het goed. Adira (2006) woont alweer enkele jaren in Zwitserland en Tuena (2009) vertoeft in Beekse Bergen. Ayba (2010), Tonka (2012), Aybo (2014), Thabo (2015) en Ajabu (2022) wonen allemaal nog bij hun ouders thuis in Rotterdam.

Het plotselinge verlies van Bokito is een grote klap voor Diergaarde Blijdorp. Veel is momenteel nog onduidelijk. Blijdorper Bende wenst alle vaste bezoekers, (oud-)verzorgers en natuurlijk ook de gorilla’s sterkte toe.

Foto: Patrick Kruizinga (BB-Facebook). Westelijke laaglandgorilla Bokito (1996-2023).

Restauratie Rivièrahal: nieuwe toekomstplannen opgedoken

Diergaarde Blijdorp oriënteert zich op hoe de Rivièrahal eruit komt te zien na restauratie. Dat blijkt uit sfeerimpressies die Zoo Inside opgevraagd heeft bij Broekbakema en gedeeld heeft op sociale media. De Rivièrahal werd kort na de Duitse invasie in 1940 opgeleverd en heeft vele gedaanteverwisselingen ondergaan. Inmiddels snakt het pand naar grondig onderhoud. Volgens het masterplan, dat kort voor het uitbreken van de pandemie gepresenteerd werd, wordt de restauratie van de Rivièrahal omstreeks 2030 afgetrapt.

Uit de afbeeldingen valt op te maken dat de Diergaarde nog niet zeker weet welke functie de centrale hal van de Rivièrahal precies moet gaan vervullen. In één scenario keert de klassieke, Mediterrane binnentuin uit de jaren ’40 terug. Weer een andere afbeelding toont een evolutionaire expositie, zoals rondom de jaren ’70 veel gedaan werd. Een ander plan geeft een sfeervol, modern binnenterras weer met verschillende horecastalletjes te midden van weelderige begroeiing.

Artikel gaat door onder de afbeeldingen.

Zo veelzijdig als de mogelijkheden voor de centrale hal zijn, zo summier wordt er gedaan over de vleugels van de Rivièrahal. Eén impressie van de Victoria Serre toont de waterleliekoepel die ogenschijnlijk weinig verandert, met uitzondering van een algeheel iets strakkere look, dat meer doet denken aan de oorspronkelijke bouwplannen van de Rivièrahal. Het achterliggende deel van de Victoria Serre wordt zelfs nóg iets minder groen. De Westvleugel, met het Mensapengebouw en de Dikhuidenvleugel, blijft zelfs compleet buiten beeld.

Artikel gaat door onder de afbeeldingen.

De werkzaamheden aan de gevel van de Rivièrahal staan ook in het teken van nauwgezette restauratie. Zo moet de huidige pofferkraam bijvoorbeeld plaats maken voor het oorspronkelijke berentheater en worden twee dienstterreintjes weer vrijgegeven.

Artikel gaat door onder de afbeeldingen.

Interpretatie

Het is in dit zeer vroege ontwerpstadium nog niet mogelijk om precieze details over het eindresultaat af te leiden. Wel is het leerzaam om de algehele trends te observeren. Een thema dat menigeen direct opviel, is de afwezigheid van dieren. Deze keuze is, ondanks de nodige controverse, een van de weinige constante factoren binnen het ontwerpproces tot nu toe. Sterker nog, zo’n dierloze toekomst werd begin 2020 al door directeur Zevenbergen voorspeld.

De ‘spelregels’ van de Gemeente Rotterdam, over wat wel en wat niet mag met dit rijksmonument, zijn erg strikt en zijn gegrond in de tekeningen van Sybold van Ravesteyn uit de jaren ’30. En tja, toentertijd waren er ook geen terraria of aquaria te vinden in de centrale hal… Wat overblijft aan verblijven, zoals de betonnen put bij de ingang en Westvleugel, is eigenlijk niet goed te praten qua dierenwelzijn.

Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook). De kritiek bedreigde Balispreeuw is een schoolvoorbeeld van de rol die dierentuinen kunnen spelen bij natuurbehoud.

De meest realistische mogelijkheden tot het huisvesten van dieren in de ‘Rivièrahal 2.0’ zijn de zaaltjes rondom de centrale hal, waar nu bijvoorbeeld ook een Komodovaraan woont, of de Victoria Serre. Wat die Victoria Serre betreft: de restauratie daarvan werd tot nu toe altijd genoemd als voorloper op de renovatie van de centrale hal. Deze zomer noemde de directeur 2024-’25 als streefdatum. Dat heeft te maken met het spreiden van kosten en overlast, alsmede de extra slechte bouwtechnische staat van de kas.

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp. Ontwerp voor de gerestaureerde Victoria Serre uit begin 2019.

Nu is de Victoria Serre nog het heenkomen van meer dan vijftien vogelsoorten, maar dat aantal zal waarschijnlijk teruglopen. Wederom zijn de architecturale kaders die gelden vanuit de monumentencommissie de boosdoener daarbij. Een paar soorten zijn al elders te vinden in het park, al is gebleken dat de Balispreeuwen bijvoorbeeld veel vaker eieren leggen in de Victoria Serre dan in andere volières. Met recente besluiten die juist wegsturen van nieuwe doorloopvolières, liggen ongetwijfeld nog wat moeilijke keuzes in het verschiet…

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp. Deze impressie van de centrale hal, uit 2020, toonde ook al een ‘dierloze’ toekomst voor de Rivièrahal.

Overigens impliceert de restauratie van de Rivièrahal geen koude sanering van het bestand. In plaats daarvan moet de Rivièrahal, met zijn centrale ligging, hét knooppunt van bezoekersfaciliteiten worden. Zo werd in het verleden bijvoorbeeld gespeculeerd dat er een binnenspeeltuin zou komen in het huidige Mensapengebouw, die aansluit op een nieuwe buitenspeeltuin op de plek van het neushoornverblijf. Daardoor zou op de huidige plek van de Oewanja Kinderjungle en Oewanja Lodge weer ruimte vrijkomen voor nieuwe verblijven, vrij van de ‘wurggreep’ van het beschermde erfgoed.

De beraamde kosten van het monsterproject bedragen enkele tientallen miljoenen euro’s. In het gemeentelijk coalitieakkoord van Leefbaar Rotterdam, VVD, D66 en DENK is een eenmalige subsidie van 18 miljoen euro opgenomen. Het college van B en W wil tevens samen met de dierentuin experimenteren met het openstellen van het voorplein van de Rivièrahal buiten de reguliere openingstijden om. Dat wordt nu al gedaan in het kader van de Open Monumentendagen.

Foto: Nationaal Archief (Wikimedia Commons). Hoewel de discussie continu oplaait, is het nog altijd niet de bedoeling dat de oude uitkijktoren terugkeert.

Blijdorper Bende is een organisatie voor en door liefhebbers van Diergaarde Blijdorp. Artikelen en meningen op onze website vertegenwoordigen niet per se het beleid van Diergaarde Blijdorp.

Kort Nieuws #178

Track & trace

Foto: Greet van Norde (BB-Facebook). Okapi Mhina werd in 2019 geboren.

Okapi Mhina neemt afscheid van Rotterdam. De in 2019 geboren dochter van M’buti is klaar om op eigen benen te staan en mag dat gaan doen in – hou je vast – de Verenigde Arabische Emiraten! De Golfstaten staan bekend om hun ruime, hypermoderne dierentuinen en doen ook mee aan de Europese fokprogramma’s. Diergaarde Blijdorp onderhoudt goede contacten met de VAE, in 2020 vertrokken bijvoorbeeld ook tien jonge pannenkoekschildpadden naar het Midden-Oosten.

In mei…

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Jongvolwassen witkopgier (uit 2021).

Leggen alle vogels een ei! Een bijzondere opbrengst is er dit jaar bij de gieren: de tussenstand bedraagt drie Rüppells gieren, een kapgier en twee witkopgieren! Vooral dat laatste is heugelijk, want tot vorig jaar lukte het nooit met die soort in Rotterdam. Een deel van dit succes is toe te schrijven aan het feit dat de verzorgers de eerste leg weghalen uit het nest en in de broedmachine plaatsen, en zo de ouders aansporen om een tweede ei te leggen. De winst is dit jaar zelfs zo groot, dat Blijdorp eigenlijk oudergieren tekort komt. Eén witkop en één Rüppells worden nu dan ook opgevoed door soortgenoten in Vogelpark Avifauna in Alphen. Vorig jaar gebeurde dat ook met een witruggier, hij is even geleden trouwens weer teruggekomen naar Rotterdam.

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Kuiforopendola.

Een stuk of drie pelikanen zijn uit het ei gekropen en beginnen nu voorzichtig hun territorium te verkennen. Druk bezig zijn ook de molonetispreeuwen in de Victoria Serre. Een tijdje terug hebben deze Zuidoost-Aziatische vogels extra nestgelegenheid gekregen en dat werpt nu zijn vruchten af, er wonen circa veertig spreeuwen in de Rivièrahal nu. Om de uitdijende groep wat ademruimte te geven, zijn de roodoorbuulbuuls weggehaald uit dit segment van de kas. De Victoria Serre moet het tevens stellen met een kuiforopendola minder, na het jammerlijke overlijden van het vrouwtje. Er zijn nog maar drie andere parken in Europa die werken met de soort, waarvan twee ook maar één individu hebben, dus het vinden van een nieuwe partner gaat lastig worden.

Apekool

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook)

De witkruinmangabeys zijn terug op hun vertrouwde stek. In 2018 vertrokken deze primaten uit de koepelkooi naast de gorilla’s om ruimte te maken voor gorillapuber Nasibu, maar nu hij eindelijk verhuisd is, stond dit verblijf weer leeg. Esperanza en de drie jonge mangabeys die sinds 2020 in de gorillakijkhut bivakkeren en sinds 2021 ook het mensapenverblijf mogen betreden, zijn nu weer verhuisd naar hun oude stek. Door deze overplaatsing hebben ze wat extra bewegingsruimte en het is bovendien ook leuker voor de bezoekers. Over kijkgenot gesproken: er is weer een tweeling geboren bij de ringstaartmaki’s bij het Oceanium. De moeder is ditmaal Ketaka, het alfavrouwtje. Beschuit met muisjes is er ook op een steenworp afstand, bij de Chileense poedoes, net als bij de bizons, Indische antilopen en Kaapse grondeekhoorns.

Komt dat zien!

Diergaarde Blijdorp kondigt aan dat de gerestaureerde Bergdierenrots deze zomer opgeleverd wordt. De feestelijke opening gaat samen met de viering van de 165e verjaardag van de Rotterdamse dierentuin. Blijdorp schrijft: ”het totale pandaverblijf is straks meer dan verdubbeld qua oppervlakte omdat ook het huidige pandaverblijf erbij wordt betrokken.” Of daarmee op een (semi)permanente brug naar het oude eiland gedoeld wordt, of dat de twee perken simpelweg visueel en functioneel op elkaar aansluiten, zal nog moeten blijken.

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl)

Kort Nieuws #176

Verhuisberichten

Foto: Klaus Rudloff (zootierliste.de). Archieffoto.

Er zitten twee extra diersoorten voor de schermen in Diergaarde Blijdorp! Na ruim twintig jaar is de Bartletts dolksteekduif (Gallicolumba crinigera) weer te zien in Rotterdam. Deze schuchtere vogelsoort leeft voornamelijk op de bosbodems van Mindanao en de Visaya-eilanden, onderdeel van de Filipijnen. Door habitatvernietiging resteren slechts een paar duizend van deze dieren in het wild, waarmee ze een plekje in de categorie ‘kwetsbaar’ op de Rode Lijst gekregen hebben. Twee Barletts dolksteekduiven wonen nu in het Natuurbehoudscentrum in het Oceanium, samen met enkele Balispreeuwen, geelkeelgaailijsters en roodoorbuulbuuls. De twee mannelijke roelroels die hier rondscharrelden, lijken te zijn vertrokken. Deze vogelsoort is nog te vinden in de Maleise Bosrand. Elders in het park is de Kaapse grondeekhoorn (Xerus inauris) terug van weggeweest, na een jaar lang achter de schermen gezeten te hebben. Ze mogen weer naar hartenlust graven rondom het Weverkopje. Hun verblijf delen ze als vanouds met de grote textorwevers, groenhelmtoerako’s, geelkeelfrankolijnen en purperglansspreeuwen.

Welzijnswensen

Foto: Anita de Winter (Facebook)

Enkele praktische mededelingen. Diergaarde Blijdorp heeft namelijk het tijdslot-systeem aangepast. Abonnementhouders zijn niet langer verplicht om een entreetijd te reserveren. Dagbezoekers moeten dat wel nog doen, maar kunnen nu kiezen uit drie ruime blokken: 09.00-11.00 uur, 11.00-13.00 uur en 13.00 uur tot sluitingstijd. Details zijn te vinden op blijdorp.nl. Ook goed om te weten is dat de zichtbaarheid van de Sumatraanse tijgers aangepast is. Er zijn stickers, gethematiseerd als grassprieten, aangebracht op de ruit. Dit leidde direct tot gemopper online, maar deze keuze is gemaakt voor het welzijn van deze zeldzame roofdieren. Ze kampen regelmatig met stress door de bezoekers. Door de mensenmassa’s iets meer aan het zicht te onttrekken, zonder de bron van het geluid geheel te verbergen, neemt die paniekreactie af. Tenminste, dat is het idee, het betreft vooralsnog een experiment. Het ontwerp van de stickers houdt meer dan genoeg rekening met de behoeften van kinderen, rolstoelgebruikers en fotografen.

Apenstreken

Foto: Daniella Vols (BB-Facebook)

Een drukte vanjewelste bij de primaten. Allereerst de gorilla’s: de kleine van Bokito en Aya heeft een naam! Ajabu, zo heet het jonge ventje. Het gaat goed met de koter. Gezinsuitbreiding is er ook bij de gelada’s. De moeder is Kamali, de kleine heet Kaj. Helaas uitte Kamali’s grote kinderwens zich eerder dit jaar in het ‘stelen’ van een jong van vrouwtje Helena, maar deze heeft het niet gered. Tenslotte ook nog vreugde bij de ringstaartmaki’s bij het Oceanium. Kyra is bevallen van een tweeling, waarmee de lemurengroep nu een heus elftal is. Hoe zit die stamboom ook alweer in elkaar? De moeder-overste is Kanto, zij betrok in 2018 samen met haar oudere dochter Kely en nog drie jongere nazaten (Ketaka, Kyra en Kendi) het Malagassische doorloopverblijf. Kely was al zwanger bij aankomst en beviel in 2019 en dankzij de komst van mannetje Leo was het in maart 2020 raak bij Ketaka. Zij greep de aangelegenheid gelijk aan om haar moeder van de troon te stoten als alfavrouwtje… Uiteindelijk was er dat seizoen ook nog succes bij Kyra, Kely en Kanto. Helaas heeft Blijdorp sindsdien afscheid moeten nemen van Kendi en een jong uit 2020, maar daar staat de eerste maki-tweeling in Blijdorp-historie nu dus tegenover.

Receptie

Foto: Diergaarde Blijdorp (Facebook)

Voilà! Een groot insectenhotel, gemaakt van oude klauterbalken uit het gorillaverblijf, siert nu de entree van de Bijenvallei. Dit voorjaar wordt het weer een waar feest van geuren en kleuren in dit hoekje van de dierentuin, dat volledig in het teken staat van inheemse flora, fauna en fungi. Het wooncomplex is gemaakt door de hoveniers van de M. van der Spek Groep. De eerste gasten zijn al gespot…

Export

Foto: @aeresmbobarneveld (Instagram)

Elders in de Diergaarde worden juist bewoners uitgezwaaid. Aeres MBO Barneveld, de enige Nederlandse school met een dierentuinvergunning, pronkt op Instagram met hun nieuwe aanwinsten. Uit Diergaarde Blijdorp zijn enkele veelschubbige tandkarpers en La Palma tandkarpers overgekomen. Tandkarpers zijn kleine zoetwatervissen die het zwaar te verduren hebben in het wild. De laatstgenoemde soort is in 1994 zelfs uitgestorven in het wild. Gelukkig heeft Blijdorp voortplantingssucces gehad met beide soorten en draagt Rotterdam zo bij aan hun voortbestaan. Dat is echter niet het enige verhuisnieuws, want bij de Rivièrahal wordt een transport van een hele andere orde voorbereid! Zwarte neushoorn Vungu gaat Blijdorp verlaten. Zoo Leipzig bereidt zich momenteel voor op zijn komst. Slechts een twintigtal dierentuinen in Europa werkt momenteel met deze kritiek bedreigde dikhuiden, dus het is extra belangrijk dat de populatie nauwkeurig beheerd wordt. Vungu is genetisch gezien waardevol en heeft zich al twee keer bewezen met Naima, dus het wordt tijd voor een andere partner. Naima blijft achter in Blijdorp, met haar kinderen Mara en Nasor.

Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook). Zwarte neushoorn Vungu.