Kort Nieuws #139

Potentie

Foto: Jean-Luc Slijpen (BB-Facebook)

Wederom is het Natuurbehoudscentrum een stukje gegroeid: een aantal kikkervisjes van de Titicacakikker (Telmatobius culeus) is sinds kort hier te zien. Hoewel ze een stuk groter zijn dan de jonge koudbloedigen die Nederlandse slootjes kennen, vallen ze in het niet vergeleken met hun volwassen evenbeelden. Eenmaal volgroeid bereikt de Titicacakikker namelijk een lengte van vijftien centimeter. Het is opmerkelijk dat deze kikkers ook als volwassenen niet het water verruilen voor het droge: van nature leven ze in het Zuid-Amerikaanse Titicacameer, waar het water zo rijk aan zuurstof is dat de dieren via hun huidflappen adem kunnen halen. Deze bestaanswijze ligt echter onder vuur door milieuvervuiling: zowel in 2015 als in 2016 zijn golven van massasterfte vastgelegd, waarbij telkens duizenden kikkers te overlijden kwamen. In de afgelopen vijftien jaar is de wilde populatie met ruimschoots 80% geslonken, wat betekent dat de Titicacakikker een kritiek bedreigde diersoort is. Pas in 2010 slaagde een Peruaanse dierentuin voor het eerst erin om te fokken van deze soort en in 2016 heeft een deel van dat groepje zijn weg gevonden naar de dierentuin van Chester. Eerder ontving DierenPark Amersfoort er acht vanuit het Verenigd Koninkrijk en deze zomer werden er tien naar Rotterdam verzonden. Samen met hun buren, de inheemse vuursalamanders, lijkt er zo weer een mooi amfibieënhoekje te ontstaan in het Oceanium, zoals dat eens ook het geval was in de Rivièrahal.

Kennismakingen

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook)

Bloeien er deze winter nieuwe romances op in de Diergaarde? Inmiddels heeft de recent gearriveerde hyenaman Kara gezelschap gekregen van een Française. Een officiële naam heeft ze niet, al noemen de verzorgers haar liefkozend ‘Bollie’ naar haar postuur. Na een korte quarantaineperiode doorgebracht te hebben in de seperatiekooien onder het bezoekersvlonder mag ze inmiddels de kleine buitenperken bezoeken, maar tot een formele introductie is het nog niet gekomen. Kara is een mannetje op leeftijd, maar zijn bloedlijn is zeer waardevol voor de toekomstige gezondheid van het fokprogramma, wat betekent dat er enige haast geboden is. Aan de andere kant van de Savanne zijn ook maatregelen getroffen om te voorkomen dat een van de inwoners van de dierentuin een eenzame kerst heeft. Het zit namelijk al enige tijd tegen bij de vosmangoesten: alweer meer dan een jaar geleden arriveerde er een mannelijke compagnon voor het duo vrouwtjes. De kennismaking stemde hoopvol, maar onverwachts stierf het jongere vrouwtje en de ander was te oud om zich voort te planten. Sindsdien is het mangoestenbestand afgezakt naar één, maar nu heeft de heer eindelijk weer gezelschap gekregen van een vrouwtje. De eerste paringen werden al snel waargenomen – duimen maar! Tot slot vernemen we via de decembereditie van het Vriendennieuws dat er in juli een mannelijke Balispreeuw gearriveerd is uit Berlijn.

Blijdorper Baby’s

Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook)

Liefhebbers van de categorie ‘klein en pluizig’ opgelet: de bankivahoenders hebben voor nageslacht gezorgd. Pas enkele weken bewonen ze de volière tegenover de bantengs en Indische antilopen, maar kennelijk valt hun nieuwe optrekje wel in de smaak. Het Vriendennieuws informeert ons verder over mogelijk geboortenieuws uit de aravolière: daar zou gepiep gehoord zijn bij de nestkast van de hyacinthara’s. Meer zekerheid bestaat er bij het Falklands-segment in het Oceanium, waar de eindstand dit jaar is uitgekomen op twee jonge koningspinguïns en drie ezelspinguïns. Ook werden de verzorgers in september verblijd met het aanzicht van een jonge McCordsslangenhalsschildpad die uit zijn ei kroop.

Afscheid

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook)

De kudde netgiraffes is weer ietsjes gekrompen. De laatste jaren wordt Blijdorp door de stamboekhouder geïnstrueerd om de fok te matigen, om de genetische diversiteit van de populatie in gevangenschap te waarborgen. Was de groep een paar jaar terug een van de grootste van het continent, nu staat de teller op ‘slechts’ zeven door het vertrek van twee leden. Giraffe Imke, in 2016 ter wereld gekomen als dochter van wijlen Marian, gaat nu als Malou door het leven in Zürich. Na twee dagen in een transporttrailer doorgebracht te hebben was ze, een beetje wankel en vermoeid, de eerste langnek in 60 jaar tijd die de Zwitserse stad betreedt. Inmiddels heeft ze gezelschap gekregen van soortgenoot Jahi uit Artis en nog een ander jong vrouwtje uit Polen. Giraffe Imara, in 2018 geboren als dochter van Cristel, is naar Serengeti-Park Hodenhagen te Denemarken verhuisd. De mutatierubriek van het Vriendennieuws stelt ons verder op de hoogte van het vertrek van twee mannelijke Egyptische landschildpadden, een paartje slurfhondjes, een vrouwelijke maraboe, twee mannelijke grondeekhoorns en een vrouwelijke mangabey. Verder is bekend geworden dat de vijf eieren van de kritiek bedreigde pantserkrokodillen niet levensvatbaar waren, maar er is goede hoop dat een toekomstig legsel wel uit zal komen. Tot de sterftegevallen van het derde kwartaal van 2019 behoren de Indiase brilslang, twee ezelspinguïns, een vrouwelijke koningspinguïn, twee vrouwelijke zeekoeten, een bejaarde ringstaartmaki, een flamingo, een Indische antilope en een poolvos.

Winters Blijdorp

De countdown tot Kerstmis is begonnen en dat betekent dat de Diergaarde weldra weer een metamorfose zal ondergaan. Vanaf 8 december zal het voorplein van de Rivièrahal een maand lang extra winters aangekleed worden met een zweefmolen, oud-Hollands ballen werpen, kampvuren en vanzelfsprekend gelegenheid tot het kopen van stroopwafels, apfelstrudel en glühwein. Verschillende stukjes van het park, zoals de Grote Vijver en de Chinese Tuin, worden extra mooi verlicht. Klik voor de gehele planning HIER!

Botanisch Blijdorp

Foto: Hortus Botanicus Leiden (hortusleiden.nl). De Statia morning glory (ipomoea sphenophylla).

Bij de lokale natuur valt momenteel weinig kleurenpracht waar te nemen, maar in de tropische panden van Blijdorp stralen de planten nog in volle glorie. In het wandrek van het Natuurbehoudscentrum staan tegenwoordig enkele Gratix’ Venusschoentjes (Paphiopedilum gratrixianum). Eens waren ze verspreid in grote lappen regenwoud in China en noordelijk Indochina, maar minder dan 250 individuele plantjes resteren daar tegenwoordig – slechts een tiende van wat er een decennium geleden nog was. De grootste boosdoener is ontbossing: wie op satellietfoto’s inzoomt op deze regio, ziet dat er hier nog maar weinig ongerepte stukken woud zijn. Gelukkig wordt deze kritiek bedreigde soort succesvol gekweekt door botanisten. Ook heeft Blijdorp via de Leidse Hortus Botanicus zaadjes ontvangen van een van de zeldzaamste bloemensoorten van het Koninkrijk der Nederlanden: de Statia morning glory (Ipomoea sphenophylla). Wanneer deze plantjes tussen december en april in bloei staan, worden de zachtroze bloemen nog voor zonsopkomst geopend en sluiten deze weer rond het middaguur. Ze werden als uitgestorven beschouwd, maar in de jaren ’90 werden een paar exemplaren gevonden bij een olieterminal op Sint Eustatius. Sinds de ontdekking van verdere populaties in noordelijke bossen is het de officiële bloem van het eiland geworden. Ook heeft Blijdorp twee vleesetende planten uit Madagaskar ontvangen: de Madagaskarbekerplant (Nepenthes madagascariensis) en de Masoanabekerplant (Nepenthes masoalensis). Ze zijn allebei erg zeldzaam en tevens bedreigd in hun voortbestaan. Ze zijn bestemd voor de Madagaskar-sectie van de toekomstige Eilandhoppen-uitbreiding van het Oceanium.

Foto: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl). De Gratix’ Venusschoen (Paphiopedilum gratrixianum).

Kort Nieuws #137

Strak in de lak

Screenshot: Diergaarde Blijdorp (DB-YouTube)

Alweer kan er een klusje afgevinkt worden van Blijdorps to-do-list: dankzij de vereniging Vrienden van Blijdorp is de Falklandsbiotoop in het Oceanium uitgebreid met wat voorheen de pinguïncrèche was. Het idee achter deze sectie was dat hier pinguïns met de hand grootgebracht konden worden als de ouders daar niet in slaagden. Van dat scenario is echter (gelukkig) niks werkelijkheid geworden, wat betekende dat er een lege ruimte langzaam aan het afbrokkelen was. In het kader van de Vriendencampagne ‘Alle bee(s)tjes helpen’, ook wel de flitsactie genoemd, is dit verblijf nu opgefleurd en sluit het feilloos aan op de rest van het pinguïnverblijf. Wanneer het broedseizoen van start gaat, hebben de stelletjes een extra plek om even afstand te nemen van de immer uitdijende kolonie – Blijdorp is een van de weinige dierentuinen waar de koningspinguïns en ezelspinguïns ieder jaar tot broeden overgaan. In dit nieuwe stukje verblijf kunnen de nieuwsgierige pinguïns helemaal naar het glas waggelen: wie kijkt er nu eigenlijk naar wie?

Stoelendans

Foto: Jop Kempkes (BB-Facebook/Beheer). Mantsjoerijse kraanvogel.

Kan jij je favorieten nog vinden? Wederom hebben wat vogels van zetel geruild. De Mantsjoerijse kraanvogels hebben afscheid genomen van de Amoer en hun kamergenoten, de pelikanen, en huizen nu bij de entree van het Aziatisch Moeras. Hier hebben ze meer ruimte om al wadend in het slijk van de rivierbodem te speuren naar tussendoortjes. De witnekkraanvogels, die hier voorheen leefden, zijn een stukje opgeschoven naar de Moerasvolière. Sinds de Stellers zeearenden naar Arctica zijn verplaatst, zijn eerder ook de kwakken uit de Grote Vliegkooi hier ingetrokken. Daar blijft het niet bij: in de volière tegenover de bantengs en Indische antilopen zijn nu niet slechts pruimkopparkieten en driekleureekhoorns te vinden, maar ook de bankivahoenderen. Hoewel die naam je wellicht weinig zegt, klinkt hun gedomesticeerde variant je waarschijnlijk wel bekend in de oren: de kip.

Lief en leed…

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Balispreeuw.

Editie drie van het Vriendennieuws heldert weer het een en ander op wat de mutaties in Blijdorp betreft. Te beginnen bij de geboortes die dusver grotendeels onopgemerkt zijn gebleven door het dagelijkse publiek. Deze zomer zijn de verzorgers verblijd met drie jonge Balispreeuwen, twee McCordsslangenhalsschildpadden en een duo koeneusroggen: de Rotterdamse Diergaarde staat bekend om het foksucces met deze dieren. Minder voorspelbaar was de komst van een kleine pijlstaartrog. De uk werd gespot op de bodem van het haaienbassin, waar zijn ouders wonen. Omdat hij het waarschijnlijk niet gered zou hebben tussen de grote vissen aldaar, heeft hij nu onderdak gevonden in de Mangrove. Bij de ingang van het Oceanium ook bijzonder geboortnieuws: dit broedseizoen is goed geweest voor twee jonge papegaaiduikers. Het eerste ei is door de verzorgers weggehaald uit het nest en in de broedmachine gelegd, waarna de moeder een tweede ei legde en deze zelf uitbroedde. Ook is de groep belangers toepaja’s flink uitgedijd sinds de komst van een volwassen mannetje. Helaas zijn er ook wat dieren overleden, waaronder de bejaarde zeeleeuw Tessa. Door ernstige mankementen aan haar lever weigerde ze te eten, waarna ze is geëuthanaseerd. Ook bongoman Kito is na een kort ziekbed dood gevonden in zijn stal. Tot de verdere sterftegevallen in mei behoren een mannelijke flamingo, een mannelijke kaaimaneteju, een vrouwelijk bosrendier en een mannelijke bijeneter.

… Komen en gaan

Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook). ”Dag Jelai, goede reis!”

Ook de flinke collectie transportkisten vergaart geen stof. Zo is hyenaman Jelai inmiddels vertrokken naar Kroatië en via het Vriendennieuws weten we dat het deze zomer ook een drukte van belang was. Een groepje dames bestaande uit een Rüppells gier en een tweetal maraboes heeft de Gierenrots verruild voor het buitenland. Twee mannelijke hutia’s hebben een nieuw tehuis gevonden in Hannover en een vrouwelijke pannenkoekschildpad huist inmiddels in Salzburg. Tot slot is meneer de Mhorr-gazelle, Flip, naar Berlijn verhuisd. Dat brengt ons gelijk tot de laatste en tevens kleinste sectie van het mutatieoverzicht: de ontvangsten. Flip is namelijk van positie geruild met de Berlijnse bok, die inmiddels aan het hoofd staat van de Blijdorp-kudde. Ook zijn er twee mannelijke Rüppells gieren gearriveerd. Wil je voortaan ook direct de laatste stand van zaken weten? Word dan een Vriend van Blijdorp en ontvang hun kwartaalblad!

Foto: Annemieke de Wit (BB-Facebook). Rüppells gier.

Kort Nieuws #125

Oude bekenden

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook)

Ze zijn terug van weggeweest: de Coloradopadden (Incilius alvarius). Toen de Zee van Cortez op de schop ging, verhuisden ze naar een verblijf achter de schermen, maar nu het Natuurbehoudscentrum is opgeleverd, kunnen ze hun oude onderkomen weer betrekken. Het voldeed immers nog prima en zo werd er gelijk wat geld bespaard. Ook de verblijven waar nu Aziatische zangvogels en wat zoutwatervissen leven en de toekomstige onderkomens van de gilamonsters en zeilhagedissen zijn ‘gerecycled’ voor het Natuurbehoudscentrum, al geldt meestal dat ze qua inrichting niet terug te herkennen zijn. De Coloradopad is een bijzonder dier, ook al ziet het er in vele opzichten uit als een doorsnee amfibie. Het IUCN beschouwt de Coloradopad als Least Concern, maar veel regionale overheden in de Noord-Amerikaanse Sonora-woestijn bestempelen hen als lokaal bedreigd. Hun witte gifklieren beschermen de padden immers wel tegen roofdieren (en zijn krachtig genoeg om een flinke hond om te leggen), maar tegen habitatvernietiging en pesticiden zijn ze niet opgewassen…

Schildpaddenschool

Foto: Zootierliste (zootierliste.de). Een volwassen McCordsslangenhalsschildpad

Nog meer nieuwe inwoners van het Natuurbehoudscentrum. In het zogenaamde ‘glazen huis’, de centrale ruimte van de zaal die alleen geopend is wanneer er toezicht wordt gehouden, heeft nog een aantal jonge schildpadden hun verblijven in gebruik genomen. In één terrarium zijn nu twee jonge spinschildpadden (Pyxis arachnoides), iets meer dan een jaar oud, te bewonderen en in een ander verblijf woont een kleine McCordsslangenhalsschildpad (Chelodina mccordi). Het zijn wellicht bekende namen: tot vrij recentelijk waren enkele volwassen McCordsslangenhalsschildpadden te vinden in het Aziëhuis en iets langer geleden hadden de spinschildpadden een verblijf in de Rivièrahal. Het zijn ook allebei soorten waar Blijdorp zich om prijst: beide soorten zijn opgenomen in de top 25 meest bedreigde schildpaddensoorten ter wereld. Van de McCordsslangenshalsschildpad wordt zelfs gedacht dat hij in het wild (functioneel) uitgestorven is. De Diergaarde behoort tot een handjevol organisaties dat met enige regelmaat fokt met deze soorten.

Soortgenoot

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook)

Het is een markante verschijning: de Scheepmakers kroonduif, een van de eerste dieren die je op de reis door de Maleise Bosrand tegenkomt. Sinds kort hebben ze gezelschap van een roodsnavelkitta, een kraaiensoort met een groot verspreidingsgebied in Zuidoost-Azië. Blijdorp had al een roodsnavelkitta, deze verblijft in Taman Indah. Mogelijk wil de Diergaarde uiteindelijk proberen een koppeltje samen te stellen met deze dieren. De roodsnavelkitta is een mooi dier: hun blauwgrijze romp met witte onderzijde en lange, sierlijke staart en hun zwarte kop met witte kruin staan in schril contrast met hun felrode snavel. Vergelijkbaar met onze eigen kraai zijn ze niet kieskeurig en eten ze wat voorhanden is en zijn ze te vinden in veel verschillende leefomgevingen.

Scheiding

Recentelijk is een hek opgetrokken in het bongoverblijf. Met de nieuwe rastering is het verblijf in tweeën gesplitst: een kant met zicht op de Mhorr-gazelles en een tegenover de zebra’s. Het is niet bekend wat het doel van het hek is: vooralsnog mogen de twee bongo’s aan dezelfde kant staan.

Macho-Makaak

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook)

Kuifmakaak Puzzle was een bijzondere: jaren lang werd gedacht dat hij onvruchtbaar was, want de fok met hem wilde maar niet lukken. In 2014 vielen er dan ook heel wat monden open toen bleek dat hij toch wel in staat was om zich voort te planten. Kennelijk had hij de smaak te pakken, want er werden in de jaren daarna nog heel wat kuifmakaakjes geboren. Na zijn overlijden in 2017 is de fok in Blijdorp echter stilgevallen. Daar moet een nieuwkomer, Kersen geheten, verandering in komen brengen. Zijn kennismaking met de groep verliep probleemloos. Wel vond hij de tunnel tussen het binnenverblijf en het buiteneiland een beetje eng, maar ook dat obstakel is inmiddels overkomen. De zwarte kuifmakaak is een kritiek bedreigde diersoort afkomstig van het Indonesische eiland Sulawesi, al loopt het Europese fokprogramma gelukkig op rolletjes.

Rectificatie

Foto: Dinie Smit (BB-Facebook)

In een eerder nieuwsbericht lieten we weten dat, nu leeuwin Bente uit het fokprogramma gehaald wordt, de zogenaamde Shantee-lijn tot een einde kwam in Rotterdam. Na publicatie kregen we echter een e-mail van een kenner die ons enige inzichten gaf in het Europese stamboek van de Aziatische leeuw. Wat blijkt? Voordat Shantee in 2005 naar de Diergaarde kwam, was ze elders al bevallen van een dochter genaamd Kolya. Shantee was al zwanger van Bente toen ze naar Blijdorp kwam, oftewel: deze Koyla is een zus van Bente. Koyla beviel later in Planckendael van een nestje van vijf. Een van die kleintjes kreeg uiteindelijk de naam ‘Lalana’. Lang verhaal kort: Lalana is een kleindochter van Shantee en de drie welpjes zijn dus achterkleinkinderen van Shantee. Zo leeft de oorspronkelijke Aziatische leeuw van Blijdorp dus alsnog voort…

In Memoriam

Foto: Danny Noorman (BB-Facebook)

Verzorgers bevestigen inmiddels dat het laatste Zuid-Afrikaanse stekelvarken eind vorig jaar ingeslapen is. Op zijn oude dag kwamen steeds meer kwaaltjes aan het daglicht, maar toen hij zelfs niet meer in staat was om te eten (zijn kaken hadden een lange achtergrondgeschiedenis van behandelingen) is besloten om hem uit zijn lijden te verlossen. Of Blijdorp plannen heeft om nieuwe stekelvarkens te gaan houden in de Krokodillenrivier, is niet bekend.

Blijdorper Baby’s

Foto: Greet van Norde (BB-Facebook)

Het is de voorbode van de geboortegolf die ons dit voorjaar te wachten staat: nadat begin januari al een witkruinmangabey geboren werd, inmiddels Quinn gedoopt, zagen in de Maleise Bosrand in de vroege uurtjes van afgelopen vrijdag en vandaag twee jonge bantengs het levenslicht. Het zijn de laatste jongen van banteng Bas, die zelf eind vorig jaar overleed.

Foto: Greet van Norde (BB-Facebook)

Natuurbehoudscentrum: de Ark is Geopend!

Foto: Vrienden van Blijdorp (vriendenvanblijdorp,nl). Het ‘glazen huis’

Vandaag was het dan zover: vele maanden aan zwoegen werden beëindigd met een ruk aan een gordijntje. Het Natuurbehoudscentrum, gesitueerd in de zaal waar voorheen een stukje woestijn werd gesimuleerd in de vorm van de Zee van Cortez, is een feit. Het Natuurbehoudscentrum, hoewel misschien klein in formaat, belichaamt de taakstelling van Diergaarde Blijdorp. Uiteraard is een onvergetelijk dagje uit iets waar de dierentuin naar streeft, maar wanneer puntje bij paaltje komt, gaat het om de conservatie van de mondiale biodiversiteit. Werkelijk iets om trots op te zijn.

Foto: Greet van Norde (vriendenvanblijdorp.nl)

Voorafgaand aan de opening van het Natuurbehoudscentrum mocht Marcel Kreuger namens de Vrienden van Blijdorp, de geldschieters van het project, even het woord voeren. Er werd stilgestaan bij wijlen Henk Zwartepoorte, in vele opzichten een onvergetelijk man. In de decennia dat hij actief was voor Diergaarde Blijdorp, slaagde hij erin om met vele uiterst zeldzame schildpaddensoorten te fokken. Misschien nog wel belangrijker was zijn bereidheid om deze kennis te delen met de wereld, waarmee hij organisaties als de Turtle Survival Alliance van grote dienst was. Omdat in de Diergaarde de middelen ontbraken om zijn volledige visie te verwezenlijken, zette hij de Stichting ReHerp op touw. Na zijn overlijden is een belangrijke drijfveer achter natuurbescherming weggevallen. ReHerp zal dan ook een groot deel van zijn collectie terugsturen naar hun bakermat, Blijdorp. Mary Vriens, huidige voorzitter van ReHerp en vrouw van Henk, mocht dan ook een gedenkplaat voor Henk onthullen in het Natuurbehoudscentrum en twee Egyptische landschildpadden vrijlaten in hun nieuwe onderkomen.

Foto: Jop Kempkes (BB-Facebook/Beheer)

Nog niet het gehele Natuurbehoudscentrum is af. Naar verwachting zal het nog een aantal weken duren totdat alle diersoorten te zien zijn. Een van de soorten die nu wel al aanwezig is, is dus de Egyptische landschildpad, in de wetenschap bekend als Testudo kleinmanni. Het IUCN merkt hem aan als kritiek bedreigd en de populatie krimpt nog altijd, omdat de Egyptische en Libische autoriteiten niet in staat zijn om de vernietiging van zijn leefgebied en de illegale huisdierenhandel een halt toe te roepen. De Egyptische landschildpad is een geboren overlever: zijn geringe grootte – de maximale schildlengte bedraagt nog geen vijftien centimeter – betekent dat hij niet veel voedingsstoffen nodig heeft en zijn lichaamskleur zorgt ervoor dat hij wegvalt tegen zijn omgeving. Het verblijf van de Egyptische landschildpad is direct bij binnenkomst een blikvanger. Het is op zich een vrij simplistisch opgezet onderkomen, maar de sporadische planten en rotsen bieden de dieren meer dan genoeg mogelijkheden om zich te verstoppen. Blijdorp had al een zevental van deze dieren achter de schermen, een gedeelte zal daar ook blijven. Het EEP van deze soort wordt sinds kort ook beheerd vanuit Diergaarde Blijdorp.

Foto: Jop Kempkes (BB-Facebook/Beheer)

De overburen van de Egyptische landschildpadden zijn de San Francisco-lintslangen. Het verblijf is een kunstwerkje op zich: het is een zeer divers verblijf, met waterige gebieden, drogere hooglanden, vele boomstronken en rotsspleten en wat hogere beplanting. Op zich zijn lintslangen een vrij talkrijke groep dieren, maar van deze specifieke variant wordt gedacht dat er nog maar een paar duizend exemplaren leven in het wild.

Foto: Jop Kempkes (BB-Facebook/Beheer)

De achterste zijde van het glazen huis is bestemd voor een stelling met terraria zoals je die wellicht ook achter de schermen zou aantreffen: het doet enigszins denken aan het Publiekslab. Het zijn stuk voor stuk verblijfjes die zo ingericht zijn dat ze makkelijk aangepast kunnen worden om onderdak te bieden aan verschillende soorten. Reptielenliefhebbers opgelet, hier zullen een aantal zeer zeldzame soorten te vinden zijn. Momenteel is de enige inwoner een jonge pannenkoekschildpad, wiens ouders vertoeven in de Krokodillenrivier. Volgens de bordjes kunnen we in de komende weken ook kleine McCordsslangenhalsschildpadden en spinschildpadden verwachten. Deze twee soorten zijn al een aantal jaar exclusief achter de schermen te vinden. Ook wordt hier met zeldzame planten gewerkt, momenteel is één terrarium toegewezen aan bromelia’s en in de nabije toekomst komen er ook primula’s – Diergaarde Blijdorp beheert van deze twee planten de Nationale Plantencollectie.

Foto: Wikipedia. Archieffoto van de Cyprinodon longidorsalis

Aan de voorkant van het glazen huis zijn drie aquaria opgesteld. Hoewel de filters hiervan momenteel nog op gang moeten komen en de aquaria nog leeg staan, weten we dat hier een aantal zeer zeldzame vissensoorten komen. Zo komt er een Mexicaanse rivierhabitat waar de La Palma tandkarper (Cyprinodon longidorsalis) een plekje krijgt. Het verhaal van dit visje kent zijn gelijke niet. Hij komt uit een rivier in Noordoost-Mexico, de Ojo de Agua la Presa – of beter gezegd, één kleine sectie van deze rivier. Een slootje dat bekend staat als Charco La Palma, met een oppervlakte van 10 vierkante meter en maximaal 1,5 meter diep: mogelijk het kleinste verspreidingsgebied van alle gewervelden. Als gevolg van opdroging door irrigatie is deze soort in 1994 in het wild uitgestorven. Ook een andere Mexicaanse vissensoort, de Zoogoneticus tequila, is overgekomen uit Aquazoo Düsseldorf. Doordat invasieve vissensoorten zijn uitgezet in zijn natuurlijke habitat, was hij bijna uitgestorven. Gelukkig lijken beschermingsmaatregelen hun vruchten af te werpen, maar voorlopig is de situatie alsnog dusdanig penibel dat deze soort voor de zekerheid achter de schermen blijft. Hetzelfde geldt voor de Allodontichthys polylepis, die functioneel is uitgestorven in het wild.

Foto: Ron DeCloux (AquaInfo). Archieffoto van de Paretroplus menarambo

Een tweede aquarium staat in het thema van Madagaskar. Zo gaat Blijdorp mangaraharacichliden voor de schermen houden. Van deze soort werd gedacht dat hij in het wild uitgestorven was, met alleen nog drie mannetjes in de dierentuin van Londen. Gelukkig werd bij een expeditie nog een klein groepje vrouwtjes aangetroffen dat vervolgens naar Europa getransporteerd is, waardoor de toekomst van de reservepopulatie in gevangenschap nu in ieder geval veilig gesteld lijkt. Ook gaat de Diergaarde werken met de bedreigde Malagassische soorten Pachypanchax sakaramyi, Pachypanchax menaramboParetroplus menaramboParetroplus damii en Paretroplus kieneri. Welke hiervan precies voor en achter de schermen komen, is nog niet duidelijk. Het derde aquarium gaat onderdak bieden aan achoque’s (Ambystoma dumerilii), een kritiek bedreigd broertje van de axolotl-salamander.

Foto: Jop Kempkes (BB-Facebook/Beheer). Het nieuwe vogelverblijf biedt vele landschapselementen waarachter de stressgevoelige inwoners desgewenst kunnen ontkomen aan het publiek.

Het centrale glazen huis, dat alleen toegankelijk zal zijn wanneer er vrijwilligers aanwezig zijn, is omgeven door nog een aantal verblijven. Het enige verblijf buiten het glazen huis dat momenteel in gebruik is genomen, is dat voor Aziatische zangvogels. Eigenlijk is dit het voormalige grondeekhoornverblijf met enkele lichte aanpassingen. Het koppeltje Balispreeuwen uit Taman Indah heeft hier zijn intrede gedaan, samen met een paartje roodoorbuulbuuls. In de nabije toekomst worden er shamalijsters en Palawan-pauwfazanten toegevoegd aan dat lijstje. Naast dit verblijf is een groot beeldscherm geplaatst waar bezoekers meer kunnen leren over de diverse conservatieprojecten waar de Diergaarde deel aan neemt.

Foto: Jop Kempkes (BB-Facebook/Beheer). Het krokodillenstaartjesverblijf in wording.

Nog vier andere Zee van Cortez-verblijven maken een terugkeer in een nieuw jasje. De Coloradopadden houden hun oude stek, de gilamonsters nemen een oud slangenverblijf nabij de ingang over. Een oud verblijf naast de toegang tot het Kelpwoud wordt momenteel geschikt gemaakt voor de Filipijnse zeilhagedissen, een paar oude bekenden van Blijdorp. Daartegenover is het oude zoutwateraquarium terug te vinden. Momenteel zijn hier alleen een drietal Cortez doktersvissen een een paartje egelvissen aan te treffen. Nieuw zijn de momenteel nog leegstaande verblijven voor Antilliaanse groene leguanen, ploegschaarschildpadden, krokodilstaarthagedissen en vuursalamanders, alsmede de nieuwe ruimte met broedmachines.

Kort gezegd: het Natuurbehoudscentrum is nog alles behalve af en dat zal het ook nooit echt zijn. Zijn inwoners zullen komen en gaan zoals natuurbeschermingsorganisaties dat nodig achten. We zullen nog veel horen van dit stukje Oceanium…

Natuurbehoudscentrum: Ambassade voor Biodiversiteit

Dát moet het worden. Geen nagebootste biotoop, maar een ruimte waar de verblijven praktisch worden ontworpen en dierenwelzijn op één staat en zoveel mogelijk wordt verteld over de conservatie van bedreigde diersoorten. In het Natuurbehoudscentrum, dat dit jaar in het Oceanium op de plek van de Zee van Cortez, gerealiseerd zal worden, krijgt de bezoeker een verzameling kritiek bedreigde diersoorten van over de hele wereld te zien. Een Vrienden-onderneming van formaat.

Als je in de afgelopen maanden eens een rondje Oceanium hebt gedaan, is de leegte in het woestijngebied pijnlijk merkbaar. Het duurde wat langer dan gedacht om de begroting rond te krijgen, ook al waren de meeste inwoners al verhuisd. Maar nu is de bouw eindelijk begonnen – of beter gezegd, de sloop! Over een paar maanden moet de ruimte namelijk niet meer te herkennen zijn en dat betekent dat de boel vrij rigoureus op de schop moet.

Foto: Ton Meuldijk (BB-Facebook). De grote renkoekoek, Geococcyx californianus.

In het Vriendennieuws worden de vrijwel definitieve plannen verteld. De achterzijde van de ruimte, de kant waar nu ook de cactustuin is, zal nog het meeste lijken op het bestaande geheel. De renkoekoeken, een van de huidige diersoorten in de Zee van Cortez, zullen verhuizen naar het bestaande grondeekhoornverblijf. Omdat Blijdorp hoopt dat het relatief prille koppeltje hier wellicht ook voor nageslacht zal zorgen, staat het nog niet vast of de ekstergaaien en konijnuiltjes – het drietal is niet per se een succesvolle combinatie – ook mee zullen verhuizen.

Het bestaande zoutwateraquarium en het terrarium voor de Coloradopadden voldoen allebei nog prima, dus ook die verblijven worden met rust gelaten. De gilamonsters keren ook terug. Hun terrarium staat gepland voor de muur die bij binnenkomst rechts is. Zij zijn dan wel niet bedreigd, maar verliezen wel steeds meer leefgebied en zouden daardoor op termijn in de problemen kunnen komen. De fok met deze reptielen wordt al gecoördineerd, dus het kan geen kwaad om de soort in het bestand te houden.

Foto: Rob van Eijk (BB-Facebook). De Antilliaanse leguaan, Iguana delicatissima.

De eerder genoemde cactustuin zal echter op de schop gaan. Hier komt een permanent verblijf voor de Antilliaanse leguaan. Momenteel woont één dier bij het Caraïbisch Café, maar het is de bedoeling dat vier wildgevangen dieren naar Rotterdam komen om bij te dragen aan het fokprogramma voor deze bedreigde diersoort. Het Europese stamboek van de Antilliaanse leguaan is door de dierentuin van Jersey opgezet. Minder dan tien EAZA-dierentuinen houden de soort, dus vers bloed is meer dan welkom. Op Sint Eustatius, één van de weinige eilanden in de Caraïben waar deze soort nog voorkomt, werkt de lokale overheid samen met Stichting Reptielen Amfibieën Vissen Onderzoek Nederland (RAVON) om dit dier te beschermen.

De helft van de zaal die het meest radicaal zal veranderen, is de kant die vroeger links van het pad was. De verblijven voor onder andere de swiftvosjes, de reptielen, vogels en enkele koudbloedigen gaan allemaal tegen de vlakte en de meeste inwoners zullen verhuizen naar andere dierentuinen. Langs het eerste deel van de wand komen meerdere verblijfjes voor vuursalamanders. Niet lang geleden kwamen vuursalamanders nog in zuidelijk Nederland voor, maar inmiddels zijn ze hoogstwaarschijnlijk (of in ieder geval functioneel) uitgestorven. Stichting RAVON had gelukkig uit voorzorg enkele salamanders gevangen en inmiddels wordt er met die dieren ook gefokt. In overleg met RAVON zal worden besloten of Blijdorp nageslacht of wildvang krijgt en of het wel of niet de bedoeling is dat er met ze wordt gefokt.

Foto: Anja Theunissen (BB-Facebook). De Chinese krokodilstaarthagedis, Shinisaurus crocodilurus.

Langs dezelfde muur komt ook een terrarium voor de Chinese krokodilstaarthagedis. Dit reptiel uit het Chinees-Vietnamese grensgebied is een zeldzaamheid geworden in het wild door het versplinteren van populaties. Sterker nog, het IUCN schat dat de wilde populatie in 30 jaar tijd met 84% is afgenomen. Blijdorp heeft reeds jaren aan ervaring met deze soort en houdt er tot op de dag van vandaag een paar in het Aziëhuis. Tot slot komen er een aantal broedmachines langs de muur.

Het hoogtepunt van het Natuurbehoudscentrum wordt het zogenaamde ‘eiland’ dat centraal staat in de ruimte. Deze ruimte met glazen muren zal alleen geopend zijn wanneer er vrijwilligers aanwezig zijn om te vertellen over de lopende projecten om dieren te beschermen en tegelijkertijd de boel in de gaten te houden. Aan één korte zijde komt een verblijf voor de San Francisco-kousenbandslang. Er zijn vele soorten binnen het geslacht der kousenbandslangen die het over het algemeen goed doen, maar van de San Francisco-variant wordt gedacht dat er nog maar een paar duizend in het wild leven.

Aan een van de lange zijden, die aan de kant van de vuursalamanders, komt een drietal aquaria. Op de ontwerpen is te zien dat er één bak komt voor een lid van het Ambystoma-geslacht, een groep salamanders uit Noord-Amerika waartoe ook de axolotl behoort. Voor de andere twee aquaria staat een verrassing gepland. Blijdorp wil namelijk twee vissoorten die kritiek bedreigd zijn, mogelijk zelfs uitgestorven in het wild, houden. Er wordt momenteel overlegd met de dierentuinen van Londen en Wenen om dit te coördineren. Door op meerdere plekken groepjes te plaatsen, is de kans minder groot dat één enkele onvoorziene ziekte of een technisch mankement de soort de das om doet.

Foto: Stichting ReHerp (reherp.nl). Een jonge Egyptische landschildpad (Testudo kleinmanni) kruipt uit het ei.

Aan de andere korte wand, tegenover de kousenbandslangen, komt een terrarium voor Egyptische landschildpadden en doornstaartagamen. Vooral de eerste diersoort is interessant: het is een van de meest bedreigde schildpaddensoorten ter wereld, met vermoedelijk alleen nog een kleine populatie in het door oorlog verscheurde Libië. Het fokprogramma voor deze zeldzame soort wordt beheerd vanuit Blijdorp. Naast dat het dus een belangrijke ambassadeur is voor bedreigde diersoorten, is het ook nog eens een leuk, actief dier om naar te kijken.

Aan de andere lange zijde, aan de kant van de Antilliaanse leguanen, komt een terrariumstelling voor jonge dieren van kleine diersoorten. De terraria worden zo flexibel mogelijk gemaakt, zodat ze kunnen worden aangepast voor de diersoort die er wordt ondergebracht. Met zulke verblijven wordt ook veelvuldig achter de schermen in de dierentuin gewerkt. In de komende jaren zullen we hier hopelijk McCords slangenhalsschildpadden, McCords doosschildpadden en Annam-waterschildpadden zien opgroeien. Deze kant van het glazen huis krijgt een dichte achterwand, zodat de dieren ook daadwerkelijk niet gestoord kunnen worden door bezoekers die op de ruiten tikken als er geen toezichthouders aanwezig zijn.

Foto: Stichting ReHerp (reherp.nl). De Annam-waterschildpad, Mauremys annamensis.

Daarnaast komt er in het Natuurbehoudscentrum nog een ruimte van 3 bij 5 meter voor de jongen van wat grotere diersoorten, zoals de Komodovaranen. Op de plattegrond staat nog een verblijfje ingetekend, parallel aan het aquarium van de zeevissen. Mogelijk wordt erover nagedacht hier de volwassen exemplaren van de eerder genoemde schildpadden te houden. De Vrienden hadden immers eerder aangekondigd dat zowel de slangenhalsschildpadden als de doosschildpadden voor de schermen te zien zouden zijn in het Natuurbehoudscentrum.

Als alles volgens de planning verloopt, moeten de werkzaamheden rond oktober van dit jaar zijn afgerond. Er is zo’n €100.000,- apart gelegd voor de verbouwing, als onderdeel van een veel groter jubileumgeschenk van 2,4 miljoen euro ter gelegenheid van het 55-jarige bestaan van de vereniging Vrienden van Blijdorp. Gedurende de bouw zal een deel van de constructie achter bouwschermen plaatsvinden, waar het publiek gewoon langs kan lopen. Mogelijk zal er tijdelijk gebruik worden gemaakt van de nooduitgang naast het huidige verblijf van de swiftvosjes om de bezoekersstroom soepel te laten verlopen. Daarnaast zal het verblijf voor de renkoekoeken iets langer op zich laten wachten dan de rest van het Natuurbehoudscentrum. Met oog op de aankomende werken voor Eiland-Hoppen en daarmee het afsluiten van het pad langs de reuzenschildpadden zal dit verblijf tijdelijk onderdeel worden van een pad dat achter het pinguïnverblijf langs loopt, waar de bezoekers tegen die tijd toegang tot zullen krijgen.

Ontwerp: Vrienden van Blijdorp (Vriendennieuws)