Tegen alle verwachtingen in heeft Diergaarde Blijdorp vandaag digitaal een tipje van de sluier opgelicht over het Masterplan 2030. Hoewel de publiekspresentatie pas voor zondag gepland staat, ontvingen de medewerkers van de dierentuin gisteren al gedetailleerde uitleg over de toekomstdromen van het Rotterdamse park en sinds vandaag kunnen dus ook geïnteresseerde bezoekers online een eerste indruk krijgen. ‘Natuurlijk in Blijdorp’, zo luidt de slogan. Hoewel nog veel vragen onbeantwoord blijven, is één ding alvast duidelijk: aan ambitie in Blijdorp geen gebrek. De directeur: ”We zorgen voor een gezonde, duurzame bedrijfsvoering, waardoor we veel plannen uit eigen middelen kunnen financieren. Maar we hebben ook samenwerking en hulp van onze omgeving nodig. We willen graag krachten bundelen met partners, gemeente en overheid maar ook bezoekers, natuurbehoudsorganisaties, Vrienden, vrijwilligers en fans.”
In een twee minuten durend filmpje voert directeur Erik Zevenbergen hoogstpersoonlijk het woord. ”Wij zijn een Rotterdams icoon van 163 jaar oud, maar levenslustiger dan ooit.” Te beginnen met de grote lijnen: over tien jaar wil Blijdorp meer dan ooit tevoren betrokken zijn bij de instandhouding van de natuur. Onderzoek binnen de dierentuin en daarop aansluitende educatie krijgen een prominentere plek. Het budget ter ondersteuning van wereldwijde natuurbeschermingsprojecten moet significant groeien naar minimaal een miljoen euro per jaar: een bedrag dat onder meer verzameld moet worden via een jaarlijks bezoekersaantal dat stijgt naar de twee miljoen én via 30% meer welwillende organisaties die financiële bijdrages leveren. Diergaarde Blijdorp wil in 2030 niet alleen CO2-neutraal zijn, maar zelfs broeikasgassen weer opnemen om de schade door klimaatverandering in te perken. Niet-recyclebare materialen worden in de ban gedaan. Dit alles is al indrukwekkend zat, maar de sterren van de show zijn natuurlijk de geplande verbouwingen.
Het eerste bouwproject dat ons te wachten staat is de langverwachte overnetting van het Flamingo-Strand, waar deze zomer aan begonnen zal worden. Met respect voor Van Ravesteyns architectuur verandert dit verblijf nabij de stadsentree in een volière, zodat toekomstige flamingojongen niet meer gewiekt hoeven te worden (en beschermd worden tegen zeemeeuwen!). Klik HIER voor een nieuwsbericht van een tijdje terug waarin we meer uitlegden over het plan. Ook de Eilandhoppen-uitbreiding van het Oceanium gaat dit jaar al verrijzen op het terrein waar momenteel de het reuzenschildpaddenverblijf en een grasveldje gelegen zijn, klik voor uitleg daarover HIER. Ook gaat Blijdorp dit jaar de Bergdierenrots, die al enkele jaren niet meer toegankelijk is voor bezoekers vanwege zijn extreme bouwvalligheid, in de lak zetten. De monumentale rotstoren wordt, zoals al decennia lang de bedoeling was, het hart van de nog prille Himalaya-biotoop. Het wordt een tweede locatie voor rode panda’s, zodat toekomstige nestjes nog wat langer ‘in eigen huis’ kunnen blijven of wellicht komt er zelfs een tweede fokstel. Het sluit hoe dan ook feilloos aan op Blijdorps doelstelling om als wereldwijde fokcoördinator van deze soort éxtra betrokken te zijn bij deze diersoort. Of de Diergaarde het ook voor elkaar heeft gekregen om het achterliggende terrein bij het verblijf te trekken en of er (zoals in de wandelgangen al langer wordt gefluisterd) nog omringende perken komen voor Himalaya-bewoners, zal zondag moeten blijken.
In 2021 staan minimaal twee projecten op de planning: allereerst krijgen de François’ langoeren een nieuw optrekje. Bronnen melden dat het nieuwe onderkomen nabij de Bergdierenrots zal zijn. Deze bladetende apen uit het Chinees-Vietnamese grensgebied moeten vertrekken uit hun stulpje bij de Chinese Tuin omdat deze kooiconstructie tegen de Rivièrahal aangebouwd is: iets dat eigenlijk niet meer toegestaan is sinds dit pand tot rijksmonument uitgeroepen is, omdat dit afbreuk doet aan het ontwerp. Over die Rivièrahal gesproken: in 2021 wordt eveneens begonnen met de verbouwing van de Victoria Serre. Hoewel het een lange klus zal worden om de uitermate vervallen Oostvleugel op te lappen, houdt dat Blijdorp niet tegen alvast een impressie van het eindproduct vrij te geven. De Tropenvleugel wordt de belichaming van Blijdorps taakomschrijving als geregistreerde botanische tuin en de reuzenwaterlelie, de Victoria amazonica, is hoe dan ook een blijvertje. Minder zeker is of het bonte gezelschap van tropische zangvogels ook welkom is in de Victoria Serre 2.0 – daarover dadelijk meer.
Hij gaat er nu écht komen: het oli-duct! De volgende klus op de kalender is de eerste uitbreiding van het olifantenverblijf. Taman Indah was twintig jaar geleden toonaangevend in dikhuidenwelzijn en als onderdeel van Blijdorps taak als EEP-coördinator van de Aziatische olifant moet dat het weer worden. Daartoe moet het perk in westelijke richting groeien. Daarmee slaat Blijdorp drie vliegen in één klap: ook twee rijksmonumenten kunnen meegenomen worden in het plan. De bongo’s moeten namelijk wijken voor deze expansie en hun vervallen stal uit de jaren ’40 kan dan gelijk gerestaureerd worden. Het idee is niet geheel ongelijk aan de Toko Tjitjak, het patatrestaurant dat ook in zo’n gebouwtje gevestigd is. Vanaf het terras kunnen bezoekers de olifanten zien ravotten in een nieuwe waterpartij, die deze gigantische dieren kunnen bereiken via een nieuw te bouwen viaduct. Ondergronds keert de oude ‘Papegaaienlaan’ dan weer terug, het pad dat rechtstreeks van de Tweeling-Gebouwen naar de Grote Vijver liep. Ooit werd gesuggereerd dat zo’n tunnel mogelijkheden zou bieden tot het houden van enkele nachtactieve dieren, maar over zulke details is nog geen woord gerept. Ook gaat het bullenperk erop vooruit. Dit is fase één van de facelift van Taman Indah: later worden ook het kamelenverblijf en het openluchtgedeelte van het Aziatisch Moeras bij het perk getrokken, waarmee het olifantenverblijf qua oppervlakte het grootste onderkomen van Rotterdam wordt. De gesloten Vleermuizengrot wordt dan ingericht als stal voor een mannengroepje olifanten dat Blijdorp ook graag wil gaan huisvesten. Op de artist impression zijn op de achtergrond enkele Indische antilopes afgebeeld te midden van de olifanten: het lijkt er dus op dat Blijdorp nog steeds enkele andere diersoorten wilt onderbrengen hier. Deze tweede fase moet echter nog even op zijn beurt wachten, want een paar andere urgente klussen gaan daarvoor plaatsvinden…
Aansluitend op de realisatie van het olifantenviaduct krijgen gorilla Bokito en zijn soortgenoten een nieuw onderkomen: het wordt een groen en weelderig perk, gesitueerd in de zuidpunt van het park. ‘Bosrijk’, zo omschrijft Blijdorp het nieuwe buitenverblijf, dat hand in hand moet gaan met een riant nieuw binnenverblijf. In detail durft de Diergaarde nog niet te treden, maar het is goed mogelijk dat zo’n nieuw pand in de buurt van het huidige vrijwilligersgebouw zou komen. De conceptafbeelding lijkt een gerestaureerde Rendierenstal te tonen die omgetoverd is tot kijkhut. Vermoedelijk betekent deze onderneming het definitieve einde van de (karige) Australische en Europese themagebieden, al moet dat nog bevestigd worden. De nood is echter hoog bij de gorilla’s: met name het binnenverblijf kan echt niet langer. Het vertrek van de gorilla’s uit het Mensapengebouw is onderdeel van een overkoepelend thema. De Rivièrahal gaat, nadat elders in de tuin vervangende faciliteiten gerealiseerd zijn, gefaseerd leeggehaald worden. Geen dieren meer in de Rivièrahal, dat is het idee. Het tackelen van de reusachtige, meerjarige en uiterst dure taak van de restauratie van de Rivièrahal is namelijk de volgende klus op de kalender.
Het herstellen van de Rivièrahal in oorspronkelijke staat behoort tot een reeks karweien richting de tweede helft van het decennium waarover nog weinig details bekend gemaakt zijn. Wat bekend is, is dat de Centrale Hal net als vroeger een ‘Rotterdamse ontmoetingsplek’ gaat worden, met onder andere horecagelegenheden en tentoonstellingen. Het gerucht gaat dat de functie van speeltuin uitgeschoven gaat worden naar het tegen die tijd leegstaande Mensapengebouw. Voor deze periode valt ook het woord ‘Mammoetwoud’, verwijzend naar de zeldzame reuzensequoia-boom uit westelijk Noord-Amerika. Momenteel groeien er een paar (nog wat bescheiden) exemplaren van deze soort aan de zuidzijde van het Oceanium. Omstreeks deze tijd zal ook fase twee van de uitbreiding van het olifantenverblijf worden afgetrapt. Richting het einde van het decennium krijgen de Sumatraanse tijgers een nieuw heenkomen, gevolgd door een nog wat mysterieuze restauratie van de Grote Vijver.
De hoeveelheid informatie die Diergaarde Blijdorp vandaag naar buiten heeft gebracht is nog maar het topje van de ijsberg! Wat gaat er gebeuren met het vrijgekomen terrein van het gorillaverblijf? Wat is de bestemming voor de Tijgerkreek en de Grote Vijver? Wat is de toekomst van de bosrendieren en wallaby’s? Gaat de Dikhuidenvleugel ook leeggehaald worden? Het zijn vragen waar zondag hopelijk meer over bekend zal worden. In de tussentijd kan je HIER het filmpje met de directeur bekijken.
EDIT: Klik hier voor het verslag van de presentatie.
Afbeelding: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl). ‘Masterplan 2030 facts & figures’. Klik HIER voor groot formaat.
Hoewel het niet exact duidelijk is op welke onderdelen van het ontwerp bezuinigd wordt, blijft de opzet grotendeels ongewijzigd. Waar het ringstaartverblijf een weergave is van het uitgestrekte droge ecosysteem op Madagaskar, komen bezoekers na hun rondje door de buitenlucht terecht in een vochtige, tropische hal. Hier worden de regenwouden van de oostkust nagebootst. Hier krioelt het van de levensvormen en dat blijkt ook uit de oorspronkelijke plannen: kameleons, Madagaskarwevers, boegsprietschildpadden, smalstreepmangoesten en muismaki’s zijn stuk voor stuk genoemd. Ook de ploegschaarschildpadden, spinschildpadden en Madagaskarleguanen, tegenwoordig in het Natuurbehoudscentrum ondergebracht, behoren tot de opties. De fauna wordt ondergebracht in aparte verblijfjes die binnen in de kas gecreëerd worden. Ook de botanisten kunnen er hun hart ophalen. Madagaskar staat immers bekend om unieke flora zoals de waterbanaan en de reizigerspalm. Het groen wordt zeker niet uit het oog verloren bij het invullen van de kas.
Madagaskar beslaat grofweg een derde deel van de beoogde uitbouw, aan het oostelijke uiteinde. Wat resteert, vormt één ruimte zonder tussenmuur, maar beslaat desalniettemin twee totaal verschillende werelden: Komodo, gelegen in de Kleine Soenda-eilanden, en de Galapagos, een archipel in de Stille Oceaan. Allereerst bezoeken we Komodo: een stukje UNESCO Werelderfgoed. In tegenstelling tot grotere Indonesische eilanden zoals Borneo en Sumatra, bestaat Komodo vooral uit tropische savannes – vanzelfsprekend zal het verblijf niet al teveel weelderige planten tellen. In het recente verleden hebben de Komodovaranen in Blijdorp twee onderkomens gehad: één in de Rivièrahal en één in het Aziëhuis. Uit beide verblijven heeft de dierentuin lering getrokken en het verblijf wordt dan ook uiterst diervriendelijk. Met een gronddiepte van tussen de 50 en 75 centimeter diep kan er naar hartenlust worden gegraven en er kan gezwommen worden in een waterpartij. Doorgaans zullen de dieren individueel verblijven in hun eigen ruime verblijven en alleen wanneer het vrouwtje vruchtbaar is, worden de perken gekoppeld. Als bezoeker kijk je van bovenaf het verblijf in: niet geheel ongelijk aan de Krokodillenrivier, alleen bedraagt het hoogteverschil hier slechts één à twee meter.
Visueel wordt deze helft gescheiden van het volgende segment door beplanting en een hutje, bestemd voor uitleg over wat er komen gaat: de Galapagos! Haar extreme isolatie maakte deze eilandenreeks (eveneens Werelderfgoed) tot een informatieschat voor de alom bekende bioloog Charles Darwin, met als bekendste voorbeeld natuurlijk de Galapagosreuzenschildpadden. Het bezoekerspad slingert vanaf het hutje dwars door het lager gelegen schildpaddenverblijf heen, al kunnen de schildpadden onder een brug door om beide helften bereiken. Het verblijf wordt gethematiseerd door de twee ouders van de Galapagos: water en vuur. Door het verblijf worden afgekoelde lavaformaties verspreid, er komt een stuk van het verblijf met zout water en zelfs het pad kleurt zwart. Niet alleen zijn al deze ontwerpkeuzes leuk voor het publiek, maar ze zijn ook nuttig. Galapagosreuzenschildpadden zijn niet per se solitair, maar ze hebben van tijd tot tijd ook best behoefte aan wat rust. Een visuele barrière in de vorm van het verhoogde pad zou daarbij van pas komen. Ook zouden de zogenaamde lava flows enig reliëf geven, wat een goede spieroefening is voor deze zwaargewichten die bij een egale grond soms pootproblemen ontwikkelen. Oudere concepten uit 2018 tonen ook een mogelijk buitenverblijf, al wordt dit in recentere ontwerpen niet getoond.
Eerdere ontwerpen laten ook wat andere interessante ontwerpkeuzes zien. Zo loopt de verzorgersruimte onder het bezoekerspad en is er onder de Galapagos-hut ruimte om de dieren te separeren. Ook werd er nagedacht over een doorsteek, bedoeld voor drukke dagen, waardoor bezoekers desgewenst direct van het begin van het Komodosegment naar de ingang van het Natuurbehoudscentrum kunnen lopen. Opmerkelijk is dat op de plattegronden een verblijfje voor de Filipijnse zeilhagedis is ingetekend bij deze bypass, want deze oude bekende uit het Aziëhuis krijgt al een onderkomen in het Natuurbehoudscentrum.
