Kort Nieuws #187

Groot gemis (1/2)

Foto: Jolanda Berkelmans (BB-Facebook). Gorilla Bokito (1996-2023)

Hoe gaat met het de gorilla’s in Blijdorp? Na de dood van Bokito heeft de familie enkele dagen achter de schermen doorgebracht. Inmiddels lijken de mensachtigen weer hun normale gang te gaan, maar de verzorgers houden de situatie nauwlettend in de gaten. Rotterdam telt nu twee vrouwelijke gorilla’s (Aya en Tamani), plus hun respectievelijk drie- en tweekoppige kinderschares. In afwezigheid van een dominante zilverrug bestaat het risico dat deze twee takken met elkaar in conflict komen. Gelukkig lijkt dat vooralsnog niet aan de orde. Of, en zo ja wanneer, er verhuizingen plaatsvinden, wordt uiteindelijk bepaald door de Europese fokcoördinator in Apenheul. Daarbij speelt mee dat de genen van zowel Aya als Tamani al rijkelijk vertegenwoordigd zijn in het fokprogramma. Ruimte voor extra gorillababy’s is er eigenlijk niet. Ook telt de gorillagroep momenteel drie jonge mannetjes (Aybo, Thabo en Ajabu), die onder nieuw leiderschap wellicht verstoten worden. Het is een complexe puzzel.

Groot gemis (2/2)

Foto: AD. Said Kasmi heeft als wethouder de portefeuille onderwijs, cultuur en evenementen.

De dood van Bokito hangt niet alleen als een donkere wolk boven Blijdorp zelf. Binnen mum van tijd was het overlijden van de imposante gorilla voorpaginanieuws in heel Nederland. Veel mensen vragen zich niet alleen af hoe het nu verder moet met de mensapen in Rotterdam, maar ook hoe ze de herinnering aan Bokito levend kunnen houden. Op social media werd al snel gevraagd naar een standbeeld, ofwel in het park zelf ofwel ergens prominent in de stad. Blijdorp-directeur Zevenbergen reageerde terughoudend in de media: “Als iedereen dat wil, is het prima. Maar je kan ook zeggen: doe een bijdrage aan natuurbehoud. Dat helpt de soortgenoten van Bokito in het wild.” Ook D66-wethouder Kasmi gaf aan dat hij geen heil zag in een standbeeld als daar bij Blijdorp geen draagvlak voor was.

Foto: vandaagenmorgen.nl. Benvenido van Schaik.

Desalniettemin diende Benvenido van Schaik namens Leefbaar Rotterdam op 13 april een motie in bij de gemeenteraad om deze mogelijkheid te verkennen. Van Schaik is een bekende naam voor veel Blijdorp-fans: tijdens de coronapandemie stelde de zelfverklaard fortuynist zich wisselvallig en provocerend op en sprak hij zich fel uit tegen de dierentuin. Tijdens een korte toespraak in het stadhuis stelde Van Schaik dat Bokito jarenlang als toeristische trekpleister gediend had, en dat Bokito “net als de rest van de Club van 27” een “rafelig randje” had. Van Schaik kon op weinig steun vanuit de zaal rekenen. De politiek mag zich helemaal niet zo direct bezighouden met welke kunst er in de stad verschijnt, klonk het veelal. Daarvoor bestaan immers commissies en richtlijnen. Uiteindelijk stemden alleen Leefbaar Rotterdam en coalitiegenoot DENK vóór de motie, net als één lid van de Volt-fractie. Het plan werd van tafel geveegd door zowel de andere coalitiepartijen (VVD en D66) als de gemeentelijke oppositie (GroenLinks, PvdA, BIJ1, Partij voor de Dieren, ChristenUnie, SP, 50PLUS en het tweede Volt-raadslid). De raadsleden van het CDA en Forum voor Democratie waren niet aanwezig tijdens de vergadering.

Natuurbehoud

Foto: Leo Brentjes (BB-Facebook)

Blijdorp zet een tandje bij qua natuurbescherming! Het park neemt de coördinatorrol op zich voor een zesde fokprogramma: het EAZA Ex-situ Programma (EEP) van de kroeskoppelikaan. Al jarenlang is Rotterdam de Europese ‘hofleverancier’ van deze grote watervogels, dus toen Poznań Zoo aangaf dat zij het fokprogramma niet langer wilden beheren, was Blijdorp eigenlijk de gedoodverfde opvolger. Als EEP-coördinator bepaalt Blijdorp niet alleen welke pelikanen zich mogen voortplanten en welke transporten er plaatsvinden, maar stelt de dierentuin ook huisvestingsrichtlijnen en educatieadviezen op. Vorig jaar was Blijdorp al betrokken bij een onderzoek naar de herintroductie van de pelikaan in de Lage Landen, waar deze soort in de 15e eeuw werd uitgeroeid. Momenteel broedt de kroeskoppelikaan alleen nog in de Balkan, het Midden-Oosten en Centraal-Azië, waar veel populaties onder druk staan. Er bestaan in Europa momenteel 463 officiële fokprogramma’s. Met verantwoordelijkheid voor zes daarvan is Blijdorp nu de koploper binnen Nederland. Voor zij die het zich afvragen: de Europese recordhouder is momenteel Praag, met negentien fokprogramma’s, op de hielden gevolgd door Jersey Zoo (18) en Chester Zoo (17).

Ontsnapt!

Foto: Karlijn Westdijk (BB-Facebook). Op 23 april: “net geen Zeeland meer, maar hij is weer in de goede richting aan het vliegen.”

Een ander fokprogramma dat Diergaarde Blijdorp overziet, is dat van de Rüppells gier. In de Gierenrots-volière zitten meerdere van deze aaseters momenteel op het nest, maar dat is niet wat de gemoederen de laatste tijd bezighoudt. Medio april is één jongvolwassen individu ontsnapt uit een separatiekooi bij de oude vogelshow, nadat noodweer het net beschadigd had. Nou heeft Blijdorper Bende in de loop der jaren al best vaak bericht over vogels die het ruime sop kiezen (een gier, een ara en een caracara in 2020, een ibis en een gier in 2019, een ara in 2017…), maar dit dier maakt het wel érg bont. Vorige week dinsdag werd hij gespot op Voorne-Putten en twee dagen later werd hij gesignaleerd op Schouwen-Duiveland, maar afgelopen zondag bevond hij zich alweer rondom Eindhoven. De dierentuin vraagt om waarnemingen door te geven aan gier@diergaardeblijdorp.nl.

Voorspoed

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook)

Zijn ze niet lief? Blijdorper Bendelid Cor de Gier wist dit prille gezinnetje in de Grote Vliegkooi te fotograferen. Vorig jaar legden de Filipijnse eenden ook al eieren, maar het is niet bekend of die jongen ook succesvol grootgebracht zijn. Deze grote moerasvogels worden in hun natuurlijke leefgebied bedreigd door jacht en het verdwijnen van hun habitat. Zo’n dertig Europese dierentuinen huisvesten deze soort. Geboortenieuws is er ook bij de kuifhertjes in de Chinese Tuin. Het kleine hoefdiertje verstopt zich meestal, dus goed zoeken! Zijn oudere broer, Donghai, woont tegenwoordig ‘op kamers’ in de Himalaya-biotoop.

Apenstreken

Foto: @ingedevriesphotography (BB-Instagram). Jonge gelada.

Hoera! Zowel bij de gelada’s als bij de witkruinmangabeys is nieuw leven te bewonderen. Gelada Jaba, bekend van de tv-serie ‘Het Echte Leven in de Dierentuin’, heeft zich voor het tweede jaar op rij bewezen als vader. De moeder is Helena. Het is de eerste keer dat zij zelfstandig een jong grootbrengt in Rotterdam. Bij de mangabeys op de Savanne zijn de gelukkige ouders Oda en Quinny. Ook voor Quinny is dit de eerste keer dat zij het moederschap op zich neemt. Spannend!

ALV 2023

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Hyacinthara’s.

Vorig weekend organiseerden de Vrienden van Blijdorp hun jaarlijkse Algemene Ledenvergadering. Daar heeft Blijdorp laten weten vaart te zetten achter de renovatie van de Zuid-Amerikaanse volières. De verwachting is dat de hyacinthara’s, kuifseriema’s, witwangfluiteenden, reuzentoekan, rode ibissen, kuifhoenderkoeten, bahamapijlstaarten en roodschoudertalingen nog maar enkele weken op hun huidige stek te zien zijn. De aanleiding voor de werkzaamheden is de erbarmelijke staat van onderhoud van het complex. Het huidige plan is dat de nieuwe volières op dezelfde plek herbouwd worden en dus niet wezenlijk groter worden. Wel worden de volières hoger dan nu het geval is. Ook gaan de verblijven van ‘doorloop’ naar ‘langsloop’, om het risico op overspringende ziektes tussen mens en dier te verminderen. De werkzaamheden zullen naar verwachting een paar maanden duren.

Belevenissen

Je hoeft je voorlopig niet te vervelen in Diergaarde Blijdorp! Na een zeer geslaagde Koningsdag ging Blijdorp vandaag alweer van start met de Afval Awareness Week. De komende dagen kan je een exclusief kijkje achter de schermen nemen bij de afvalsorteringslocatie in de dierentuin. De rondleidingen worden verzorgd door Renewi en worden elke dag van 13.00 tot 15.00 uur gegeven (20 minuten per tour). In het Caraïbisch Café kan je knutselen met afval en er is een speciale speurtocht. Meer informatie vind je HIER. Vanaf de meivakantie is het daarnaast mogelijk om op je telefoon een interactief spel te spelen, ‘Blijdorp the Game’. Het doel van het spel is om de ‘Grote Graaier’ te vinden en te verslaan en zo de biosfeer te beschermen. Download de app gratis in de App Store of via Google Play!

Leegloop

Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook). Poolvos Arti.

Verdriet bij de poolvossen. In korte tijd zijn beide mannetjes overleden. Zowel Arti als Blacky kwamen in 2020 naar Blijdorp via Stichting AAP, het Nederlandse opvangpunt voor exotische ‘huisdieren’. De exacte achtergrond van beide poolvossen is dan ook onduidelijk en de dieren kampten bij aankomst al met verschillende kwaaltjes, waaronder moeite met bewegen en herhaaldelijke ontstekingen. Pijnstillers maakten al enkele maanden onderdeel uit van hun dieet. Voorlopig staat hun verblijf in het midden van de Arctica-biotoop leeg.

Gebroken hart

Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook). Okapi Kisala.

Wie recentelijk het Hart van Afrika opgezocht heeft, zal het opgevallen zijn dat er nog maar drie okapi’s rondstappen. Eind maart heeft Kisala (2019) de Maasstad verruild voor Antwerpen. De Rotterdamse okapi-groep verandert de komende tijd waarschijnlijk nog wel een paar keer van samenstelling, want ook voor de hengst Ngwani en de jongvolwassen Mhina bestaan transportplannen. Het is de bedoeling dat alleen M’buti blijft in Blijdorp en dat zij uiteindelijk gekoppeld wordt aan een nieuw mannetje. Door periodiek nieuwe stelletjes te vormen, wordt de genetische diversiteit binnen het fokprogramma gewaarborgd.

Samenwerking & Onderzoek

Foto: Diergaarde Blijdorp (LinkedIn). Dr. Filipe Cunha, docent gedragsecologie in Wageningen.

Het is een onmisbaar onderdeel van de wetenschap: congressen en symposia. Diergaarde Blijdorp is momenteel bezig met de transitie van klassieke dierentuin naar instituut voor wereldwijd natuurbehoud, wat samengaat met het faciliteren van meer onderzoek. Enkele weken terug organiseerde Blijdorp dan ook een Research Symposium om de laatste inzichten en toekomstige uitdagingen te bespreken met wetenschappers uit heel Europa. Het is de bedoeling dat dit een jaarlijks evenement wordt. De drie lezingsthema’s dit jaar waren ‘veterinair’, ‘gedrag’ en ‘genetica’, met tussendoor nog verschillende posterpresentaties door studenten en praatjes door bedrijven en universiteiten. Het smaakt naar meer!

Blijdorp Bouwt

Foto: Cobie Kievit van den Steenoven (BB-Facebook). Het oude caviaverblijf.

In de lente is het tijd voor de grote schoonmaak! Blijdorp lijkt definitief de handdoek in de ring te gooien wat betreft de cavia’s. De cavia’s zijn een verhaal met een lach en een traan in Blijdorp: baby booms werden steevast gevolgd door schurft-uitbraken. Vorig jaar overleden zowel de laatste wilde cavia als de laatste huiscavia. De hekwerken zijn nu weggehaald, hun oude optrekje tegenover de poedoes is veranderd in een botanisch plantsoen. Bij andere knaagdieren, de prairiehondjes, zijn de hekken juist verhoogd. Ieder jaar weer weten er enkele prairiehondjes te ontsnappen uit hun verblijf in het Noord-Amerikaanse themagebied. Veelal gaat dat om jonge dieren die uit de kolonie gezet worden door dominantere individuen. Blijdorp heeft de voornaamste ontsnappingsroutes de nu in kaart gebracht en heeft die delen van de muur grondig verbouwd. Het zal moeten blijken of deze meesterontsnappers zich dit keer wél laten bedwingen… Ook is het bezoekerspad in de Okapi-Volière vernieuwd. Het oude pad, dat bestond uit gerecycled rubber, heeft plaatsgemaakt voor een semi-verhard grindpad.

Foto: Cobie Kieviet van der Steenoven (Facebook). De nieuwe toegang tot de prairiehondjes.

Foto: Cobie Kiviet van der Steenoven (Facebook). Het nieuwe pad bij de okapi’s.

Wereldberoemde gorilla Bokito sterft onverwachts in Diergaarde Blijdorp

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook)

Donderslag bij heldere hemel. Diergaarde Blijdorp heeft vandaag het overlijden van de befaamde gorilla Bokito aangekondigd. De zilverrug lag al enkele dagen in de lappenmand. Dat was voor de dierentuin reden om hem onder narcose te brengen, zodat ze hem nader konden onderzoeken. Tijdens de operatie hield zijn hart echter op met werken. De shock is groot in Rotterdam. Bokito is 27 jaar oud geworden. 

Gorilla’s zijn slimme en sociale dieren. De groep heeft dan ook ook de tijd gekregen om afscheid te nemen van hun leider. De komende dagen worden bezoekers geweerd van het Mensapengebouw, zodat de familie deze zware periode in alle rust kan doorbrengen. Blijdorp tast nog altijd in het duister over wat er nou precies fout gegaan is. Het lichaam van Bokito is inmiddels overgebracht naar de Universiteit Utrecht voor autopsie.

Half mens, half aap

Foto: Zoo Berlin. Bokito en zijn verzorger Reimon Opitz.

Bokito werd in maart 1996 geboren in Zoo Berlin als zoontje van Derrick en M’penzi. Helaas had hij een roerige start: zijn moeder kon niet voor hem zorgen, waardoor zijn vaste verzorger Reimon Opitz die taak op zich nam. Hij nam het baby-aapje in huis, gaf hem elke drie uur de fles en deed hem zelfs een luier aan. Bezoekjes aan het restaurant, meegaan op vakantie: niks was te gek. Bokito werd eigenlijk als mens opgevoed.

Tegenwoordig zie je zulke ‘handopfok’ maar zelden in dierentuinen. Zelfs in de jaren ’90 was het al een uiterst controversiële situatie. Doorgaans resulteert de metaforische fles op latere leeftijd namelijk in serieuze psychologische problemen. Ook Bokito had het zwaar toen hij als puber voor het eerst teruggeplaatst werd bij zijn soortgenoten. Hij was een buitenbeentje en uiteindelijk begon hij zelfs stereotype gedrag (’tikjes’ gerelateerd aan stress) te vertonen. In 2004 ontsnapte hij niet één, maar twee keer uit zijn onderkomen in Berlijn. Daarbij klom hij over een drie meter hoge glazen wand. Toentertijd konden de verzorgers hem bij zijn handen nemen en met hem terugwandelen naar zijn verblijf.

Op reis naar Rotterdam

Rond dezelfde tijd speelden twee verschillende gorilla-vraagstukken in de Maasstad. Ten eerste was Blijdorp op zoek naar een nieuwe zilverrug voor hun eigen familiegroep, na het vertrek van de welbekende Ernst. Ten tweede fungeerde Rotterdam als coördinator voor een groot transport van Europese gorilla’s naar China. Ook daar ontbrak het nog aan een aanvoerder.

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Bokito’s kinderen Ajabu en Ayba.

In 2005 arriveerde daarom een tweetal heren: de imposante Dango, de beoogde troonopvolger voor Blijdorp, en de nog wat slungelige Bokito, bestemd voor China. Bokito bleek bij zijn kennismaking met zijn mede-emigranten een zachtaardige heer te zijn, wat de verzorgers aan het denken zette. De familiegroep telde immers nog de provocatieve kleuter Thomas, die onder een krachtpatser zoals Dango wel eens verstoten zou kunnen worden. Bovendien had Blijdorp meer ervaring met gorilla’s dan hun collega’s in Shanghai, wat betekent dat Bokito’s gedragsproblematiek hier beter gemonitord en aangepakt kon worden…

Bokito’s stapsgewijze kennismaking met de groep verliep feilloos. Binnen een paar maanden waren drie vrouwtjes al zwanger van hem, waarmee duidelijk werd dat Bokito een blijvertje was. Luena overleed tijdens haar bevalling, maar eind 2006 beviel Aya van een gezonde dochter, Adira, en 2007 werd ingeluid met de geboorte van Tamani’s jong Thirza. Bokito bleek een even zorgzame vader te zijn als gehoopt.

Vlam in de pan

Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook)

Met het vaderschap komen ook een heleboel emoties kijken. Dat Bokito’s hormonen hoogtijdagen vierden, zag je wel aan hoe snel hij veranderde in een spierbundel met die karakteristieke zilveren rug. Toch stond Bokito ook altijd nog met één been in de wereld der mensen. Hij stond erom bekend dat hij contact zocht met bezoekers. Met één vrouwelijke stamgast in het bijzonder, Yvonne de Horde, begon hij een band te ontwikkelen. Maar ja, na een paar uurtjes hield zij het natuurlijk weer voor gezien. Voor Bokito moet het frustrerend geweest zijn.

De datum is 18 mei 2007. Het is de dag na Hemelvaart, het zonnetje schijnt. De dierentuin viert zijn 150ste verjaardag, waarvoor een maandje eerder zelfs koningin Beatrix op bezoek gekomen was. Het is topdrukte op de wandelpaadjes in Blijdorp. De voltallige Bokito-clan bevindt zich op hun weelderige eiland en trekt veel bekijks.

De ervaring leert dat het best fijn is voor mensapen in gevangenschap, een beetje stimulans in de vorm van pottenkijkers. Maar er bestaat ook zoiets als te veel prikkels, vooral wanneer het topdrukte is in het park. Een groepje kinderen gooit met steentjes naar Bokito. En dan spot Bokito het bekende gezicht van mevrouw De Horde in de mensenmassa.

Foto: onbekend. Bokito ontsnapt.

Het was een sprong die niemand voor mogelijk hield, maar Bokito bewees dat iedereen ernaast zat. Hij wist een sloot van 3,5 meter breed te overbruggen en knalde dwars door het prikdraad heen. Eerste leefde hij zich uit op De Horde, waarna hij zich richting het Oewanja Lodge restaurant begaf. Dat Bokito daar veilig ingesloten en verdoofd kon worden, is de enige reden dat hij niet doodgeschoten is. Uiteindelijk raakte alleen De Horde ernstig gewond.

Met zijn miraculeuze sprong veroverde Bokito wereldwijd krantenkoppen. Om ervoor te zorgen dat zoiets nooit meer zou gebeuren, is het verblijf in Rotterdam flink onder handen genomen. Ook werd het visuele contact met bezoekers voortaan geminimaliseerd. ‘Bokitoproof’ werd eind 2007 uitgeroepen tot woord van het jaar.

Achter de muur

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Bokito stoeit met een jong.

Sinds zijn ontsnapping is Bokito flink veranderd. Hij heeft zich ontplooid tot een rustige en zelfverzekerde leider. In 2009 adopteerde hij liefdevol de Duitse weesgorilla Nasibu, waarmee hij Nasibu behoedde voor de traumatiserende handopfok waar hij al die jaren terug zelf aan blootgesteld was. Over deze ontroerende en later ook gespannen saga schreven wij in 2022 al een uitgebreid artikel, toen Nasibu definitief het nest verliet. Een andere schokgolf die de groep dankzij het leiderschap van Bokito kalm trotseerde, was het overlijden van de geliefde ‘oma’ Annet in 2021. Vergeet ook niet de corona-uitbraak bij de gorilla’s datzelfde jaar.

In totaal heeft Bokito tussen 2006 en 2022 tien kinderen op de wereld gezet. Twee daarvan zijn op zeer jonge leeftijd overleden: Luena’s jong (2006) en Tamu (2011). Thirza (2007) vloog in 2015 uit naar Engeland, maar overleed daar in 2016. Met de rest van Bokito’s nageslacht gaat het goed. Adira (2006) woont alweer enkele jaren in Zwitserland en Tuena (2009) vertoeft in Beekse Bergen. Ayba (2010), Tonka (2012), Aybo (2014), Thabo (2015) en Ajabu (2022) wonen allemaal nog bij hun ouders thuis in Rotterdam.

Het plotselinge verlies van Bokito is een grote klap voor Diergaarde Blijdorp. Veel is momenteel nog onduidelijk. Blijdorper Bende wenst alle vaste bezoekers, (oud-)verzorgers en natuurlijk ook de gorilla’s sterkte toe.

Foto: Patrick Kruizinga (BB-Facebook). Westelijke laaglandgorilla Bokito (1996-2023).

Kort Nieuws #176

Verhuisberichten

Foto: Klaus Rudloff (zootierliste.de). Archieffoto.

Er zitten twee extra diersoorten voor de schermen in Diergaarde Blijdorp! Na ruim twintig jaar is de Bartletts dolksteekduif (Gallicolumba crinigera) weer te zien in Rotterdam. Deze schuchtere vogelsoort leeft voornamelijk op de bosbodems van Mindanao en de Visaya-eilanden, onderdeel van de Filipijnen. Door habitatvernietiging resteren slechts een paar duizend van deze dieren in het wild, waarmee ze een plekje in de categorie ‘kwetsbaar’ op de Rode Lijst gekregen hebben. Twee Barletts dolksteekduiven wonen nu in het Natuurbehoudscentrum in het Oceanium, samen met enkele Balispreeuwen, geelkeelgaailijsters en roodoorbuulbuuls. De twee mannelijke roelroels die hier rondscharrelden, lijken te zijn vertrokken. Deze vogelsoort is nog te vinden in de Maleise Bosrand. Elders in het park is de Kaapse grondeekhoorn (Xerus inauris) terug van weggeweest, na een jaar lang achter de schermen gezeten te hebben. Ze mogen weer naar hartenlust graven rondom het Weverkopje. Hun verblijf delen ze als vanouds met de grote textorwevers, groenhelmtoerako’s, geelkeelfrankolijnen en purperglansspreeuwen.

Welzijnswensen

Foto: Anita de Winter (Facebook)

Enkele praktische mededelingen. Diergaarde Blijdorp heeft namelijk het tijdslot-systeem aangepast. Abonnementhouders zijn niet langer verplicht om een entreetijd te reserveren. Dagbezoekers moeten dat wel nog doen, maar kunnen nu kiezen uit drie ruime blokken: 09.00-11.00 uur, 11.00-13.00 uur en 13.00 uur tot sluitingstijd. Details zijn te vinden op blijdorp.nl. Ook goed om te weten is dat de zichtbaarheid van de Sumatraanse tijgers aangepast is. Er zijn stickers, gethematiseerd als grassprieten, aangebracht op de ruit. Dit leidde direct tot gemopper online, maar deze keuze is gemaakt voor het welzijn van deze zeldzame roofdieren. Ze kampen regelmatig met stress door de bezoekers. Door de mensenmassa’s iets meer aan het zicht te onttrekken, zonder de bron van het geluid geheel te verbergen, neemt die paniekreactie af. Tenminste, dat is het idee, het betreft vooralsnog een experiment. Het ontwerp van de stickers houdt meer dan genoeg rekening met de behoeften van kinderen, rolstoelgebruikers en fotografen.

Apenstreken

Foto: Daniella Vols (BB-Facebook)

Een drukte vanjewelste bij de primaten. Allereerst de gorilla’s: de kleine van Bokito en Aya heeft een naam! Ajabu, zo heet het jonge ventje. Het gaat goed met de koter. Gezinsuitbreiding is er ook bij de gelada’s. De moeder is Kamali, de kleine heet Kaj. Helaas uitte Kamali’s grote kinderwens zich eerder dit jaar in het ‘stelen’ van een jong van vrouwtje Helena, maar deze heeft het niet gered. Tenslotte ook nog vreugde bij de ringstaartmaki’s bij het Oceanium. Kyra is bevallen van een tweeling, waarmee de lemurengroep nu een heus elftal is. Hoe zit die stamboom ook alweer in elkaar? De moeder-overste is Kanto, zij betrok in 2018 samen met haar oudere dochter Kely en nog drie jongere nazaten (Ketaka, Kyra en Kendi) het Malagassische doorloopverblijf. Kely was al zwanger bij aankomst en beviel in 2019 en dankzij de komst van mannetje Leo was het in maart 2020 raak bij Ketaka. Zij greep de aangelegenheid gelijk aan om haar moeder van de troon te stoten als alfavrouwtje… Uiteindelijk was er dat seizoen ook nog succes bij Kyra, Kely en Kanto. Helaas heeft Blijdorp sindsdien afscheid moeten nemen van Kendi en een jong uit 2020, maar daar staat de eerste maki-tweeling in Blijdorp-historie nu dus tegenover.

Receptie

Foto: Diergaarde Blijdorp (Facebook)

Voilà! Een groot insectenhotel, gemaakt van oude klauterbalken uit het gorillaverblijf, siert nu de entree van de Bijenvallei. Dit voorjaar wordt het weer een waar feest van geuren en kleuren in dit hoekje van de dierentuin, dat volledig in het teken staat van inheemse flora, fauna en fungi. Het wooncomplex is gemaakt door de hoveniers van de M. van der Spek Groep. De eerste gasten zijn al gespot…

Export

Foto: @aeresmbobarneveld (Instagram)

Elders in de Diergaarde worden juist bewoners uitgezwaaid. Aeres MBO Barneveld, de enige Nederlandse school met een dierentuinvergunning, pronkt op Instagram met hun nieuwe aanwinsten. Uit Diergaarde Blijdorp zijn enkele veelschubbige tandkarpers en La Palma tandkarpers overgekomen. Tandkarpers zijn kleine zoetwatervissen die het zwaar te verduren hebben in het wild. De laatstgenoemde soort is in 1994 zelfs uitgestorven in het wild. Gelukkig heeft Blijdorp voortplantingssucces gehad met beide soorten en draagt Rotterdam zo bij aan hun voortbestaan. Dat is echter niet het enige verhuisnieuws, want bij de Rivièrahal wordt een transport van een hele andere orde voorbereid! Zwarte neushoorn Vungu gaat Blijdorp verlaten. Zoo Leipzig bereidt zich momenteel voor op zijn komst. Slechts een twintigtal dierentuinen in Europa werkt momenteel met deze kritiek bedreigde dikhuiden, dus het is extra belangrijk dat de populatie nauwkeurig beheerd wordt. Vungu is genetisch gezien waardevol en heeft zich al twee keer bewezen met Naima, dus het wordt tijd voor een andere partner. Naima blijft achter in Blijdorp, met haar kinderen Mara en Nasor.

Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook). Zwarte neushoorn Vungu.

Gorillapuber Blijdorp eindelijk naar België, na vier jaar isolatie

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook)

Westelijke laaglandgorilla Nasibu heeft afscheid genomen van Rotterdam. Pairi Daiza, in Wallonië, is zijn nieuwe adres. De verzorgers en vaste bezoekers van Blijdorp gaan hem missen, maar tegelijkertijd is zijn vertrek een feestelijke aangelegenheid. Het transport van Nasibu was namelijk jarenlang onderhevig aan vertragingen en onduidelijkheid.

Schot in het duister

In 2007 werd Nasibu geboren in de dierentuin van Frankfurt, met Rebecca als moeder en Matze als vader. Matze was toen al vijftig jaar oud en kort na Nasibu’s eerste verjaardag overleed hij. Matzes plaatsvervanger, Viatu, moest echter niets weten van zijn stiefzoon. Nasibu was zijn leven niet zeker in Frankfurt en daarom werd, na veel wikken en wegen, besloten om de gehavende kleuter te scheiden van zijn familie en elders een tweede kans te bieden.

Foto: Carla Dekkers (BB-Facebook). Nasibu kort na aankomst in Blijdorp.

De Blijdorp-stam was de uitgelezen kandidaat: toen Bokito enkele jaren eerder het stokje had overgenomen van zilverrug Ernst, had hij zich liefdevol ontfermt over de kleintjes. Toch bleef de introductie spannend. Uiteindelijk was het – ironisch genoeg – vooral Bokito’s eerdere adoptiezoon, Thomas, die enige moeite had met de nieuwkomer. Binnen enkele maanden was de integratie van Nasibu voltooid. Op YouTube is een filmpje uit 2016 te vinden van een stoeipartij tussen Bokito en Nasibu. Nogal een verschil met het beeld dat veel Nederlanders eerst van Bokito hadden, dat van een temperamentvolle, ontsnapgrage slungel. Nasibu’s speelse persoonlijkheid was een wezenlijke verrijking voor de groep, en werd soms ook gekopieerd door de mensapen die toentertijd geboren werden.

Spanning

Zulke dikke vrienden bleven de mannen echter niet voor eeuwig. Omstreeks 2017 was Nasibu’s puberteit goed en wel begonnen. Zijn stoeigedrag veranderde, langzaam maar zeker, in serieuzere krachtmetingen. Bokito hoefde zich geen zorgen te maken, maar zwakkere leden van de groep wel degelijk. Nasibu’s voornaamste conflict ontstond tussen hem en Annet. Annet was de moeder-overste van de groep. Haar dagen als fokvrouwtje lagen achter haar, daarvoor was ze te oud, en daardoor bungelde ze samen met Nasibu onderaan de rangorde.

Foto: Patrick Kruizinga (BB-Facebook). Annet.

Eerst verzette Annet zich, onverschrokken als vanouds, tegen de spierballentaal van Nasibu. Naarmate Nasibu volwassener werd en Annet verder aftakelde, veranderde de dynamiek. Voederschema’s moesten worden aangepast zodat Annet nog aan haar kostje kon komen en regelmatig stopten de verzorgers haar stiekem wat extra’s toe. De spanning in de groep liep op.

Alle ogen waren gericht op de fokcoördinator in Apenheul, wiens taak het was om een nieuw thuis te vinden voor Nasibu. Helaas was zijn familie al rijkelijk vertegenwoordigd in Europa, dus een rol als fokman leek onwaarschijnlijk. Dat betekende dat er gezocht moest worden naar een geschikt mannengroepje, maar ook dat bleek moeilijk. In mannengroepen heerst vaak een fragiel evenwicht. Daarom blijven die groepen doorgaans klein en wordt er zo weinig mogelijk geschoven. Lange tijd was de hoop gevestigd op een mannengroep in een Deense dierentuin maar dat ging uiteindelijk toch niet door. Vooralsnog zou het handhaven van de vrede in Blijdorp de taak van Bokito blijven.

Vlam in de pan

Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook)

De escalatie vond begin 2018 plaats. De Vrienden van Blijdorp schreven nadien: ”In het wild zie je dat een mannetje door de zilverrug wordt weggejaagd. Deze man verdwijnt dan niet meteen, hij blijft nog een tijdje aan de buitenrand van de groep. Soms komt hij weer terug, dan wordt hij weer weggejaagd. Bij dieren in gevangenschap sta je als verzorgers dan voor een flinke uitdaging. Aan de ene kant wil je dat de dieren zo veel mogelijk hun natuurlijke proces kunnen volgen, aan de andere kant wil je niet dat dieren onnodig gewond raken.” De verzorgers voelden de bui hangen en verplaatsten de naburige mangabeys, zodat hun deel van het Mensapengebouw als extra uitwijkmogelijkheid voor de gorilla’s kon dienen.

Nasibu zonderde zich steeds vaker af in delen van het binnenverblijf, het proces leek vredig te verlopen. Begin 2018 overschreed Nasibu echter een grens van Bokito: hij paarde met een van de vrouwtjes. Zijn aanwezigheid in de groep werd niet langer getolereerd en Nasibu werd het oude verblijf van de mangabeys ingejaagd. De schuif viel dicht en de scheiding van Nasibu van de groep was definitief. Het heeft enige tijd geduurd voordat de rust wederkeerde in de gorillagroep.

Perspectief

Foto: Ron Goud (BB-Facebook)

Een jongvolwassen gorilla kan best een tijdje zelfstandig leven. Blijdorp hield de groep soms een dagje binnen en dan mocht Nasibu de benen strekken in het buitenverblijf. Als de verzorgers een gaatje in hun rooster hadden, dan besteedden ze die aan het entertainen van de puber. Toch moest er wel degelijk een nieuwe thuishaven gevonden worden voor Nasibu.

De fokcoördinator had ondertussen niet stilgezeten en had een oplossing gevonden down-under. Orana Wildlife Park in Nieuw-Zeeland had in 2015 een nieuw gorillacomplex gebouwd, dat twee buitenverblijven telt. In het ene verblijf woonde reeds een kleine mannengroep, het andere perk werd tijdelijk gebruikt om orang-oetangs te huisvesten. Zij woonden eigenlijk in de Auckland Zoo, maar hun verblijf werd gerenoveerd en Orana ving de dieren op. De verbouwing in Auckland zou tot 2019 duren, waarna de orang-oetangs weer zouden vertrekken en Orana ruimte zou hebben voor de komst van Nasibu, alsmede enkele vrouwelijke gorilla’s.

Foto: Rob van Eijk (BB-Facebook)

De werkzaamheden in Auckland liepen echter uit, pas in maart 2020 verlieten de orang-oetangs Orana. Mocht dat nou tevens de maand zijn dat de COVID-19-pandemie uitbrak… De grenzen van Nieuw-Zeeland zijn sindsdien nagenoeg geheel gesloten en het internationale transport van primaten is ook onderhevig aan allerlei beperkingen.

Met weinig uitzicht op vooruitgang is daarom besloten om af te zien van Nasibu’s emigratie naar Nieuw-Zeeland voor nu. Pairi Daiza is dus het nieuwe bezoekadres van Nasibu, waar hij een ruim verblijf mag betrekken. Aanvankelijk was het de bedoeling dat hij hier in een mannengroep geplaatst zou worden, maar daar is de fokcoördinator sindsdien op teruggekomen. De nieuwste inzichten zijn dat Europa wel een paar Nasibu-Juniors kan gebruiken. Hij mag zijn charmes gaan beproeven met de vrouwtjes Uzuri (Duisburg, 2008) en Gasira (Keulen, 2010). Wie weet wordt hij wel net zo’n goede zilverrug als z’n adoptievader…

Dit artikel is geschreven met dank aan ”@Joost” op laafsekikkers.be, die zich verdiept heeft in de stand van zaken in Nieuw-Zeeland.

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Nasibu speelt met een jonge gorilla.

Anticonceptie gorilla Blijdorp werkt niet, Bokito onverwachts vader geworden

Foto: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl)

De dierenverzorgers in Rotterdam werden vanochtend nogal verrast door de westelijke laaglandgorilla’s: liefdevol hield vrouwtje Aya een pasgeboren mensaapje vast in haar armen. De dierentuin was niet op de hoogte van de zwangerschap. In principe zijn de bloedlijnen van Bokito en Aya voldoende vertegenwoordigd in Europese dierentuinen, dus de Blijdorpse dames zaten al enige tijd aan de pil. Waterdicht was de anticonceptie dus niet: een gelukje bij een ongelukje.

Woningcrisis

Voor diersoorten waarvoor een fokprogramma bestaat, geldt dat de Europese coördinator jaarlijks bepaalt welke dieren zich mogen voortplanten. Dat wordt gedaan aan de hand van wiskundige modellen, zodat de populatie zo gezond mogelijk blijft en er ook geen woningnood ontstaat.

Vooral die krappe huizenmarkt is de laatste jaren goed te merken bij de gorilla’s. Aya’s dochter Ayba wordt dit jaar alweer twaalf, zij staat al enige tijd op de wachtlijst voor een nieuw thuis. In de tussentijd zit ook zij aan de pil om incest te voorkomen. De verzorgers zullen zich de komende tijd dus opnieuw over de receptuur buigen. Bokito’s puberale, Duitse adoptiezoon, Nasibu, zit zelfs al sinds 2018 gescheiden van zijn soortgenoten. In april staat zijn (langverwachte) transport naar Pairi Daiza gepland.

Leerzaam

De nieuwe spruit is dus een onverwachte toevoeging aan het stamboek, maar in Rotterdam mag dat de pret niet drukken. De geboorte veroorzaakt de nodige reuring in de gorillagroep. De familie reageert energiek, maar Aya houdt hen vooralsnog op gepaste afstand. Dat geldt overigens ook voor de verzorgers, dus het zal nog even duren voordat het geslacht vastgesteld kan worden.

Aya wordt behalve door Bokito ook nog vergezeld door vrouwtje Tamani. Beide dames hebben al twee oudere kinderen in de groep. Voor hen is dit een waardevol leermoment, deze intelligente dieren leren continu van het gedrag van hun ouders. Aya heeft al veel ervaring, in totaal is dit haar vierde kind. Het is alweer de tiende keer dat Bokito een jong verwekt heeft. Direct na de geboorte speelt hij niet zo’n grote rol bij de opvoeding, hij houdt vooral de pottenkijkers en druktemakers op afstand. Als de kleintjes eenmaal hun omgeving gaan ontdekken, stelt Bokito zich doorgaans speels op.

Voorlopig blijven de gorilla’s in hun binnenverblijf. Wanneer bezoekers op kraambezoek kunnen komen, staat nog niet vast.