Masterplan 2050: tien soorten, acht gebieden, één doel

In het bijzijn van medewerkers, onderzoekers en zakenpartners heeft Diergaarde Blijdorp vandaag het Masterplan 2050 officieel gepresenteerd. Al enkele jaren is het park achter de schermen bezig met een fundamentele hervorming: van dierentuin met natuurbehoudsagenda naar natuurbeschermingsorganisatie met een levende have. Het nieuwe motto: Beleven, Beschermen, Blijdorp!

Daad bij woord

In 2020 presenteerde de Diergaarde nog vol trots het ‘Masterplan 2030‘, een routekaart vol peperdure ingrepen en met ambitieuze doelstellingen. Weinig mensen zal het verbazen dat dit vlekkenplan de tand des tijds – te weten de pandemie, een financiële crisis en enkele bouwtechnische tegenvallers – niet heeft weten te doorstaan. De afgelopen jaren wist Blijdorp amper zijn hoofd boven water te houden en heeft het park zijn prioriteiten flink tegen het licht moeten houden.

“Je kan zeggen dat we experts zijn in soortbehoud, maar waartoe leidt dat? We willen toe naar een hoger doel: natuurherstel. Dat is de transitie waar we nu voor staan. En dat betekent dat onze échte impact buiten het park ligt”, aldus directeur Erik Zevenbergen. Hoewel er nog geen kant-en-klare plattegronden en bouwplannen liggen, schetst Zevenbergen het beeld van een drastisch andere Diergaarde. Een nauwkeurig samengesteld lijstje van bedreigde dier- en plantensoorten staat centraal, de rest van het park wordt eromheen gecreëerd.

De TIEN van Blijdorp

Zevenbergen: “Niemand heeft iets aan een beloftevol verhaal, dat vaag en ver weg is. Het Masterplan 2030 moest scherper. Nou, daar zijn tien doelsoorten uit naar voren gekomen en ik denk dat dat de crux van het Masterplan 2050 is.” De komende tien soorten spelen de komende decennia de hoofdrol in Diergaarde Blijdorp:

– Aziatische olifant (Elephas maximus)
– Dwergnijlpaard (Choeropsis liberiensis)
– Rode panda (Ailurus fulgens)
– Rüppells gier (Gyps rueppellii)
– Kroeskoppelikaan (Pelecanus crispus)
– Antilliaanse leguaan (Iguana delicatissima)
– Annam-waterschildpad (Mauremys annamensis)
– Vleten (Dipturus spp. batis & intermedius)
– Doktersvissen (Acanthuridae spec.)
– Rwanda warmwaterlelie (Nymphaea thermarum)

Zevenbergen vertelt: “Er is een lijst van 42.000 bedreigde soorten wereldwijd, maar daar kiezen we er tien van. Daarmee hebben we al de expertise en daarvan denken wij dat we ze van de Rode Lijst áf kunnen helpen.” In zijn beleidsplan spreekt Blijdorp de ambitieuze wens uit dat geen van deze soorten anno 2050 meer als bedreigd in hun voortbestaan gezien worden.

Hoe dat bereikt gaat worden, verschilt per soort. Zo is Blijdorp reeds de wereldwijde populatiemanagement coördinator van de rode panda en de voornaamste partner van het Red Panda Network, zowel qua expertise als qua geld. Voor de doktersvissen zet Blijdorp vooral in op hun eigen project RoffaReefs, wat een veilige kraamkamer voor jonge vissen creëert. Een terugkerende term is ‘Blijdorp Hub’: een permanente, fysieke aanwezigheid van de Diergaarde in onder andere Nepal en Bonaire.

Natuur Dichtbij

Concreet: hoe ziet Diergaarde Blijdorp anno 2050 eruit? Dat is immers waar de meeste mensen vooral nieuwsgierig naar zijn. De TIEN van Blijdorp gaan leidend zijn in alle toekomstige verbouwingen. Daadwerkelijke plattegronden, sfeerimpressies soortenlijstjes en streefdata zijn allemaal nog niet bekend. Neem het onderstaande dus met een korreltje zout.

Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook). Kroeskoppelikaan.

De continentale indeling, die in de jaren ’90 en ’00 geleidelijk ontwikkeld is, gaat minder strikt gehandhaafd worden. In plaats daarvan wordt Blijdorp opgedeeld in acht thematische werelden. Sommigen vertegenwoordigen bepaalde geografische regio’s, sommigen niet. Neem ‘Natuur Dichtbij’: in feite is dit een kleine facelift voor het bestaande Europa-gebied. De kroeskoppelikaan wordt officieel aangewezen als één van de tien impactsoorten van Blijdorp. Nog vóór 2030 wil de dierentuin de pelikaan herintroduceren in Nederland. Ook gaat de Diergaarde bezoekers aanmoedigen om hun tuinen biodivers in te richten en sluit het park nieuwe partnerschappen met Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten.

Wel lijkt het erop dat Australië (lees: de wallaby’s) definitief zal worden opgeslokt door dit nieuwe gebied. Van oudsher spelen Westerse dierentuinen geen grote rol bij natuurbescherming in deze regio.

African Plains, Asian Corridors & Himalayan Peaks

Foto: Annemieke de Wit (BB-Facebook). Rüppells gier.

Daar staat tegenover dat natuurbehoudsprojecten in Afrika wél veelal afhankelijk zijn van Europese ondersteuning. De huidige Savanne-biotoop wordt dan ook grotendeels gehandhaafd, maar dan als ‘African Plains’. Liefhebbers van de giraffen en zebra’s kunnen dus opgelucht ademhalen. De Rüppells gier wordt de officiële impactsoort van dit gebied, met op korte termijn de aftrap van nieuwe genetische en ethologische onderzoeken. Naar verwachting zal een nieuw perk voor de zwarte neushoorns onderdeel gaan uitmaken hiervan. Details laten nog op zich wachten.

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Aziatische olifanten.

Ook voor een andere publieksfavoriet is ruimte in het Blijdorp van 2050: de Aziatische olifant. De Diergaarde hoopt op zeer korte termijn het perk uit te breiden van deze impactsoort (zie HIER) en dit megaverblijf wordt het kloppende hart van het nieuwe themagebied ‘Asian Corridors’. Dit is een knipoog naar de ‘oliducten’ die waarschijnlijk onderdeel gaan uitmaken van het nieuwe olifantenperk, maar ook naar de tien faunapassages die Blijdorp anno 2050 gerealiseerd wil hebben in Zuid- en Zuidoost-Azië. Ook faciliteert Blijdorp voortaan debatten over mens-dier conflicten, met als doel de maatschappelijke acceptatie van de wolf in Nederland te verhogen.

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Rode panda.

Het Himalaya-gebied met de rode panda’s (impactsoort numero vier), voortaan ‘Himalaya Peaks’ geheten, wordt ook min of meer toekomstbestendig geacht in z’n huidige vorm. Binnen vijf jaar hoopt Blijdorp als mondiale populatiecoördinator bij te dragen aan de herintroductie van twintig rode panda’s in het wild. Ook wil Blijdorp de komende vijf jaar één miljoen bomen planten in het Ilam-district van Nepal.

Last Resort, Duurzame Noordzee & Caribbean Seas

Foto: Stichting ReHerp. Annam-waterschildpad.

De resterende vier themawerelden vertegenwoordigen drastischere koerswijzigingen. Grofweg op de plek van de Maleise Bosrand en Chinese Tuin verschijnt ‘Last Resort’. De geografische indeling hier wordt minder strikt gehandhaafd. In plaats daarvan ligt de nadruk op het tonen van dieren en planten die voor hun voortbestaan sterk afhankelijk zijn van dierentuinen. Denk aan de reeds aanwezige Visaya-wrattenzwijnen en Prins-Alfredherten, die beide als kritiek bedreigd op de Rode Lijst staan. In die zin wordt Last Resort voorgesteld als complementair aan het reeds bestaande Natuurbehoudscentrum in het Oceanium, maar dan voor groter wild.

Foto: Mark Large (dailymail.co.uk). Rwandese warmwaterlelie.

Ook hier is het nog even wachten op bouwtekeningen, maar de verwachting is dat zowel het Longhouse als het Aziëhuis na dertig jaar dienst hun pensioen naderen. De Annam-waterschildpad en Rwandese warmwaterlelie, momenteel achter de schermen, worden genoemd als impactsoorten. Als ecologisch doel noemt Blijdorp de realisatie van drie gloednieuwe back-up populaties voor ernstig bedreigde soorten.

Foto: Eelko Tuurenhout (BB-Facebook). Antilliaanse leguaan.

Even naar de andere kant van de dierentuin: ook het Oceanium zal een kleine transformatie ondergaan. Blijdorp wil meer nadruk leggen op de Noordzee en de Caraïben. Dat houdt vooral een intensivering van de bestaande iniatieven in (impactsoorten: vleet, Antilliaanse leguaan, doktersvis). Er staat nog niks vast, maar mogelijk houdt dit in dat er meer Noordzee-bewoners geplaatst zullen worden in het grote bassin van de Haaientunnel en dat het Great Barrier Reef (weer) wordt omgeschakeld naar een Caraïbisch koraalrif.

Foto: Sebastiaan de Bruyn (BB-Facebook). Doktersvissen.

Tot de ecologische doelen op korte termijn behoren: het oprichten van een fok- en opvangcentrum in het Caraïbisch gebied; het opstellen van een ‘vruchtbaarheidskalender’ voor Caraïbische vissers; deelname aan verschillende Noordzee-werkgroepen; en het aanmoedigen van diervriendelijke windmolenparken.

African Jungle

Het meest spraakmakende nieuwtje hebben we natuurlijk voor het laatste bewaard. Het gerucht deed al even de ronde, maar nu is het definitief: Diergaarde Blijdorp neemt definitief afscheid van zijn Noord-Amerikaanse en Zuid-Amerikaanse inwoners. Daaronder vallen onder meer de ijsberen, vicuña’s en vlinders. Het is niet bekend wat er gaat gebeuren met de ara- en ibisvolières die momenteel gebouwd worden. Geleidelijk zal de Oceanium-zijde van de dierentuin getransformeerd worden tot ‘African Jungle’. Hiermee speelt Blijdorp in op de verwachte ‘groeipijn’ in Centraal- en West-Afrika de komende decennia. Deze straatarme en veelal onrustige regio gaat een immense groei in bevolking en levensstandaarden tegemoet. Duurzame ontwikkeling is dan ook iets wat Blijdorp zoveel mogelijk wil aanmoedigen en faciliteren, juist in dit vroege stadium.

Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook). Dwergnijlpaard.

Concreet laat Blijdorp weten dat de African Jungle waarschijnlijk de vorm van een imposante tropenhal zal aannemen, niet geheel ongelijk aan Burgers Bush. Als potentiële inwoners noemt Blijdorp de witkruinmangabeys, bongo’s, pantserkrokodillen, karmijnrode bijeneters en okapi’s. Voor de dwergnijlpaarden (impactsoort) is ook een prominent plekje weggelegd. Mogelijk dat ook de westelijke laaglandgorilla’s uiteindelijk meegenomen worden. Er wordt gebruikgemaakt van virtual reality om de bezoeker kennis te laten maken met de schadelijke keerzijde van consumptiehonger. Blijdorp wil hier tevens een podium bieden aan bedrijven met het duurzaamheidscertificaat van B Corp.

Eindbalans

Bij het Masterplan 2050 hoort ook een gloednieuwe website en app voor Diergaarde Blijdorp. Daar is het volledige plan terug te vinden.

Foto: Jim Louwerens (BB-Facebook). Veel inwoners, waaronder de ijsberen, zullen in 2050 niet meer te zien zijn in Blijdorp.

Wie tussen de lijntjes van het Masterplan 2050 leest, zal het opvallen dat Blijdorp écht kritisch gereflecteerd heeft op wat het park nou realistisch kan betekenen op het gebied van natuurbehoud. Door afscheid te nemen van het merendeel van de Arctische, Amerikaanse, Australische en Pacifische collectie ziet de Diergaarde onder ogen dat deze landen steeds beter in staat zijn om hun eigen ecologische beleid te voeren. Ook besluit Blijdorp zeer bewust om de (extensieve) samenwerking met sommige organisaties op te zeggen, ten gunste van intensivering van andere dossiers.

Wel zal het menig bioloog pijnigen dat enkele vergeten ecosystemen in crisis links blíjven liggen. Denk aan het steeds drogere Noord-Afrika, Midden-Oosten en Centraal-Azië. Ook het uiterst diverse Madagaskar is een opmerkelijke afwezige op het lijstje. Tevens gaat er vooral aandacht uit naar (grote) zoogdieren en vogels. Dat, terwijl de nood in regel hoger is bij reptielen, amfibieën, vissen, ongewervelden, planten en schimmels. Tegelijkertijd is het niet ongebruikelijk om ‘aaibare’ iconen te gebruiken als boegbeeld voor de rest van het milieu. Hoe het Masterplan 2050 uiteindelijk uitpakt, zal ‘m grotendeels zitten in de nuances van de implementatie ervan.

Diergaarde Blijdorp heeft de afgelopen 166 jaar vele gezichten gehad. Daarbij is de nadruk steeds meer gaan liggen op dierenwelzijn en natuurbehoud. Het Masterplan 2050 voegt een nieuwe gedaante toe aan dat lijstje, die deze gestage trend in vele aspecten belichaamt. Optimistisch gaan we de toekomst tegemoet.

African Plains
« van 8 »

Kort Nieuws #159

Roffa-Lotto

Aangezien Diergaarde Blijdorp geen enkele bezoeker mag ontvangen tijdens de kerstvakantie, moet het park andere manieren zoeken om hun duizenden inwoners te voeren. En daar komt de Blijdorp-loterij om de hoek kijken! Er zijn meer dan 250 prijzen te winnen, waaronder souvenirs en arrangementen, maar ook andere Rotterdamse bedrijven en organisaties bieden belevenissen aan. Dat, voor slechts €2,50 per lot! De trekking is op 5 januari en vindt plaats onder toeziend oog van de notaris. De prijswinnaars worden daarna per e-mail op de hoogte gesteld. Klik HIER voor meer informatie. En, voor zij die liever zelf bepalen wat ze met hun geld willen doen: neem eens een kijkje in de nieuwe webshop op blijdorp.nl. Verder kan je ook met aankopen die je elders doet het park helpen. Via deze speciale pagina op de website van de Vrienden van Blijdorp, kan je namelijk via het menu van Sponsorkliks online winkelen. Zo zorg je ervoor dat die bedrijven een deel van hun winst doneren aan de Vrienden.

Een tikkie trager

Foto: Danny Noorman (BB-Facebook)

Vrolijk schildpaddennieuws! In de Krokodillenrivier hebben de verzorgers drie baby pannenkoekschildpadden gevonden, zo meldt de eindejaarsuitgave van het Vriendennieuws. Het zullen voorlopig de laatste jongen zijn voor deze groep, want de vrouwtjes zijn achter de schermen geplaatst, terwijl het publieksverblijf omgedoopt is tot man cave. Voor nu kruipen er namelijk genoeg schildpadjes met het DNA van deze individuen rond in Europa. Het laatste nieuws is dat één kleintje helaas overleden is aan een aangeboren afwijking, maar met de andere twee gaat het goed. Een soort waarmee wel gefokt mag worden, is de Egyptische landschildpad. Blijdorp had er al drie, waarvan er twee bij het Natuurbehoudscentrum te zien zijn, maar recentelijk zijn er zeven nieuwe dieren in ontvangst genomen, zo staat genoteerd in De Giraffe. Het betreft de voltallige groep van de dierentuin van Londen. Waarschijnlijk blijven er een paar in Rotterdam en gaan er een paar op doorreis. Daar wordt momenteel naar gekeken door de Diergaarde, want het Europese fokprogramma van deze kritiek bedreigde diersoort wordt hier gecoördineerd. Tel daar de geboorte van een spinschildpad in april en de geboorte van twee McCords doosschildpadden in februari bij op, en dan blijkt 2020 voor deze reptielen zo slecht nog niet te zijn geweest. Voor alle genoemde soorten geldt dat ze kritiek bedreigd zijn in hun voortbestaan.

Schubbenrubriek

Foto: Ria van der Graaf (BB-Facebook). Tarpoen.

Maar dat is niet het enige nieuws bij de koudbloedigen. Zoals de Vrienden het verwoorden: ”in het Oceanium is een ware stoelendans
gaande”. De Mangrove is verlost van vijf tarpoens, een permit en een paardmakreel. Stuk voor stuk waren deze dieren flink uit de klauwen gegroeid en zij komen beter tot hun recht bij de Haaientunnel. De leegte die zij achterlaten is opgevuld door de vier jonge koeneusroggen die dit jaar geboren waren, en eerder achter de schermen leerden om voedsel van de verzorgers aan te nemen. Ook zijn de neerkijkers uit het naburige ondiepe aquarium overgeheveld naar de koeneusroggen. Dat verblijf is op zijn beurt verrijkt met wat geelstaartdoktersvissen. Zij zaten eerst bij het Great Barrier Reef, maar moesten steeds meer hun best doen om niet verdrongen te worden door de andere soorten. Nu we het toch over het Oceanium hebben: de fluitkikkers zijn terug! Eerder dit jaar stierf het laatste hoogbejaarde individu van deze soort, die hun verblijf deelde met een helmbasilisk. De nieuwe groep komt uit Thoiry, nabij Parijs. De vijf volwassenen zijn inmiddels te zien bij het Caraïbisch Café, terwijl zes kleintjes achter de schermen zitten. Nadat menselijke consumptie, oprukkende menselijke activiteit en een enorme vulkaanuitbarsting de wilde populatie al flink geschaad hadden, trof de beruchte schimmelziekte Bd tussen 2000 en 2010 zowel Dominica als Montserrat, de twee laatste bastions van deze soort in het wild. Het was een ramp: er bestaat tegenwoordig geen levensvatbare populatie meer op Montserrat en slechts een handjevol resteert op Dominica. Kortom: voorlopig moet deze soort het hebben van fokprogramma’s in gevangenschap.

Rotterdam overzees

Een update uit Nepal! In 2017 bekostigde Diergaarde Blijdorp het installeren van een reeks cameravallen in het Aziatische bergstaatje, met als doel om meer te weten te komen over de lokale populatie rode panda’s. Duizenden foto’s heeft dat opgeleverd, waarop tientallen soorten vastgelegd zijn: denk aan nieuwsgierige makaken, zwarte beren, lynxen, luipaarden (zowel ‘normaal’ als met een zwarte vacht), parende muntjakken en natuurlijk wat klauterende rode panda’s. Maar, nu is er wel een heel bijzondere soort vastgelegd op beeld: een Bengaalse tijger. Het is de allereerste foto van een tijger in Ilam, de meest oostelijke streek van Nepal. Voorheen werd gedacht dat deze grote vleeseters in Nepal alleen langs de zuidwestelijke grens met India voorkwamen, in de laaglanden van het zogenaamde Terai Arc Landscape. Tevens is deze foto de hoogste waarneming van een tijger in Nepal ooit, op maar liefst 3.000 meter boven zeeniveau. In recente jaren werden in India en Bhutan al tijgers gespot op tot wel 4.000 meter hoogte. Hoewel het natuurlijk mooi is om te zien dat deze bedreigde diersoort herstellende is, maken wetenschappers zich ook zorgen. Biologen denken dat de tijger deze gebieden heeft kunnen koloniseren dankzij klimaatverandering. Mogelijk vormen ze een bedreiging voor andere zeldzame dieren die hier wél van origine voorkomen.

All I want for Christmas…

Een beetje liefde voor de hoefdieren: drie bedrijven hebben zich namelijk recentelijk ontfermd over hen! De bizonkudde is geadopteerd door de accuspecialisten van Hefra B.V. en het bedrijf Pixelzebra, dat zich bezighoudt met klantenservice, adopteerde (hoe kan het ook anders) drie vrouwelijke Chapmans zebra’s. Van Omme & De Groot, projectontwikkelaars, besloot dit jaar om geen relatiegeschenken te versturen, maar om zwarte neushoorns Naima en Nasor te adopteren. Bedankt allen! Daarnaast deelde kunstenaar Tommy Kleyn het volgende bericht online: ”Om Diergaarde Blijdorp te steunen roep ik Rotterdamse illustratoren, vormgevers en andere kunstenaars op om in hun portfolio te duiken en een werk online te koop aan te bieden. Op deze manier kunnen we samen bijdragen om Blijdorp de winter door te helpen! Ik stel ‘Wall Of Sound‘ ter beschikking.” Een mooi initiatief!

Nothing but mammals

Diergaarde Blijdorp intensiveert zijn rol in het fokprogramma van het kuifhertje. Voorheen beheerde de Rotterdamse dierentuin namelijk een European Studbook (ESB), maar dat is deze zomer overgegaan tot een European Endangered Species Programme (EEP). Hoewel het doel van beide soorten fokprogramma hetzelfde is, verschillen ze qua werkwijze. De stamboekhouder van een ESB houdt alle mutaties van een zekere soort in Europese dierentuinen bij: geboortes, sterftegevallen en verhuizingen. Dierentuinen kunnen het stamboek raadplegen voor advies. Als een dierentuinpopulatie kwetsbaar wordt bevonden of er actief nagedacht wordt over herintroductie, kan het overgaan tot een EEP. Hierbij wordt nauwlettender bekeken welke dieren zich met elkaar mogen voortplanten, maar ook bij andere kwesties kan de EEP-coördinator advies geven en doelen stellen. In november heeft EEP-coördinator Janno Weerman bijvoorbeeld speciale Best Practice Guidelines opgesteld voor het kuifhertje. Waarschijnlijk is hun relatief kleine populatiegrootte in gevangenschap de aanleiding geweest voor Blijdorp om zich grotere zorgen te maken over hun toekomst. Slechts 14 EAZA-leden houden de soort en al deze dieren zijn vrij nauw aan elkaar verwant, doordat er oorspronkelijk maar een handjevol dieren uit China geïmporteerd is. Diergaarde Blijdorp beheert ook de EEPs van de Aziatische olifant, de Rüppells gier, de Egyptische landschildpad en de rode panda. Voor die laatste soort beheert Blijdorp eveneens een Global Species Management Plan (GSMP), een mondiaal fokprogramma. Tip: de laatste weken hebben we de ‘Ontdek…’-pagina’s op het Blijdorper Bende Blog grotendeels geactualiseerd wat betreft officiële populatiegroottes, fokprogramma’s en IUCN-statussen. Sommige soorten, zoals de secretarisvogel, worden nu helaas ook als bedreigd gezien, terwijl nieuw onderzoek naar de wolnekooievaar en manoel juist gunstig uitvalt. Onder andere de giraffen en Amoerpanters hebben nieuwe fokcoördinators, dus er valt genoeg te lezen!

Verenrubriek

Foto: Saskia Bokkers (BB-Facebook)

De feestdagen zijn een goed moment om terug te blikken op het voortplantingssucces bij de vogels. De eindstand bij Bass Rock bedraagt één papegaaiduiker, drie eidereenden, drie zeekoeten en vier drieteenmeeuwen. Geen slecht resultaat! De rode ibissen hebben ook hun best gedaan, want die kolonie is dit jaar met maar liefst 19 dieren uitgebreid. Binnenkort zal een flink deel van de groep weggevangen worden voor een verhuizing naar Frankrijk. Het hyacinthara-jong uit 2019 ging hen voor. De verzorgers hopen dat zijn ouders in 2021 wederom succes zullen hebben in de Zuid-Amerikaanse volière, nu hun kroost uit 2020 alweer uitgevlogen is. Het is bewonderenswaardig dat het tegenwoordig allemaal op rolletjes lijkt te lopen bij deze grote papegaaien, want voorafgaand aan 2016 viel er weinig te berichten over het liefdesleven van het echtpaar. Ook in het Oceanium was er bescheiden succes: één ezelspinguïn en twee koningspinguïns. Dat is minder dan in voorgaande jaren, maar er was dan ook de nodige onrust dit jaar met defecte koelsystemen, verbouwingen en verhuizingen. In het najaar is bij beide pinguïnsoorten één ouder dier overleden, dus de groepsgrootte is vrij constant. Waarschijnlijk zal de ‘winst’ volgend jaar weer wat groter zijn. De reuzentoekans in de Rivièrahal hebben dit jaar ook een kuiken groot weten te brengen, zo weet het Vriendennieuws te vermelden.

Vrienden voor het leven

Foto: Robert Post (BB-Facebook). Archieffoto.

Het mutatieoverzicht van het Vriendennieuws stelt ons op de hoogte van enkele sterfgevallen die dusver nog niet vermeld waren op Blijdorper Bende. In Noord-Amerika zijn in de loop van het derde kwartaal van 2020 een wasbeer en een poolvos overleden. Beide dieren waren al goed bejaard. Zoals al eens in eerdere editie van Kort Nieuws vermeld werd, geldt voor deze twee soorten dat er ieder jaar weer mensen zijn die jonge individuen weten te bemachtigen en als huisdier proberen te houden. Aanvankelijk schattig, maar als ze ouder worden… Het is het welbekende verhaal en vaak komen dit soort afgedankte dieren terecht bij Stichting AAP. Zij kampen echter regelmatig met ruimtegebrek en dan springt Diergaarde Blijdorp graag bij. Daarom wordt er ook niet gefokt met ze. Ook is er een overlijdensbericht voor een vrouwelijke ringstaartmaki. Verder is Californische zeeleeuw Toos helaas opgenomen in het mutatieoverzicht. Ze is 24 jaar oud geworden, een respectabele leeftijd. Uit respect voor de Vrienden van Blijdorp hebben wij een paar weken gewacht met het delen van de nieuwtjes uit het Vriendennieuws. Wil jij direct op de hoogte worden gebracht van de actualiteit? Word dan lid van de vereniging!

Koolhydraten

Heb je wel eens een smoothie met tarwegras op? Het schijnt zeer voedzaam te zijn, al drinken de meeste mensen het niet per se voor de smaak. In Diergaarde Blijdorp is het plantje echter niet aan te slepen, want het is het nieuwe lievelingskostje van de gelada’s. Zoals je vast niet ontgaan zal zijn, hebben deze dieren vakkundig ieder grassprietje rondom het Roofdieren-Gebouw opgegeten sinds ze hier in 2018 werden losgelaten. De dieren kregen vanaf het begin al extra groenvoer en bij het inzaaien van het gras was gekozen voor een van de meest onvernietigbare grassoorten van Nederland, maar het mocht niet baten. Het is een gemis voor de dieren, want van nature grazen ze dag in, dag uit op de hoogvlaktes van Ethiopië. Zitten, plukken, eten, een stukje opschuiven, weer plukken, weer eten. Het is zo’n prominente bezigheid dat deze soort geen rode derrière geëvolueerd heeft om de dames te imponeren, zoals hun nauwste verwanten, de bavianen, maar een rode borst. De botanisten van Blijdorp hebben echter iets gevonden op de grasschaarste. Achter de schermen zaaien ze bakken in met tarwegraszaadjes en na een kleine week kunnen de platen bij de gelada’s geplaatst worden, om daar met precisie geplunderd te worden. Abonnementhoudersblad De Giraffe meldt dat er inmiddels een hele kas gewijd is aan de grasvoorziening van de gelada’s. Oh, en nu we het toch over de botanische afdeling hebben: zij houden er tegenwoordig een eigen podcast op na, ‘BlijdorpOpGroen’. Zeker een aanrader!

Foto: Jan de Groen (Algemeen Dagblad)

Kort Nieuws #142

Wat de pot schaft

Foto: @kosmo_photography (BB-Instagram)

De vele geschubde inwoners van het Oceanium kunnen weldra een significante vooruitgang in hun welzijn verwachten. Al jaren lang is het de standaard dat visvoer, ook voor plantetende soorten, gemaakt wordt van stoffen als vismeel, maïs, graan en soja: stuk voor stuk komen deze stoffen niet voor in hun natuurlijke dieet. Verder is het gebruikelijk om het voer te mixen met dierlijk gelatine, wat voor sommige plantetende vissen een uitdaging vormt. Al met al was er ruimte voor verbetering en Blijdorp sleutelt momenteel dan ook aan een eigen visvoer. Het uitgangspunt is het vervangen van dierlijke en landgeteelde ingrediënten door flora uit de zee. Verder wordt gelatine als bindmiddel vervangen door agar, een stof die bestaat uit zeewier. Om het welzijn van algenetende vissoorten te verbeteren, kan dit nieuwe ‘veganistische’ voer op kunstkoralen gesmeerd worden om zo natuurlijk graasgedrag te stimuleren.

Vergrijzing

Foto: @avd55photos (BB-Instagram)

Een sterke sterftegolf heeft aan de stokstaartjespopulatie van Diergaarde Blijdorp flinke schade aangericht. De afgelopen jaren waren deze kleine roofdiertjes op twee verschillende locaties in het park te zien: in de Krokodillenrivier en bij het Weverkopje. Op beide plekken wilde het echter maar niet lukken met de voortplanting en met het verstrijken van de tijd steeg ook de gemiddelde leeftijd van de stokstaartjes. Door ouderdom resteerde in de Krokodillenrivier slechts één dier, terwijl het overlijden van het mannetje bij het Weverkopje betekende dat er ook daar slechts één dier overbleef. Beide vrouwtjes houden elkaar nu gezelschap bij het Weverkopje. Er wordt gehoopt dat Blijdorp op korte termijn een nieuw groepje bestaande uit jonge dieren kan samenstellen en zo een geheel nieuwe start met de soort kan maken.

De Downfall van Down Under

Foto: David Cook (flickr.com). Een van de drie ondersoorten van de bruine raafkaketoe komt alleen voor op Kangaroo Island nabij Adelaide. Meer dan 50% van het eiland, waaronder het gehele beschermde natuurgebied, is in vlammen opgegaan.

Diergaarde Blijdorp maakt zich sterk voor Australië. De bosbranden die het reusachtige eiland na de recordhitte van 2019 teisterden zijn weliswaar grotendeels gedoofd, maar de schade is enorm. Hoewel de branden geen record vestigden qua oppervlak, zijn de gevolgen erger dan ooit tevoren doordat voornamelijk de weelderige bossen van New South Wales getroffen zijn. Publiekslievelingen zoals de koala zijn grote delen van hun leefgebied kwijtgeraakt, maar minder bekende soorten (denk aan buideldassen, buidelmuizen, potoroes, suikereekhoorns, raafkaketoes, skinken, de kwaststaartrotskangoeroe…) hebben het er nog veel slechter vanaf gebracht. Ook dieren die aan de vuurhaard wisten te ontsnappen, zijn hun voedsel en territoria kwijtgeraakt. Voor het herstel van deze habitat is geld nodig: het merendeel van de lokale plantensoorten is niet brandbestendig en kan dus alleen met een beetje hulp terugkeren. Voor ieder verkocht entreekaartje in februari doneert Diergaarde Blijdorp dan ook een euro die ten goede komt aan lokale acties om de natuur een hart onder de riem te steken. Ook de vereniging Vrienden van Blijdorp draagt een steentje bij en doneert al het geld dat deze maand opgehaald wordt met de muntendonatie-verzamelaar in de Vriendenbazaar aan het goede doel.

Bouwput

Blijdorp is altijd in beweging! Momenteel wordt er weer geklust in het Natuurbehoudscentrum. Het zoutwateraquarium, een overblijfsel van de Zee van Cortez, wordt omgezet in een zoetwateraquarium. Nog voordat het Natuurbehoudscentrum geopend werd, was al bekend dat deze tank in de toekomst mogelijk onderdak zou kunnen bieden aan enkele grote cichliden. Toentertijd werd de damba (Paretroplus damii) als kandidaat genoemd: een vis die al snel 30 centimeter of langer kan worden van kop tot staart. Ze leven in rivieren in Noordwest-Madagaskar, waar ze zich voornamelijk voeden met slakken. Op de Rode Lijst staan ze als ‘kwetsbaar’ vermeld. Al sinds 2019 zijn ze achter de schermen aanwezig, wat Blijdorp de enige dierentuin op het Europese continent maakt met deze soort. Deze wissel betekent dat de drie Cortez doktersvissen, het duo bruine egelvissen en de zebramurene voortaan weer in de Mangrove-bak verblijven. Er heeft eveneens onderhoud plaatsgevonden aan het bezoekerspad bij de bizons, het bassin van de pinguïns en de barrière tussen de Nijlkrokodillen en pantserkrokodillen. Ook wordt er momenteel een kleine speeltuin aangelegd bij het terras van De Lepelaar.

Koddig

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook)

Er is weer een langnekje geboren! Netgiraffe Maartje kwam eind januari met een salto en een plof ter wereld. Haar moeder is Anne, een vrouwtje uit 2003 en een ervaren moeder. Voorlopig blijft de kleine in het Savannehuis, vanwaar ze alvast nieuwsgierig gluurt naar haar torenhoge soortgenoten. Ondanks het stormachtige weer blijft ze daar lekker warm door het slimme ontwerp van het met duurzame materialen gebouwde pand (dat overigens een Afrikaanse kraal moet symboliseren en geen ui). De tussenwanden worden namelijk verwarmd door een houtsnipperkachel, waar lokaal snoeiafval wordt omgezet in groene energie. Overigens is dat niet al het geboortenieuws: in het Natuurbehoudscentrum heeft een paartje kotsovatocichliden eieren afgezet op een van de rotsen in het aquarium. Hoewel het onzeker is of de ouders de jongen in leven kunnen houden in de tank, is het een goed teken dat Blijdorp met deze bedreigde vissen kan kweken. De kotsovato wordt slechts in tien Europese dierentuinen gehouden. Overigens zal er weldra ook weer een kans ontstaan op baby hyena’s: er is recent een nieuw vrouwtje gearriveerd uit Safaripark Beekse Bergen.

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook)

Natuurbehoudscentrum: de Ark is Geopend!

Foto: Vrienden van Blijdorp (vriendenvanblijdorp,nl). Het ‘glazen huis’

Vandaag was het dan zover: vele maanden aan zwoegen werden beëindigd met een ruk aan een gordijntje. Het Natuurbehoudscentrum, gesitueerd in de zaal waar voorheen een stukje woestijn werd gesimuleerd in de vorm van de Zee van Cortez, is een feit. Het Natuurbehoudscentrum, hoewel misschien klein in formaat, belichaamt de taakstelling van Diergaarde Blijdorp. Uiteraard is een onvergetelijk dagje uit iets waar de dierentuin naar streeft, maar wanneer puntje bij paaltje komt, gaat het om de conservatie van de mondiale biodiversiteit. Werkelijk iets om trots op te zijn.

Foto: Greet van Norde (vriendenvanblijdorp.nl)

Voorafgaand aan de opening van het Natuurbehoudscentrum mocht Marcel Kreuger namens de Vrienden van Blijdorp, de geldschieters van het project, even het woord voeren. Er werd stilgestaan bij wijlen Henk Zwartepoorte, in vele opzichten een onvergetelijk man. In de decennia dat hij actief was voor Diergaarde Blijdorp, slaagde hij erin om met vele uiterst zeldzame schildpaddensoorten te fokken. Misschien nog wel belangrijker was zijn bereidheid om deze kennis te delen met de wereld, waarmee hij organisaties als de Turtle Survival Alliance van grote dienst was. Omdat in de Diergaarde de middelen ontbraken om zijn volledige visie te verwezenlijken, zette hij de Stichting ReHerp op touw. Na zijn overlijden is een belangrijke drijfveer achter natuurbescherming weggevallen. ReHerp zal dan ook een groot deel van zijn collectie terugsturen naar hun bakermat, Blijdorp. Mary Vriens, huidige voorzitter van ReHerp en vrouw van Henk, mocht dan ook een gedenkplaat voor Henk onthullen in het Natuurbehoudscentrum en twee Egyptische landschildpadden vrijlaten in hun nieuwe onderkomen.

Foto: Jop Kempkes (BB-Facebook/Beheer)

Nog niet het gehele Natuurbehoudscentrum is af. Naar verwachting zal het nog een aantal weken duren totdat alle diersoorten te zien zijn. Een van de soorten die nu wel al aanwezig is, is dus de Egyptische landschildpad, in de wetenschap bekend als Testudo kleinmanni. Het IUCN merkt hem aan als kritiek bedreigd en de populatie krimpt nog altijd, omdat de Egyptische en Libische autoriteiten niet in staat zijn om de vernietiging van zijn leefgebied en de illegale huisdierenhandel een halt toe te roepen. De Egyptische landschildpad is een geboren overlever: zijn geringe grootte – de maximale schildlengte bedraagt nog geen vijftien centimeter – betekent dat hij niet veel voedingsstoffen nodig heeft en zijn lichaamskleur zorgt ervoor dat hij wegvalt tegen zijn omgeving. Het verblijf van de Egyptische landschildpad is direct bij binnenkomst een blikvanger. Het is op zich een vrij simplistisch opgezet onderkomen, maar de sporadische planten en rotsen bieden de dieren meer dan genoeg mogelijkheden om zich te verstoppen. Blijdorp had al een zevental van deze dieren achter de schermen, een gedeelte zal daar ook blijven. Het EEP van deze soort wordt sinds kort ook beheerd vanuit Diergaarde Blijdorp.

Foto: Jop Kempkes (BB-Facebook/Beheer)

De overburen van de Egyptische landschildpadden zijn de San Francisco-lintslangen. Het verblijf is een kunstwerkje op zich: het is een zeer divers verblijf, met waterige gebieden, drogere hooglanden, vele boomstronken en rotsspleten en wat hogere beplanting. Op zich zijn lintslangen een vrij talkrijke groep dieren, maar van deze specifieke variant wordt gedacht dat er nog maar een paar duizend exemplaren leven in het wild.

Foto: Jop Kempkes (BB-Facebook/Beheer)

De achterste zijde van het glazen huis is bestemd voor een stelling met terraria zoals je die wellicht ook achter de schermen zou aantreffen: het doet enigszins denken aan het Publiekslab. Het zijn stuk voor stuk verblijfjes die zo ingericht zijn dat ze makkelijk aangepast kunnen worden om onderdak te bieden aan verschillende soorten. Reptielenliefhebbers opgelet, hier zullen een aantal zeer zeldzame soorten te vinden zijn. Momenteel is de enige inwoner een jonge pannenkoekschildpad, wiens ouders vertoeven in de Krokodillenrivier. Volgens de bordjes kunnen we in de komende weken ook kleine McCordsslangenhalsschildpadden en spinschildpadden verwachten. Deze twee soorten zijn al een aantal jaar exclusief achter de schermen te vinden. Ook wordt hier met zeldzame planten gewerkt, momenteel is één terrarium toegewezen aan bromelia’s en in de nabije toekomst komen er ook primula’s – Diergaarde Blijdorp beheert van deze twee planten de Nationale Plantencollectie.

Foto: Wikipedia. Archieffoto van de Cyprinodon longidorsalis

Aan de voorkant van het glazen huis zijn drie aquaria opgesteld. Hoewel de filters hiervan momenteel nog op gang moeten komen en de aquaria nog leeg staan, weten we dat hier een aantal zeer zeldzame vissensoorten komen. Zo komt er een Mexicaanse rivierhabitat waar de La Palma tandkarper (Cyprinodon longidorsalis) een plekje krijgt. Het verhaal van dit visje kent zijn gelijke niet. Hij komt uit een rivier in Noordoost-Mexico, de Ojo de Agua la Presa – of beter gezegd, één kleine sectie van deze rivier. Een slootje dat bekend staat als Charco La Palma, met een oppervlakte van 10 vierkante meter en maximaal 1,5 meter diep: mogelijk het kleinste verspreidingsgebied van alle gewervelden. Als gevolg van opdroging door irrigatie is deze soort in 1994 in het wild uitgestorven. Ook een andere Mexicaanse vissensoort, de Zoogoneticus tequila, is overgekomen uit Aquazoo Düsseldorf. Doordat invasieve vissensoorten zijn uitgezet in zijn natuurlijke habitat, was hij bijna uitgestorven. Gelukkig lijken beschermingsmaatregelen hun vruchten af te werpen, maar voorlopig is de situatie alsnog dusdanig penibel dat deze soort voor de zekerheid achter de schermen blijft. Hetzelfde geldt voor de Allodontichthys polylepis, die functioneel is uitgestorven in het wild.

Foto: Ron DeCloux (AquaInfo). Archieffoto van de Paretroplus menarambo

Een tweede aquarium staat in het thema van Madagaskar. Zo gaat Blijdorp mangaraharacichliden voor de schermen houden. Van deze soort werd gedacht dat hij in het wild uitgestorven was, met alleen nog drie mannetjes in de dierentuin van Londen. Gelukkig werd bij een expeditie nog een klein groepje vrouwtjes aangetroffen dat vervolgens naar Europa getransporteerd is, waardoor de toekomst van de reservepopulatie in gevangenschap nu in ieder geval veilig gesteld lijkt. Ook gaat de Diergaarde werken met de bedreigde Malagassische soorten Pachypanchax sakaramyi, Pachypanchax menaramboParetroplus menaramboParetroplus damii en Paretroplus kieneri. Welke hiervan precies voor en achter de schermen komen, is nog niet duidelijk. Het derde aquarium gaat onderdak bieden aan achoque’s (Ambystoma dumerilii), een kritiek bedreigd broertje van de axolotl-salamander.

Foto: Jop Kempkes (BB-Facebook/Beheer). Het nieuwe vogelverblijf biedt vele landschapselementen waarachter de stressgevoelige inwoners desgewenst kunnen ontkomen aan het publiek.

Het centrale glazen huis, dat alleen toegankelijk zal zijn wanneer er vrijwilligers aanwezig zijn, is omgeven door nog een aantal verblijven. Het enige verblijf buiten het glazen huis dat momenteel in gebruik is genomen, is dat voor Aziatische zangvogels. Eigenlijk is dit het voormalige grondeekhoornverblijf met enkele lichte aanpassingen. Het koppeltje Balispreeuwen uit Taman Indah heeft hier zijn intrede gedaan, samen met een paartje roodoorbuulbuuls. In de nabije toekomst worden er shamalijsters en Palawan-pauwfazanten toegevoegd aan dat lijstje. Naast dit verblijf is een groot beeldscherm geplaatst waar bezoekers meer kunnen leren over de diverse conservatieprojecten waar de Diergaarde deel aan neemt.

Foto: Jop Kempkes (BB-Facebook/Beheer). Het krokodillenstaartjesverblijf in wording.

Nog vier andere Zee van Cortez-verblijven maken een terugkeer in een nieuw jasje. De Coloradopadden houden hun oude stek, de gilamonsters nemen een oud slangenverblijf nabij de ingang over. Een oud verblijf naast de toegang tot het Kelpwoud wordt momenteel geschikt gemaakt voor de Filipijnse zeilhagedissen, een paar oude bekenden van Blijdorp. Daartegenover is het oude zoutwateraquarium terug te vinden. Momenteel zijn hier alleen een drietal Cortez doktersvissen een een paartje egelvissen aan te treffen. Nieuw zijn de momenteel nog leegstaande verblijven voor Antilliaanse groene leguanen, ploegschaarschildpadden, krokodilstaarthagedissen en vuursalamanders, alsmede de nieuwe ruimte met broedmachines.

Kort gezegd: het Natuurbehoudscentrum is nog alles behalve af en dat zal het ook nooit echt zijn. Zijn inwoners zullen komen en gaan zoals natuurbeschermingsorganisaties dat nodig achten. We zullen nog veel horen van dit stukje Oceanium…

Kort Nieuws #120

Nuevo in El Bosque Nuevo

Foto: Ingrid Bruggeman-Bussching (BB-Facebook)

Leuk nieuws uit het dorpje in Amazonica, El Bosque Nuevo. De Peruaanse wandelende takken zijn daar overgegaan tot voortplanting. Als je goed kijkt, kan je in het verblijf de kleintjes spotten. In het Engels worden ze ook wel black beauties genoemd en uit hun uiterlijk blijkt waarom: deze insecten, meestal enkele centimeters lang, hebben een pikzwart lichaam. De volwassen dieren hebben wel een paar felrode vleugeltjes, overblijfselen uit een vervlogen tijd: tegenwoordig lijken ze geen nut meer te hebben. Ook een kleine verandering in het andere grote terrarium in hartje Amazonica: waar eens een grote Ecuadoraanse roodvoetspin regeerde, zijn drie van haar jongen in haar voetsporen getreden. Het verhaal dat hieraan voorafging, is een opmerkelijke. Een tijdje verbleef ze in de Diergaarde, zonder in contact gekomen te zijn met een mannelijke soortgenoot. Des te vreemder was dus de vondst van een flinke groep baby-spinnen in haar verblijf! Is deze soort in staat om zichzelf te bevruchten, een evolutionaire noodgreep om het voortbestaan van de soort te garanderen? Het blijft een mysterie. De spinnetjes zijn in kleine bakjes grootgebracht en nu ze groot genoeg zijn, mag een aantal van hen het koninkrijk van hun moeder overnemen. De andere roodvoetspinnen krijgen in andere dierentuinen onderdak.

Schandalige Schapenhoofden: het vervolg

Weet je het nog? In augustus van dit jaar berichtten we over de California sheep head-vissen. Een zeldzaamheid in aquaria en een fascinerende soort – kortom, een welkome aanwinst voor het Oceanium, zou je denken. Dat dachten de verzorgers in 2014 ook toen een groepje van vijf in ontvangst werd genomen. Ze kregen een plekje in het Kelpwoud, maar het bleek dat ze regelmatig hun sterke kaken zetten in de kwetsbare vinnen van de inwonende haaiensoorten. Inmiddels is het voormalige zeeotterbassin in gereedheid gebracht voor ze en zijn ze weer te bewonderen. Eind goed, al goed.

Slurfhondjes

Foto: Jeroen de Bruijn (BB-Facebook)

Nieuw leven in de Krokodillenrivier! In het verblijf van de slurfhondjes ritselt sinds kort een derde slurfje rond tussen het gevallen gebladerte. Het is het eerste jong dat de ouderdieren succesvol grootbrengen. Waarom het eerder niet lukte, is niet bekend volgens de Diergaarde. Een aantal maanden geleden liet Blijdorp weten dat er een aantal slurfhondjes uit Amerikaanse dierentuinen zou overkomen om de Europese genenpoel aan te vullen. Alle dieren in Europa zijn namelijk nazaten van Gloria en Gambit, het oorspronkelijke Rotterdamse fokstel. De incestueuze stamboom die zo is ontstaan kan op termijn rampspoed betekenen voor de populatie in gevangenschap. Helaas zijn er nog geen dieren aangekomen uit Amerika en is dit jong dus uit hetzelfde bedje ziek afkomstig.

In Memoriam

Foto: Saskia Bokkers (BB-Facebook)

Banteng Bas is overleden. Ruim negen jaar geleden kwam hij ter wereld in de Maleise Bosrand en sindsdien is hij uitgegroeid tot hoofd van zijn kudde. Hij is veelvuldig vader geworden en ook nu zijn er drie van zijn nazaten te bewonderen in Rotterdam. In principe kunnen bantengs wel meer dan 20 jaar oud worden, al helemaal in gevangenschap. Het is dus niet ondenkbaar dat hem iets mankeerde.

Finding Coral

Screenshot: Diergaarde Blijdorp (YouTube)

Hè hè, eindelijk! De levend-koraalbak van het Great Barrier Reef is nu meer dan slechts een lege tank. Op uiterst delicate wijze is een aantal koraalstekjes bevestigd aan de kunstkoralen, door ze met een speciale soort klei vast te plakken. Ook zorgen wat zee-egels en doktersvissen voor de nodige dynamiek. Eind 2016 werd de rest van het Great Barrier Reef-gedeelte van het Oceanium al opgeleverd, maar het heeft lang geduurd totdat dit aquarium gereed was voor zijn inwoners. Koraal-poliepen zijn uitermate gevoelige diertjes die snel sterven als de belichting of waterkwaliteit niet voldoet. Het zal nog jaren duren voordat de koralen enigszins spectaculaire formaten aannemen.

Oceanium op stelten

Foto: Jop Kempkes (BB-Beheer/Facebook). Het Publiekslab per 25/11/18.

Een kleine bouwupdate vanuit het Oceanium. Het Publiekslab is nog altijd een tamelijk droevig aanzicht. Op het aquarium waar eens koffervisjes zaten na, is het gehele wandrek gesloopt en ook de algenkweek ligt stil. In augustus werd een parasiet aangetroffen in het systeem, wat reden geweest zou zijn voor de medewerkers om de hele boel stil te leggen en, zo blijkt dus, alles op z’n zachts gezegd grondig te desinfecteren. De inwoners verblijven in de tussentijd achter de schermen. Een heel stuk verderop in de onderwaterwereld, waar eens een Mexicaanse kustbiotoop onderdak bood aan een scala aan woestijndieren, wordt hard gewerkt om de deadline van 10 februari te halen. De verblijven van het nieuwe Natuurbehoudscentrum beginnen vorm aan te nemen en iedere dag is er wel vooruitgang waar te nemen. Kijk gerust alvast even ‘rond’ via de galerij hieronder.

Foto: Vrienden van Blijdorp (Facebook)
Links zijn de contouren van het nieuwe Antilliaanse-leguanenverblijf te zien. Rechts staat een gedeelte van het centrale 'eiland' dat in de ruimte komt.
« van 4 »