Masterplan 2050: tien soorten, acht gebieden, één doel

In het bijzijn van medewerkers, onderzoekers en zakenpartners heeft Diergaarde Blijdorp vandaag het Masterplan 2050 officieel gepresenteerd. Al enkele jaren is het park achter de schermen bezig met een fundamentele hervorming: van dierentuin met natuurbehoudsagenda naar natuurbeschermingsorganisatie met een levende have. Het nieuwe motto: Beleven, Beschermen, Blijdorp!

Daad bij woord

In 2020 presenteerde de Diergaarde nog vol trots het ‘Masterplan 2030‘, een routekaart vol peperdure ingrepen en met ambitieuze doelstellingen. Weinig mensen zal het verbazen dat dit vlekkenplan de tand des tijds – te weten de pandemie, een financiële crisis en enkele bouwtechnische tegenvallers – niet heeft weten te doorstaan. De afgelopen jaren wist Blijdorp amper zijn hoofd boven water te houden en heeft het park zijn prioriteiten flink tegen het licht moeten houden.

“Je kan zeggen dat we experts zijn in soortbehoud, maar waartoe leidt dat? We willen toe naar een hoger doel: natuurherstel. Dat is de transitie waar we nu voor staan. En dat betekent dat onze échte impact buiten het park ligt”, aldus directeur Erik Zevenbergen. Hoewel er nog geen kant-en-klare plattegronden en bouwplannen liggen, schetst Zevenbergen het beeld van een drastisch andere Diergaarde. Een nauwkeurig samengesteld lijstje van bedreigde dier- en plantensoorten staat centraal, de rest van het park wordt eromheen gecreëerd.

De TIEN van Blijdorp

Zevenbergen: “Niemand heeft iets aan een beloftevol verhaal, dat vaag en ver weg is. Het Masterplan 2030 moest scherper. Nou, daar zijn tien doelsoorten uit naar voren gekomen en ik denk dat dat de crux van het Masterplan 2050 is.” De komende tien soorten spelen de komende decennia de hoofdrol in Diergaarde Blijdorp:

– Aziatische olifant (Elephas maximus)
– Dwergnijlpaard (Choeropsis liberiensis)
– Rode panda (Ailurus fulgens)
– Rüppells gier (Gyps rueppellii)
– Kroeskoppelikaan (Pelecanus crispus)
– Antilliaanse leguaan (Iguana delicatissima)
– Annam-waterschildpad (Mauremys annamensis)
– Vleten (Dipturus spp. batis & intermedius)
– Doktersvissen (Acanthuridae spec.)
– Rwanda warmwaterlelie (Nymphaea thermarum)

Zevenbergen vertelt: “Er is een lijst van 42.000 bedreigde soorten wereldwijd, maar daar kiezen we er tien van. Daarmee hebben we al de expertise en daarvan denken wij dat we ze van de Rode Lijst áf kunnen helpen.” In zijn beleidsplan spreekt Blijdorp de ambitieuze wens uit dat geen van deze soorten anno 2050 meer als bedreigd in hun voortbestaan gezien worden.

Hoe dat bereikt gaat worden, verschilt per soort. Zo is Blijdorp reeds de wereldwijde populatiemanagement coördinator van de rode panda en de voornaamste partner van het Red Panda Network, zowel qua expertise als qua geld. Voor de doktersvissen zet Blijdorp vooral in op hun eigen project RoffaReefs, wat een veilige kraamkamer voor jonge vissen creëert. Een terugkerende term is ‘Blijdorp Hub’: een permanente, fysieke aanwezigheid van de Diergaarde in onder andere Nepal en Bonaire.

Natuur Dichtbij

Concreet: hoe ziet Diergaarde Blijdorp anno 2050 eruit? Dat is immers waar de meeste mensen vooral nieuwsgierig naar zijn. De TIEN van Blijdorp gaan leidend zijn in alle toekomstige verbouwingen. Daadwerkelijke plattegronden, sfeerimpressies soortenlijstjes en streefdata zijn allemaal nog niet bekend. Neem het onderstaande dus met een korreltje zout.

Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook). Kroeskoppelikaan.

De continentale indeling, die in de jaren ’90 en ’00 geleidelijk ontwikkeld is, gaat minder strikt gehandhaafd worden. In plaats daarvan wordt Blijdorp opgedeeld in acht thematische werelden. Sommigen vertegenwoordigen bepaalde geografische regio’s, sommigen niet. Neem ‘Natuur Dichtbij’: in feite is dit een kleine facelift voor het bestaande Europa-gebied. De kroeskoppelikaan wordt officieel aangewezen als één van de tien impactsoorten van Blijdorp. Nog vóór 2030 wil de dierentuin de pelikaan herintroduceren in Nederland. Ook gaat de Diergaarde bezoekers aanmoedigen om hun tuinen biodivers in te richten en sluit het park nieuwe partnerschappen met Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten.

Wel lijkt het erop dat Australië (lees: de wallaby’s) definitief zal worden opgeslokt door dit nieuwe gebied. Van oudsher spelen Westerse dierentuinen geen grote rol bij natuurbescherming in deze regio.

African Plains, Asian Corridors & Himalayan Peaks

Foto: Annemieke de Wit (BB-Facebook). Rüppells gier.

Daar staat tegenover dat natuurbehoudsprojecten in Afrika wél veelal afhankelijk zijn van Europese ondersteuning. De huidige Savanne-biotoop wordt dan ook grotendeels gehandhaafd, maar dan als ‘African Plains’. Liefhebbers van de giraffen en zebra’s kunnen dus opgelucht ademhalen. De Rüppells gier wordt de officiële impactsoort van dit gebied, met op korte termijn de aftrap van nieuwe genetische en ethologische onderzoeken. Naar verwachting zal een nieuw perk voor de zwarte neushoorns onderdeel gaan uitmaken hiervan. Details laten nog op zich wachten.

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Aziatische olifanten.

Ook voor een andere publieksfavoriet is ruimte in het Blijdorp van 2050: de Aziatische olifant. De Diergaarde hoopt op zeer korte termijn het perk uit te breiden van deze impactsoort (zie HIER) en dit megaverblijf wordt het kloppende hart van het nieuwe themagebied ‘Asian Corridors’. Dit is een knipoog naar de ‘oliducten’ die waarschijnlijk onderdeel gaan uitmaken van het nieuwe olifantenperk, maar ook naar de tien faunapassages die Blijdorp anno 2050 gerealiseerd wil hebben in Zuid- en Zuidoost-Azië. Ook faciliteert Blijdorp voortaan debatten over mens-dier conflicten, met als doel de maatschappelijke acceptatie van de wolf in Nederland te verhogen.

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Rode panda.

Het Himalaya-gebied met de rode panda’s (impactsoort numero vier), voortaan ‘Himalaya Peaks’ geheten, wordt ook min of meer toekomstbestendig geacht in z’n huidige vorm. Binnen vijf jaar hoopt Blijdorp als mondiale populatiecoördinator bij te dragen aan de herintroductie van twintig rode panda’s in het wild. Ook wil Blijdorp de komende vijf jaar één miljoen bomen planten in het Ilam-district van Nepal.

Last Resort, Duurzame Noordzee & Caribbean Seas

Foto: Stichting ReHerp. Annam-waterschildpad.

De resterende vier themawerelden vertegenwoordigen drastischere koerswijzigingen. Grofweg op de plek van de Maleise Bosrand en Chinese Tuin verschijnt ‘Last Resort’. De geografische indeling hier wordt minder strikt gehandhaafd. In plaats daarvan ligt de nadruk op het tonen van dieren en planten die voor hun voortbestaan sterk afhankelijk zijn van dierentuinen. Denk aan de reeds aanwezige Visaya-wrattenzwijnen en Prins-Alfredherten, die beide als kritiek bedreigd op de Rode Lijst staan. In die zin wordt Last Resort voorgesteld als complementair aan het reeds bestaande Natuurbehoudscentrum in het Oceanium, maar dan voor groter wild.

Foto: Mark Large (dailymail.co.uk). Rwandese warmwaterlelie.

Ook hier is het nog even wachten op bouwtekeningen, maar de verwachting is dat zowel het Longhouse als het Aziëhuis na dertig jaar dienst hun pensioen naderen. De Annam-waterschildpad en Rwandese warmwaterlelie, momenteel achter de schermen, worden genoemd als impactsoorten. Als ecologisch doel noemt Blijdorp de realisatie van drie gloednieuwe back-up populaties voor ernstig bedreigde soorten.

Foto: Eelko Tuurenhout (BB-Facebook). Antilliaanse leguaan.

Even naar de andere kant van de dierentuin: ook het Oceanium zal een kleine transformatie ondergaan. Blijdorp wil meer nadruk leggen op de Noordzee en de Caraïben. Dat houdt vooral een intensivering van de bestaande iniatieven in (impactsoorten: vleet, Antilliaanse leguaan, doktersvis). Er staat nog niks vast, maar mogelijk houdt dit in dat er meer Noordzee-bewoners geplaatst zullen worden in het grote bassin van de Haaientunnel en dat het Great Barrier Reef (weer) wordt omgeschakeld naar een Caraïbisch koraalrif.

Foto: Sebastiaan de Bruyn (BB-Facebook). Doktersvissen.

Tot de ecologische doelen op korte termijn behoren: het oprichten van een fok- en opvangcentrum in het Caraïbisch gebied; het opstellen van een ‘vruchtbaarheidskalender’ voor Caraïbische vissers; deelname aan verschillende Noordzee-werkgroepen; en het aanmoedigen van diervriendelijke windmolenparken.

African Jungle

Het meest spraakmakende nieuwtje hebben we natuurlijk voor het laatste bewaard. Het gerucht deed al even de ronde, maar nu is het definitief: Diergaarde Blijdorp neemt definitief afscheid van zijn Noord-Amerikaanse en Zuid-Amerikaanse inwoners. Daaronder vallen onder meer de ijsberen, vicuña’s en vlinders. Het is niet bekend wat er gaat gebeuren met de ara- en ibisvolières die momenteel gebouwd worden. Geleidelijk zal de Oceanium-zijde van de dierentuin getransformeerd worden tot ‘African Jungle’. Hiermee speelt Blijdorp in op de verwachte ‘groeipijn’ in Centraal- en West-Afrika de komende decennia. Deze straatarme en veelal onrustige regio gaat een immense groei in bevolking en levensstandaarden tegemoet. Duurzame ontwikkeling is dan ook iets wat Blijdorp zoveel mogelijk wil aanmoedigen en faciliteren, juist in dit vroege stadium.

Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook). Dwergnijlpaard.

Concreet laat Blijdorp weten dat de African Jungle waarschijnlijk de vorm van een imposante tropenhal zal aannemen, niet geheel ongelijk aan Burgers Bush. Als potentiële inwoners noemt Blijdorp de witkruinmangabeys, bongo’s, pantserkrokodillen, karmijnrode bijeneters en okapi’s. Voor de dwergnijlpaarden (impactsoort) is ook een prominent plekje weggelegd. Mogelijk dat ook de westelijke laaglandgorilla’s uiteindelijk meegenomen worden. Er wordt gebruikgemaakt van virtual reality om de bezoeker kennis te laten maken met de schadelijke keerzijde van consumptiehonger. Blijdorp wil hier tevens een podium bieden aan bedrijven met het duurzaamheidscertificaat van B Corp.

Eindbalans

Bij het Masterplan 2050 hoort ook een gloednieuwe website en app voor Diergaarde Blijdorp. Daar is het volledige plan terug te vinden.

Foto: Jim Louwerens (BB-Facebook). Veel inwoners, waaronder de ijsberen, zullen in 2050 niet meer te zien zijn in Blijdorp.

Wie tussen de lijntjes van het Masterplan 2050 leest, zal het opvallen dat Blijdorp écht kritisch gereflecteerd heeft op wat het park nou realistisch kan betekenen op het gebied van natuurbehoud. Door afscheid te nemen van het merendeel van de Arctische, Amerikaanse, Australische en Pacifische collectie ziet de Diergaarde onder ogen dat deze landen steeds beter in staat zijn om hun eigen ecologische beleid te voeren. Ook besluit Blijdorp zeer bewust om de (extensieve) samenwerking met sommige organisaties op te zeggen, ten gunste van intensivering van andere dossiers.

Wel zal het menig bioloog pijnigen dat enkele vergeten ecosystemen in crisis links blíjven liggen. Denk aan het steeds drogere Noord-Afrika, Midden-Oosten en Centraal-Azië. Ook het uiterst diverse Madagaskar is een opmerkelijke afwezige op het lijstje. Tevens gaat er vooral aandacht uit naar (grote) zoogdieren en vogels. Dat, terwijl de nood in regel hoger is bij reptielen, amfibieën, vissen, ongewervelden, planten en schimmels. Tegelijkertijd is het niet ongebruikelijk om ‘aaibare’ iconen te gebruiken als boegbeeld voor de rest van het milieu. Hoe het Masterplan 2050 uiteindelijk uitpakt, zal ‘m grotendeels zitten in de nuances van de implementatie ervan.

Diergaarde Blijdorp heeft de afgelopen 166 jaar vele gezichten gehad. Daarbij is de nadruk steeds meer gaan liggen op dierenwelzijn en natuurbehoud. Het Masterplan 2050 voegt een nieuwe gedaante toe aan dat lijstje, die deze gestage trend in vele aspecten belichaamt. Optimistisch gaan we de toekomst tegemoet.

African Plains
« van 8 »

Kort Nieuws #187

Groot gemis (1/2)

Foto: Jolanda Berkelmans (BB-Facebook). Gorilla Bokito (1996-2023)

Hoe gaat met het de gorilla’s in Blijdorp? Na de dood van Bokito heeft de familie enkele dagen achter de schermen doorgebracht. Inmiddels lijken de mensachtigen weer hun normale gang te gaan, maar de verzorgers houden de situatie nauwlettend in de gaten. Rotterdam telt nu twee vrouwelijke gorilla’s (Aya en Tamani), plus hun respectievelijk drie- en tweekoppige kinderschares. In afwezigheid van een dominante zilverrug bestaat het risico dat deze twee takken met elkaar in conflict komen. Gelukkig lijkt dat vooralsnog niet aan de orde. Of, en zo ja wanneer, er verhuizingen plaatsvinden, wordt uiteindelijk bepaald door de Europese fokcoördinator in Apenheul. Daarbij speelt mee dat de genen van zowel Aya als Tamani al rijkelijk vertegenwoordigd zijn in het fokprogramma. Ruimte voor extra gorillababy’s is er eigenlijk niet. Ook telt de gorillagroep momenteel drie jonge mannetjes (Aybo, Thabo en Ajabu), die onder nieuw leiderschap wellicht verstoten worden. Het is een complexe puzzel.

Groot gemis (2/2)

Foto: AD. Said Kasmi heeft als wethouder de portefeuille onderwijs, cultuur en evenementen.

De dood van Bokito hangt niet alleen als een donkere wolk boven Blijdorp zelf. Binnen mum van tijd was het overlijden van de imposante gorilla voorpaginanieuws in heel Nederland. Veel mensen vragen zich niet alleen af hoe het nu verder moet met de mensapen in Rotterdam, maar ook hoe ze de herinnering aan Bokito levend kunnen houden. Op social media werd al snel gevraagd naar een standbeeld, ofwel in het park zelf ofwel ergens prominent in de stad. Blijdorp-directeur Zevenbergen reageerde terughoudend in de media: “Als iedereen dat wil, is het prima. Maar je kan ook zeggen: doe een bijdrage aan natuurbehoud. Dat helpt de soortgenoten van Bokito in het wild.” Ook D66-wethouder Kasmi gaf aan dat hij geen heil zag in een standbeeld als daar bij Blijdorp geen draagvlak voor was.

Foto: vandaagenmorgen.nl. Benvenido van Schaik.

Desalniettemin diende Benvenido van Schaik namens Leefbaar Rotterdam op 13 april een motie in bij de gemeenteraad om deze mogelijkheid te verkennen. Van Schaik is een bekende naam voor veel Blijdorp-fans: tijdens de coronapandemie stelde de zelfverklaard fortuynist zich wisselvallig en provocerend op en sprak hij zich fel uit tegen de dierentuin. Tijdens een korte toespraak in het stadhuis stelde Van Schaik dat Bokito jarenlang als toeristische trekpleister gediend had, en dat Bokito “net als de rest van de Club van 27” een “rafelig randje” had. Van Schaik kon op weinig steun vanuit de zaal rekenen. De politiek mag zich helemaal niet zo direct bezighouden met welke kunst er in de stad verschijnt, klonk het veelal. Daarvoor bestaan immers commissies en richtlijnen. Uiteindelijk stemden alleen Leefbaar Rotterdam en coalitiegenoot DENK vóór de motie, net als één lid van de Volt-fractie. Het plan werd van tafel geveegd door zowel de andere coalitiepartijen (VVD en D66) als de gemeentelijke oppositie (GroenLinks, PvdA, BIJ1, Partij voor de Dieren, ChristenUnie, SP, 50PLUS en het tweede Volt-raadslid). De raadsleden van het CDA en Forum voor Democratie waren niet aanwezig tijdens de vergadering.

Natuurbehoud

Foto: Leo Brentjes (BB-Facebook)

Blijdorp zet een tandje bij qua natuurbescherming! Het park neemt de coördinatorrol op zich voor een zesde fokprogramma: het EAZA Ex-situ Programma (EEP) van de kroeskoppelikaan. Al jarenlang is Rotterdam de Europese ‘hofleverancier’ van deze grote watervogels, dus toen Poznań Zoo aangaf dat zij het fokprogramma niet langer wilden beheren, was Blijdorp eigenlijk de gedoodverfde opvolger. Als EEP-coördinator bepaalt Blijdorp niet alleen welke pelikanen zich mogen voortplanten en welke transporten er plaatsvinden, maar stelt de dierentuin ook huisvestingsrichtlijnen en educatieadviezen op. Vorig jaar was Blijdorp al betrokken bij een onderzoek naar de herintroductie van de pelikaan in de Lage Landen, waar deze soort in de 15e eeuw werd uitgeroeid. Momenteel broedt de kroeskoppelikaan alleen nog in de Balkan, het Midden-Oosten en Centraal-Azië, waar veel populaties onder druk staan. Er bestaan in Europa momenteel 463 officiële fokprogramma’s. Met verantwoordelijkheid voor zes daarvan is Blijdorp nu de koploper binnen Nederland. Voor zij die het zich afvragen: de Europese recordhouder is momenteel Praag, met negentien fokprogramma’s, op de hielden gevolgd door Jersey Zoo (18) en Chester Zoo (17).

Ontsnapt!

Foto: Karlijn Westdijk (BB-Facebook). Op 23 april: “net geen Zeeland meer, maar hij is weer in de goede richting aan het vliegen.”

Een ander fokprogramma dat Diergaarde Blijdorp overziet, is dat van de Rüppells gier. In de Gierenrots-volière zitten meerdere van deze aaseters momenteel op het nest, maar dat is niet wat de gemoederen de laatste tijd bezighoudt. Medio april is één jongvolwassen individu ontsnapt uit een separatiekooi bij de oude vogelshow, nadat noodweer het net beschadigd had. Nou heeft Blijdorper Bende in de loop der jaren al best vaak bericht over vogels die het ruime sop kiezen (een gier, een ara en een caracara in 2020, een ibis en een gier in 2019, een ara in 2017…), maar dit dier maakt het wel érg bont. Vorige week dinsdag werd hij gespot op Voorne-Putten en twee dagen later werd hij gesignaleerd op Schouwen-Duiveland, maar afgelopen zondag bevond hij zich alweer rondom Eindhoven. De dierentuin vraagt om waarnemingen door te geven aan gier@diergaardeblijdorp.nl.

Voorspoed

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook)

Zijn ze niet lief? Blijdorper Bendelid Cor de Gier wist dit prille gezinnetje in de Grote Vliegkooi te fotograferen. Vorig jaar legden de Filipijnse eenden ook al eieren, maar het is niet bekend of die jongen ook succesvol grootgebracht zijn. Deze grote moerasvogels worden in hun natuurlijke leefgebied bedreigd door jacht en het verdwijnen van hun habitat. Zo’n dertig Europese dierentuinen huisvesten deze soort. Geboortenieuws is er ook bij de kuifhertjes in de Chinese Tuin. Het kleine hoefdiertje verstopt zich meestal, dus goed zoeken! Zijn oudere broer, Donghai, woont tegenwoordig ‘op kamers’ in de Himalaya-biotoop.

Apenstreken

Foto: @ingedevriesphotography (BB-Instagram). Jonge gelada.

Hoera! Zowel bij de gelada’s als bij de witkruinmangabeys is nieuw leven te bewonderen. Gelada Jaba, bekend van de tv-serie ‘Het Echte Leven in de Dierentuin’, heeft zich voor het tweede jaar op rij bewezen als vader. De moeder is Helena. Het is de eerste keer dat zij zelfstandig een jong grootbrengt in Rotterdam. Bij de mangabeys op de Savanne zijn de gelukkige ouders Oda en Quinny. Ook voor Quinny is dit de eerste keer dat zij het moederschap op zich neemt. Spannend!

ALV 2023

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Hyacinthara’s.

Vorig weekend organiseerden de Vrienden van Blijdorp hun jaarlijkse Algemene Ledenvergadering. Daar heeft Blijdorp laten weten vaart te zetten achter de renovatie van de Zuid-Amerikaanse volières. De verwachting is dat de hyacinthara’s, kuifseriema’s, witwangfluiteenden, reuzentoekan, rode ibissen, kuifhoenderkoeten, bahamapijlstaarten en roodschoudertalingen nog maar enkele weken op hun huidige stek te zien zijn. De aanleiding voor de werkzaamheden is de erbarmelijke staat van onderhoud van het complex. Het huidige plan is dat de nieuwe volières op dezelfde plek herbouwd worden en dus niet wezenlijk groter worden. Wel worden de volières hoger dan nu het geval is. Ook gaan de verblijven van ‘doorloop’ naar ‘langsloop’, om het risico op overspringende ziektes tussen mens en dier te verminderen. De werkzaamheden zullen naar verwachting een paar maanden duren.

Belevenissen

Je hoeft je voorlopig niet te vervelen in Diergaarde Blijdorp! Na een zeer geslaagde Koningsdag ging Blijdorp vandaag alweer van start met de Afval Awareness Week. De komende dagen kan je een exclusief kijkje achter de schermen nemen bij de afvalsorteringslocatie in de dierentuin. De rondleidingen worden verzorgd door Renewi en worden elke dag van 13.00 tot 15.00 uur gegeven (20 minuten per tour). In het Caraïbisch Café kan je knutselen met afval en er is een speciale speurtocht. Meer informatie vind je HIER. Vanaf de meivakantie is het daarnaast mogelijk om op je telefoon een interactief spel te spelen, ‘Blijdorp the Game’. Het doel van het spel is om de ‘Grote Graaier’ te vinden en te verslaan en zo de biosfeer te beschermen. Download de app gratis in de App Store of via Google Play!

Leegloop

Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook). Poolvos Arti.

Verdriet bij de poolvossen. In korte tijd zijn beide mannetjes overleden. Zowel Arti als Blacky kwamen in 2020 naar Blijdorp via Stichting AAP, het Nederlandse opvangpunt voor exotische ‘huisdieren’. De exacte achtergrond van beide poolvossen is dan ook onduidelijk en de dieren kampten bij aankomst al met verschillende kwaaltjes, waaronder moeite met bewegen en herhaaldelijke ontstekingen. Pijnstillers maakten al enkele maanden onderdeel uit van hun dieet. Voorlopig staat hun verblijf in het midden van de Arctica-biotoop leeg.

Gebroken hart

Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook). Okapi Kisala.

Wie recentelijk het Hart van Afrika opgezocht heeft, zal het opgevallen zijn dat er nog maar drie okapi’s rondstappen. Eind maart heeft Kisala (2019) de Maasstad verruild voor Antwerpen. De Rotterdamse okapi-groep verandert de komende tijd waarschijnlijk nog wel een paar keer van samenstelling, want ook voor de hengst Ngwani en de jongvolwassen Mhina bestaan transportplannen. Het is de bedoeling dat alleen M’buti blijft in Blijdorp en dat zij uiteindelijk gekoppeld wordt aan een nieuw mannetje. Door periodiek nieuwe stelletjes te vormen, wordt de genetische diversiteit binnen het fokprogramma gewaarborgd.

Samenwerking & Onderzoek

Foto: Diergaarde Blijdorp (LinkedIn). Dr. Filipe Cunha, docent gedragsecologie in Wageningen.

Het is een onmisbaar onderdeel van de wetenschap: congressen en symposia. Diergaarde Blijdorp is momenteel bezig met de transitie van klassieke dierentuin naar instituut voor wereldwijd natuurbehoud, wat samengaat met het faciliteren van meer onderzoek. Enkele weken terug organiseerde Blijdorp dan ook een Research Symposium om de laatste inzichten en toekomstige uitdagingen te bespreken met wetenschappers uit heel Europa. Het is de bedoeling dat dit een jaarlijks evenement wordt. De drie lezingsthema’s dit jaar waren ‘veterinair’, ‘gedrag’ en ‘genetica’, met tussendoor nog verschillende posterpresentaties door studenten en praatjes door bedrijven en universiteiten. Het smaakt naar meer!

Blijdorp Bouwt

Foto: Cobie Kievit van den Steenoven (BB-Facebook). Het oude caviaverblijf.

In de lente is het tijd voor de grote schoonmaak! Blijdorp lijkt definitief de handdoek in de ring te gooien wat betreft de cavia’s. De cavia’s zijn een verhaal met een lach en een traan in Blijdorp: baby booms werden steevast gevolgd door schurft-uitbraken. Vorig jaar overleden zowel de laatste wilde cavia als de laatste huiscavia. De hekwerken zijn nu weggehaald, hun oude optrekje tegenover de poedoes is veranderd in een botanisch plantsoen. Bij andere knaagdieren, de prairiehondjes, zijn de hekken juist verhoogd. Ieder jaar weer weten er enkele prairiehondjes te ontsnappen uit hun verblijf in het Noord-Amerikaanse themagebied. Veelal gaat dat om jonge dieren die uit de kolonie gezet worden door dominantere individuen. Blijdorp heeft de voornaamste ontsnappingsroutes de nu in kaart gebracht en heeft die delen van de muur grondig verbouwd. Het zal moeten blijken of deze meesterontsnappers zich dit keer wél laten bedwingen… Ook is het bezoekerspad in de Okapi-Volière vernieuwd. Het oude pad, dat bestond uit gerecycled rubber, heeft plaatsgemaakt voor een semi-verhard grindpad.

Foto: Cobie Kieviet van der Steenoven (Facebook). De nieuwe toegang tot de prairiehondjes.

Foto: Cobie Kiviet van der Steenoven (Facebook). Het nieuwe pad bij de okapi’s.

Kort Nieuws #185

Beschuit met mossels

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook)

Is ‘ie niet koddig? Op de valreep van 2022 is een Euraziatische otter geboren in de Chinese Tuin van Blijdorp. De vader is Jacco (wiens ouders in 2020 ontsnapt zijn), de moeder is Karin. Het is hun eerste kindje, maar het ouderschap lijkt hen goed te vergaan. De Rotterdamse fotografen kunnen in ieder geval geen genoegen van hem of haar krijgen. En dat is niet de enige koter! Op de Afrikaanse Savanne is witkruinmangabey Casper bevallen van een gezond aapje. De vader is Oda.

Noodopvang

Foto: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl)

Diergaarde Blijdorp ontfermt zich over een wild kortsnuitzeepaardje. Het opmerkelijke diertje spoelde op 30 december aan nabij Vlissingen, waarna wandelaars de dierenambulance belden. De Rotterdamse dierentuin en het Texelse Ecomare fungeren als revalidatiecentra voor zeepaardjes in nood. Achter de schermen is te allen tijden een aquarium beschikbaar hiervoor. Eind vorig jaar konden daardoor zes zeepaardjes succesvol vrijgelaten worden in de Oosterschelde, zoals ook de bedoeling is met deze pechvis. De Nederlandse kust vormt het uiterste noorden van het verspreidingsgebied van het kortsnuitzeepaardje. De laatste jaren worden ze steeds vaker waargenomen rondom Zeeland en de Wadden, wat waarschijnlijk betekent dat onze steeds warmere zomers hen hiernaartoe lokken. Maar ja, onze winters zijn toch wel erg fris en onstuimig, zoals deze zuidelijke bezoeker aan den lijve ondervonden heeft…

Spannend

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook)

Gaan we in 2023 voor het eerst in meer dan tien jaar tijd lentekriebels bij de zebra’s zien? Een jonge hengst is overgekomen vanuit Le Monde Sauvage om onze dames het hof te maken. Blijdorp heeft het een tijdje zonder mannelijke zebra’s moeten stellen, want in andere Europese dierentuinen worden ieder jaar meer dan genoeg streepjes geboren. Overbevolking, dat is natuurlijk niet de bedoeling! Inmiddels is de kudde in Rotterdam echter behoorlijk geslonken. Sinds de dood van (stokoude) merrie Erika in 2020 heeft Blijdorp nog maar drie vrouwtjes. Twee daarvan, Eva en Marjolein, zijn al zó oud dat het park eigenlijk geen veulens meer verwacht van hen. Het komt dus aan op numero drie, Emma. Overigens is het best even wennen voor de hechte vriendinnen, zo’n hormonale vent, dus de introductie verloopt geleidelijk.

Shuffle

Foto: Dennis Molenaar (BB-Facebook). Manenduif.

De verzorgers in de Victoria Serre hijgen uit na een druk broedseizoen. De meeste kuikens van vorig jaar hebben inmiddels een nieuw huis gekregen, wat betekent dat het tijd is om de kas voor te bereiden op 2023! De meest ingrijpende verandering is misschien wel dat de schuiven tussen het centrale segment en de waterleliekoepel opengezet zijn. Eerder werd het centrale deel al samengevoegd met het voormalige jaarvogeldeel. Losgelaten in dit nieuwe megaverblijf zijn de manenduiven, die voorheen in de Van-Harencarspel-kooi woonden. Daar wonen nu alleen nog kroonduiven en een Papoeamaina, want dat koppeltje Balispreeuwen heeft Blijdorp verlaten.

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Roelroel.

Ook de vrijgezelle groenhelmtoerako heeft de Rivièrahal verruild voor een mooie toekomst elders. Daarentegen bivakkeert nu een jonge Palawan-pauwfazant in de Victoria Serre. Zijn ouders zijn te vinden in het Natuurbehoudscentrum, samen met onder meer enkele puberende roelroels, die vanwege de kou geëvacueerd zijn uit de parkietenvolière. Terug naar de Victoria Serre: nadat de knip er een jaartje opzat, mogen de groenvleugelduiven dit jaar weer mondjesmaat  broeden. Een paar duivinnen zijn teruggezet bij de heren. Oh, en er is nog een toevoeging aan de Victoria Serre, zij het geheel onvoorzien. Bezoekers melden dat een wild roodborstje zijn weg naar binnen heeft gevonden. Het is een mysterieuze prestatie.

Buiten Blijdorp

De Kölner Zoo rouwt om de oudste okapi van Europa: vrouwtje Kisanga. In maart 1995 werd zij geboren in Diergaarde Blijdorp als eerste dochter van Lisala, haar vader was Kiburi. Op haar oude dag werden de simpelste dingen, zoals eten en lopen, steeds lastiger. Op 4 januari kondigde het park aan dat de dierenarts haar daarom ingeslapen heeft. Kisanga was een zus van ‘onze’ Kamina, die in 2020 onder soortgelijke omstandigheden overleed in Blijdorp. Lisala en Kiburi hebben in totaal zes jongen op de wereld gezet, waarvan alleen de jongste, Lomela (2003), nog in leven is. Kisanga is in de loop van haar leven vier keer moeder geworden en leeft voort in haar talrijke nazaten.

Foto: Michael Bause (ksta.de). Kisanga in 2007 met haar zoontje Zukuma, tegenwoordig fokhengst in Safaripark Beekse Bergen.

Kort Nieuws #183

Stupiditeitenrubriek

Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook)

Eind oktober werd Blijdorp opgeschrokken door een paar extreem harde knallen. RTV Rijnmond meldt dat een paar kinderen van ongeveer tien jaar oud illegaal vuurwerk in de greppel van het olifantenverblijf gegooid hadden. Een ooggetuige meldt dat een parkmedewerker achter de scholieren aanging, maar de woordvoerder meldde nadien dat onderzoek naar de knallen niks opgeleverd heeft. Bij gebrek aan resten en verder bewijs is de politie niet ingeschakeld. De twee jonge olifanten in Blijdorp, Radjik en Maxi, zouden flink geschrokken zijn van het kabaal. De rust keerde echter alweer snel terug in de kudde.

Record

Foto: Ria van der Graaf (BB-Facebook)

Een heleboel updates bij de neushoornleguanen in het Oceanium. In 2020 kreeg ons vrouwtje gezelschap van twee oude dochters en een onverwant mannetje. Dat gebeurde vrij halsoverkop, want hun oude opvangadres kon niet langer voor hen zorgen. Familie-liefde is bij deze grote hagedissen vrij beperkt, dus het was wel een ietwat gespannen situatie. De rust is nu wedergekeerd met het vertrek van een van de dochters naar Frankrijk. Tegelijkertijd is de relatie tussen het oude vrouwtje en de heer opgebloeid. Ze is weliswaar het oudste individu in heel Europa met 33 jaar op de teller, maar ze is een nieuwbakken moeder van drie! De jonkies zitten achter de schermen.

Komt dat zien

Foto: Greet van den Bergh (BB-Facebook)

Vogelfanaten opgelet: de inwoners van de Grote Vliegkooi zijn weer te bezichtigen! Nee, niet van dichtbij. De megavolière is al enige tijd niet toegankelijk voor bezoekers in verband met preventieve maatregelen tegen het coronavirus (2020-2022) en het griepvirus (begin 2020 en weer sinds 2021). De hinder is zelfs zo groot dat het complex op de slooplijst van Blijdorp is beland. Die werkzaamheden lijken echter nog wel even op zich te laten wachten, de laatste prognose is dat pas in 2024 begonnen wordt met de bouw van het nieuwe olifantenverblijf op deze plek. Als tussenoplossing zijn nu rondom de Grote Vliegkooi kijkplekken gecreëerd, zodat we toch nog eventjes kunnen genieten van alle verenpracht in de volière. Denk aan de wolnekooievaar, die maar in weinig dierentuinen gehouden wordt. Sinds de Grote Vliegkooi voor het laatst zichtbaar was, zijn ook Filipijnse eenden toegevoegd aan het bestand.

Pandapost

Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook). Prem en Muna.

Vaarwel Fang-Pi! De rode panda is verhuisd naar het Tsjechische Ústí nad Labem. Oorspronkelijk kwam Fang-Pi naar Blijdorp omdat ze op doorreis naar India zou gaan. Daar zou ze onderdeel gaan uitmaken van een herintroductieproject. Om onbekende redenen is daar helaas toch vanaf gezien. Fang-Pi’s oude stek is nu het domein van de jongvolwassen zusjes Soma en Savita. Ook dit betreft weer een tijdelijke opvangsituatie, uiteindelijk zullen zij gekoppeld worden en op doorreis gaan. De naburige Bergdierenrots wordt overigens nog steeds bewoond door Kwina, Miyuko en hun koters Prem en Muna.

-> Update januari 2023: de verdeling van de twee verblijven is in feite omgedraaid. Excuus voor de vergissing!

Kuifmakaak

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Dunja (links) en Maria (rechts).

Hoera! Er is weer een jong te zien bij de kuifmakaken. Het werd ook wel weer eens tijd, want sinds Dunja’s eerste bevalling in 2020 zijn twee makaakjes dood ter wereld gekomen in Blijdorp. Er leven nu zes makaken in het Aziatisch Moeras, waaronder oma Maria en de trotse vader Kersen. De kuifmakaak is kritiek bedreigd in hun natuurlijke habitat, het noordoosten van het Indonesische eiland Sulawesi, door overbejaging. Overigens bestaat op het naburige eiland Bacan sinds de 19e eeuw een invasieve populatie. Blijdorp is een partner van de organisatie Selamatkan Yaki die zich inzet voor het oplossen van deze problematiek.

Inhaalronde

Foto: R. Traxl (zootierliste.de). Marmerkleurige zwaarddrager (archieffoto).

De laatste publicatie van Vriendennieuws van 2022 kan ieder moment op de deurmat vallen en dat betekent dat het vorige nummer weer openbaar is gemaakt op de website van de vereniging. Wil jij het tijdschrift kunnen lezen zodra het uitkomt? Word dan een Vriend en steun de Diergaarde! De Vrienden melden een verhuizing in de Rivièrahal: de oude mannelijke zwartnekvruchtenduif is achter de schermen geplaatst in afwachting van een nieuwe partner. Twee jongvolwassen kinderen van hem nemen zijn plekje in de Victoria Serre van hem over. Verder is Blijdorp de troste verzorger geworden van een vissensoort die is uitgestorven in het wild: de marmerkleurige zwaarddrager (Xiphophorus meyeri) uit Mexico. De bijdrage die Rotterdam hiermee levert aan de instandhouding van de soort is immens, al zijn er helaas geen plannen om de vissen een plekje voor de schermen te geven. Tot slot melden de Vrienden in het mutatieoverzicht de dood van een drieteenmeeuw, een bladstaartgekko, een ezelspinguïn, een bizon, een slurfhondje en een Indische antilope. Vertrokken zijn een Rüppells gier, een Himalaya-glansfazant en een groepje prairiehondjes. De aankomst van vier ganzen (soort onbekend) uit een vogelopvangcentrum completeert het rijtje.

Stoelendans

Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook). De kleine ploegschaarschildpad.

Een paar adreswijzigingen. Het driekoppige gezinnetje kuifherten dat voorheen bij de Chinese Tuin woonde, is overgeplaatst naar de Bergdierenrots. Als zoonlief Donghai (‘Ari’) eenmaal groot genoeg is om een partner te krijgen, mag hij zijn ouderlijk huis weer betrekken. Tot die tijd staat het oude verblijf leeg. Leegstand is er ook in de Krokodillenrivier: de doornstaartagame die eerst naast de slurfhondjes woonde, is één hok opgeschoven, naar dat van de pannenkoekschildpadden. Wat er met zijn oude stek gaat gebeuren, is onbekend. Over schildpadden gesproken: de kleinste ploegschaarschildpad heeft een eigen hoekje gekregen in hun verblijf in het Natuurbehoudscentrum. Qua ontwikkeling loopt dit individu achter op zijn soortgenootjes, hopelijk komt de rust hem ten goede. De ploegschaarschildpad is een kritiek bedreigde diersoort uit Madagaskar. Bij de buren ook een separatie: één jonge Komodovaraan is achter de schermen geplaatst na een ruzie met zijn familielid.

Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook). Kuifhertjes.

Blijdorp heropent nostalgische bergrots; zeven rode panda’s & vijf kuifherten in Rotterdam

Foto: Monique Koster (BB-Facebook)

Het is een machtig aanzicht: de Bergdierenrots in Blijdorp, een begrip in Rotterdam, pronkt weer in vol ornaat. Tien jaar lang was de bouwvallige rotstoren uit 1940 geheel aan het zicht ontrokken, in afwachting van een broodnodige restauratie, zoals dat in de jaren ’60 ook gedaan is. ‘Versie drie’, die vandaag opgeleverd werd, combineert de imposante, puntige piek uit 1940 met de bredere basis uit 1960. Architectuur anno toen, dierenwelzijn anno nu, is het idee daarachter. Met een beetje geluk kan je de eerste inwoners al spotten.

Van apen naar panda’s

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Rode panda Fang-Pi verhuist binnenkort naar India.

Na vroeger allerlei apen en geiten gehuisvest te hebben, is de Bergdierenrots nu het heenkomen van de rode panda en het kuifhert. Tijdens de verbouwing is achter de schermen een nieuw koppeltje samengesteld: Miyuko en Kwina. Hun kennismaking was succesvol – érg succesvol zelfs. Kwina is recent bevallen van een tweeling. Het prille gezin mag nu voorzichtig hun nieuwe liefdesnestje verkennen. Het naastgelegen bosverblijf wordt nu bewoond door vrouwtje Fang-Pi, die hiervoor bij de dwergmangoesten op de Afrikaanse Savanne zat. Zij is momenteel in afwachting van een transport naar India. In de quarantaine zitten sinds kort nog twee jonge zusjes uit het Tsjechische Ostrava. Even leek het erop dat zij ook bij de opening zichtbaar zouden zijn, maar nu blijkt dat zij met wormen kampen en daarom blijven zij voorlopig in isolatie.

En hoe zit het met de kuifhertjes, waarvan er drie in de Chinese Tuin wonen en twee achter de schermen zaten? De botanici van Rotterdam adviseren dat de soort volgend jaar pas overgeplaatst wordt naar de Bergdierenrots. De planten zijn nu nog erg jong en kwetsbaar. Een seizoen met de herten zouden ze waarschijnlijk niet doorstaan, terwijl de schuchtere hoefdieren juist veel behoefte hebben aan beschutting. Daarom bivakkeert het backstage koppeltje vooralsnog in het bosverblijf, waar zij vóór de verbouwing ook al zaten.

Totaalbelevening

Foto: Jean-Luc Sleijpen (BB-Facebook)

De Bergdierenrots is nu een onmisbaar landschapselement in Blijdorp en is al zichtbaar vanuit de Maleise Bosrand. De Himalaya-biotoop completeert zo de Aziatische totaalbeleving: nu loop je als bezoeker als het ware vanuit het tropische Zuidoost-Azië via de Nepalese en Bhutaanse bergen naar het Indiase subcontinent. De entree tot de Himalaya is een unieke van monumentale architectuur en Tibetaanse sferen. Het oude rosarium is in ere hersteld, maar dan wel met een Aziatisch tintje. Het oude stalgebouw, ontworpen door Sybold van Ravesteyn, wordt omgeven door traditionele pilaren en vlaggen. Voorheen diende dit pand als patatrestaurant, nu is het interieur aangekleed met educatie. Er zijn ook een kleine speeltuin en een toilet in dit hoekje.

De hoofdroute leidt via de educatiehut weer naar buiten, waar je vervolgens direct naast het nieuwe pandaverblijf staat, met de Bergdierenrots als dramatisch decor. De rode panda’s zullen vooral rondklauteren in de bomen op de voorgrond, zoals de Himalayaberken en -ceders. Om in hun klimbehoefte te voorzien, zijn er ook plantenbakken verstopt in de kiertjes van de rotstoren is de bodem van de betonnen put ietsjes opgehoogd. De Bergdierenrots oogt dan ook íets minder hoog dan vroeger. Op de grond, tussen de varens en rododendrons en langs de oevers van het stroompje, zullen de kuifhertjes zich in de toekomst helemaal thuis voelen.

Kijk hieronder de metamorfose van de Bergdierenrots terug. Het artikel gaat verder onder de foto’s!

Pre-verbouwing
Foto: Jim Louwerens (BB-Facebook)
« van 10 »

Toekomstplannen

Foto: Diergaarde Blijdorp (Facebook). Overgang van Bergdierenrots naar vlonder.

Links van de Bergdierenrots betreed je via een hutje een vlonder. Deze kronkelt langs en door het oude pandaverblijf, dat een grondige make-over gekregen heeft en nu dus één rode panda en twee kuifhertjes herbergt. Vanaf hier heb je zicht op het vergrootte verblijf van de Indische neushoorns. Eens zaten hier de witlipherten, maar de laatste jaren diende het als flexibel separatieperk, aan het zicht onttrokken. Deze uitbreiding is mogelijk gemaakt door de Vrienden van Blijdorp, die dit jaar tevens €2.000 doneren voor natuurbehoud in Nepal.

De neushoorns, die alleen nog te vinden zijn in gefragmenteerde graslanden langs de zuidflank van de Himalaya, vormen een perfecte overgang naar de dikhuidenwereld van Taman Indah. Overigens is deze thematische transitie geen lang leven beschoren, want het lijkt erop dat de Indische neushoorn uit Rotterdam gaat verdwijnen. Blijdorp houdt momenteel twee vrouwelijke neushoorns: Namaste en haar dochter Karuna. Karuna gaat waarschijnlijk dit jaar nog op transport en Namaste is alweer 31 jaar oud en takelt zichtbaar af. Het is de bedoeling dat de tapirs het perk uiteindelijk erven. Deze soort komt voor op het Maleisisch schiereiland, wat ongeveer even ver van de Himalaya verwijderd is als de afstand Rotterdam-Warschau…

Foto: Diergaarde Blijdorp (Facebook). Terugkijkend naar de Bergdierenrots vanaf het vlonder.

Pre-corona was het de bedoeling dat ook het terrein achter de Bergdierenrots, met een oppervlakte van ongeveer 2.000 m2, uitgebreid ontwikkeld zou worden. In verband met de verslechterde financiële situatie van het dierenpark is daar nu vanaf gezien. Het is echter de bedoeling dat hier in de komende jaren minimaal een verblijf voor de manoel gerealiseerd wordt. Deze kleine katachtige woont momenteel op de Mongoolse Steppe, maar die biotoop moet wijken voor het nieuwe olifantenverblijf. Een andere toepasselijke inwoner zou de glansfazant zijn, die momenteel in de Grote Vliegkooi leeft, een verblijf dat eveneens tegen de vlakte gaat. De Victoria Serre, die over enige tijd verbouwd gaat worden, huisvest ook veel zeldzame zangvogels uit Noord-India, zoals de neushoornvogel, irenabuulbuul, geelkeelgaailijster en shamalijster. Binnen de organisatie wordt echter ook nagedacht over grotere zoogdieren, zoals langoeren, otters, takins of sneeuwpanters.

Natuurbehoud en dierentuinen

Dat brengt ons tot de controversiële soortkeuze: veel fans waren teleurgesteld toen ze hoorden dat de Bergdierenrots enkel dieren zou gaan huisvesten die al in Blijdorp te zien waren. Dit is echter een pragmatische afweging van de Diergaarde. De Bergdierenrots heeft een monumentale status – of preciezer gezegd, de ‘bunker’ binnen de rotstoren, die als enige onderdeel nog authentiek uit 1940 komt, geniet deze beschermde status. Voor grotere diersoorten is het buitenverblijf al aan de krappe kant, maar voor een degelijk binnenverblijf is binnen de monumentale contouren al helemaal geen ruimte hier. Daardoor stond van meet af aan vast dat er uitsluitend kleinere dieren gehouden konden worden.

Foto: Erik Heikens (BB-Facebook). Het opgeknapte bosverblijf. De looprichting door dit verblijf is in feite omgekeerd.

Uiteindelijk is de keuze gemaakt voor de rode panda en het kuifhertje omdat Diergaarde Blijdorp de fokprogramma’s van deze soorten coördineert. Het is bij fokprogramma’s altijd handig wanneer er parken zijn die extra ruimte hebben waar flexibel mee omgegaan kan worden. Zo is er altijd wel een volwaardig opvangadres voor jongvolwassen pubers en oude pensionado’s die niet gekoppeld kunnen worden. Als fokcoördinator wil Blijdorp het goede voorbeeld geven aan andere dierenparken.

Voor de rode panda in het bijzonder speelt daarnaast een nieuw herintroductieproject in India. Daarvoor worden Europese panda’s naar lokale kweekcentra gebracht, waarna hun jongen uitgezet kunnen worden in het wild. Fang-Pi is nota bene naar Blijdorp gekomen omdat Rotterdam als een soort doorvoerlocatie dient voor dit traject. Kortom, voor natuurbehoud is het handig als de kleine panda en het kuifhertje wat ‘ademruimte’ hebben in gevangenschap. Voor meer informatie over Blijdorps betrokkenheid bij het Red Panda Network in Nepal, check onze nieuwe ‘Ontdek…’-pagina!

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Jonge rode panda’s Inês en Vanda in 2017.