“Wat hoort er een bij een regenwoud? Regen!”, grapt Vrienden-voorzitter Marcel Kreuger. In een bos aan paraplu’s en poncho’s werden op zaterdag 13 juli de African Jungle volières geopend in Diergaarde Blijdorp Rotterdam. De riante vogelkooien, die samen bijna 600 m2 beslaan, zijn het allereerste deelproject van Masterplan 2050: de ambitieuze en spraakmakende toekomstvisie die het park in 2023 onthulde. De dag werd afgesloten met een exclusieve tour langs de nieuwe kweekopstelling voor de Rwandese warmwaterlelie, eveneens een focussoort van het Masterplan, plus een kijkje bij de restauratie van de rendierenstal.
Vogelrijk oerbos
In het Masterplan 2050 noemt Blijdorp acht ‘impactgebieden’: focusregio’s in de wereld die de komende 25 jaar centraal staan voor de dierentuin bij nieuwe ontwikkelingen en investeringen. Een enigszins controversieel aspect hiervan is dat Blijdorp heeft geconcludeerd dat het relatief weinig kan betekenen voor natuurbehoud in Noord-Amerika en Zuid-Amerika, met uitzondering van de Caraïben. Deze twee themagebieden beslaan momenteel het merendeel van de Oceanium-zijde van Blijdorp, maar zullen de komende jaren geleidelijk plaatsmaken voor impactgebied African Jungle: de wouden van Centraal- en West-Afrika.
Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Blauwkeelneushoornvogel mannetje.
Het startschot voor deze shift is nu gegeven met de transformatie van de ibis- en arakooien tot Afrikaanse Mangrove en Afrikaanse Bosrand respectievelijk. De Afrikaanse Mangrove telt momenteel drie soorten. Een koppeltje blauwkeelneushoornvogels (Ceratogymna atrata), afkomstig uit Zie-ZOO Volkel, staat hier in de spotlight. Een imposante vogel, overwegend zwart van verenkleed en met een blauw gezicht, waarbij de mannetjes te herkennen zijn aan de grote hoorn op hun snavel en de vrouwtjes aan hun rossige kapsel. Het is een echte regenwoudspecialist, die zowel in het Congowoud van Centraal-Afrika als het Opper-Guinese regenwoud van West-Afrika voorkomt. Vanwege dit grote verspreidingsgebied staan ze als ‘niet bedreigd’ op de Rode Lijst, maar de aantallen lopen wel degelijk terug. De fok in gevangenschap verloopt tot op heden erg stroef.
Foto: Jop Kempkes (BB-Beheer). De zilverreigers en kwakken houden zich vooralsnog vooral achterin de volière op.
De neushoornvogels worden vergezeld door kleine zilverreigers (vier mannetjes) en Afro-Euraziatische kwakken (zes mannetjes en één vrouwtje). Vogels die voorheen in het Aziatisch Moeras woonden, maar in het wild ook voorkomen in (semi-)open draslanden in Afrika. Er is nog veel capaciteit voor extra inwoners. Op het wensenlijstje staan momenteel de Afrikaanse stekelstaart, Afrikaanse nimmerzat, Afrikaanse lepelaar, rosse fluiteend, knobbeleend, dodaars, steltkluut, zwartbandbaardvogel en groene kakelaar.
Afrikaanse Bosrand
Foto: Jop Kempkes (BB-Beheer). Grijze roodstaart.
De twee volières worden van elkaar gescheiden door een binnenverblijf, aangekleed als Afrikaans boothuis op een rivieroever. In tegenstelling tot bij de oude constructie zijn beide binnenverblijven zichtbaar voor bezoekers, al zijn er ook meerdere separatiekooien achter de schermen. Het halletje is ook voorzien van uitgebreide educatie over de illegale handel in tropische vogels.
In de tweede volière staat de grijze roodstaartpapegaai (Psittacus erithacus) centraal, een nieuwe diersoort voor Rotterdam. Het is een achtkoppig single sex groepje dat in Frankrijk illegaal door een particulier werd gehouden en daarom geconfisqueerd is. De grijze roodstaart is een intelligente en sociale inwoner van het Congowoud, waar er ieder jaar tien- tot honderdduizenden individuen gevangen worden voor de internationale huisdierenmarkt. Deze dieren sterven veelal een vroegtijdige dood of eindigen in overbezette opvangcentra. Hopelijk gaat dit groepje in Blijdorp een mooie toekomst tegemoet en kunnen ze dienen als ambassadeurs voor hun soort.
Nog eens drie vogelsoorten zijn momenteel te zien in de Afrikaanse Bosrand: de purperglansspreeuwen en groenhelmtoerako’s (uit het Weverkopje, dat nu vogelloos is) en de witwangfluiteend (uit de Okapi-Volière). Potentieel komen hier op termijn nog zwartwang-agapornissen en smidsplevieren bij. De nieuwe African Jungle volières zijn een jubileumgeschenk van de vereniging Vrienden van Blijdorp ter waarde van €500.000.
Het impactplantje
Foto: Jop Kempkes (BB-Beheer). De Rwandese warmwaterlelie is de kleinste waterlelie ter wereld.
Het openingsfestijn vervolgde bij de botanische kassen, waar leden van de vereniging Vrienden van Blijdorp een exclusief kijkje mochten nemen bij de kweekstellage voor de Rwandese warmwaterlelie. Dit kleine plantje is de enige flora die opgenomen is in ‘de TIEN van Blijdorp’: de soorten die de Rotterdamse dierentuin anno 2050 van de Rode Lijst af wil hebben geholpen. De Nymphaea thermarum, zoals de wetenschappelijke naam luidt, werd pas in 1987 ontdekt in een warme bergbron in Rwanda.
Foto: Jop Kempkes (BB-Beheer). De nieuwe kweekopstelling voor de Rwandese warmwaterlelie.
Circa 2000 werd deze stroom omgelegd en gekanaliseerd ten behoeve van de landbouw en sindsdien is deze soort uitgestorven in het wild. Gelukkig leeft hij voort in Westerse kwekerijen, waaronder Blijdorp sinds 2020, en zou hij eventueel geherintroduceerd kunnen worden in Rwanda. De Vrienden van Blijdorp hebben €10.000 euro gesteld voor de bouw van een bijzondere kweekopstelling. Hier kan geëxperimenteerd worden met welke omstandigheden essentieel zijn voor de ontkieming en groei van de warmwaterlelie.
Sneakpeak
Foto: Jop Kempkes (BB-Facebook). De vernieuwde Wallaby Walkabout.
Onderweg naar de botanische kassen was het ook mogelijk om te gluren bij de verblijven van de moeraswallaby’s en bosrendieren. Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan de restauratie van hun monumentale stal, plus een kleine facelift van de Wallaby Walkabout. Zij die het Masterplan 2050 doorgespit hebben, zullen weten dat de Wallaby Walkabout uiteindelijk plaats zal maken voor een verblijf dat beter past binnen impactgebied Natuur Dichtbij. Hoe dat eruit gaat zien, staat echter nog niet vast. In de tussentijd bestaat wel de wens om meer bezoekers richting de bosrendieren en de Bijenvallei te leiden. Daartoe is het pad in het doorloopverblijf van de wallaby’s voortaan niet langer een doorsteek, maar een lus. Ook dit project wordt gefinancierd door vereniging Vrienden van Blijdorp (à €40.000)
Toekomstige projecten
Ook de komende tijd blijft het een drukte van belang bij het projectbureau van Diergaarde Blijdorp. De komende jaren staan de uitbreiding van het olifantenverblijf en de restauratie van de Victoria Serre centraal. Ook lijken de bouw van een nieuw verblijf voor de dwergnijlpaarden en de metamorfose van de Haaientunnel en het Kelpwoud in het Oceanium tot Noordzee-gebieden aanstaande. Onderdeel zijn van deze transformaties? Word dan lid van de Vrienden van Blijdorp!
Lief en leed in de Rotterdamse Tijgerkreek. Op 3 april viel het doek voor Sumatraanse tijgerin Alia op de mooie leeftijd van 19 jaar. Alia, geboren te Wuppertal, was al sinds 2007 te zien in Diergaarde Blijdorp. Daarmee was ze – na het overlijden van gorilla Bokito en olifant Irma en 2023 – in zekere zin de bekendste grijsaard van het park. Alia beviel tijdens het WK voetbal in 2010 van twee zoontjes, die Gio en Vanni gedoopt werden. Gio woont tegenwoordig samen met een jong vrouwtje in het Hongaarse Sosto. Van welpjes is het helaas nog niet gekomen. Vanni overleed in 2021 in Frankfurt aan een maagtumor. Verdere nestjes heeft Alia niet meer gehad. De Sumatraanse tijger mag dan wel een kritiek bedreigde diersoort zijn, maar in gevangenschap speelt altijd het risico op woningnood. Alia zat daarom de laatste jaren aan de anticonceptie. Wel heeft Alia tussen 2015 en 2022 veel tijd mogen doorbrengen met tijger Emas, voor wie ook een fokverbod gold.
Foto: Ron Goud (BB-Facebook). Tijger Geram.
Graag zet de Diergaarde zijn betrokkenheid bij het EAZA Ex-situ Programma (EEP) van de Sumatraanse tijger voort. In overleg met de fokcoördinator is besloten om in de Maasstad een nieuw fokstel samen te stellen. Op 24 mei verwelkomde Blijdorp het vijf jaar oude mannetje German uit Aalborg Zoo, Denemarken. Hij lijkt zich op zijn gemak te voelen in zijn nieuwe omgeving. Deze week volgde een Française, de negen jaar oude Nonja. Het liefdesnestje is alvast spic en span gemaakt voor hun uiteindelijke kennismaking.
Welkom
Foto: Cor de Gier (BB-Facebook)
Nieuwe individuen, maar ook nieuwe soorten in Blijdorp! Nu te zien in het Aziëhuis is de geelkoplandschildpad (Indotestudo elongata). Deze reptielen, met hun karakteristieke gele kop en langgerekte schild, komen van nature voor in de laaglandbossen van Zuidoost-Azië. Er is niet veel bekend over hun gedrag in het wild, maar ze hebben een divers dieet en kunnen zich ook goed aanpassen aan veranderende omstandigheden. Ze zijn vooral ’s ochtends en ’s avonds actief. Om veilig uit te rusten, graven ze zich overdag in in de strooisellaag. Helaas zijn ze niet opgewassen tegen de grote hoeveelheid wildvangst die plaatsvindt voor de illegale huisdierenhandel. De resterende individuen kampen met extreme habitatversnippering. In de afgelopen drie schildpadgeneraties is het aantal individuen in de natuur naar schatting met 80% afgenomen, waardoor de soort als kritiek bedreigd op de Rode Lijst staat. Gelukkig doen ze het vrij goed in dierentuinen en fokcentra.
Het doek valt
Foto: Ray Beers (BB-Facebook)
Ook zijn er de afgelopen maanden veel dieren uitgezwaaid. Bijzonder spraakmakend was het transport van twee volgroeide arapaima’s (plus een groepje pacu’s) naar Duisburg in april. Blijdorp claimt dat er nooit eerder zulke grote individuen succesvol verhuisd zijn en dankt een Braziliaanse expert voor zijn input. Inmiddels zijn alle inwoners van Amazonica dan toch écht uitgeplaatst. In 2023 werd de Zuid-Amerikaanse vlinderkoepel gesloten vanwege omvangrijke schade aan de dakconstructie en de fundering. Het is het gevolg van ongelukkige ontwerp- en materiaalkeuzes tijdens de bouw in 2013. Nu die vervloekte luchtkussens weggehaald zijn, waarmee die narigheid allemaal begon, is het houten geraamte van de koepel goed zichtbaar van buitenaf. Er wordt nog steeds nagedacht over of elementen van het pand nog herbruikt kunnen worden voor een nieuwe kas. Die zal waarschijnlijk wel een Afrikaans tintje krijgen, want Blijdorp heeft besloten om gefaseerd afscheid te nemen van zijn Amerikaanse inwoners. Zo ontstaat ruimte voor het park om zich toe te spitsen op de natuurbehoudprojecten die de dierentuin elders al heeft lopen.
Een Afrikaanse reïncarnatie van Amazonica is nog toekomstmuziek, maar toch nadert het allereerste stukje van impactgebied African Jungle in rap tempo. Op 13 juli openen de Vrienden van Blijdorp twee nieuwe volières direct tegenover de oude vlinderkoepel. Voorheen verbleven op deze plek onder andere de rode ibissen en hyacinthara’s uit Zuid-Amerika. Wie hun plek zouden innemen, bleef lange tijd ongewis. De nieuwste editie van Vriendennieuws brengt verduidelijking. Het complex komt te bestaan uit een ‘Afrikaanse Mangrove’ (ex-ibissen) en een ‘Afrikaanse Bosrand’ (ex-ara’s). De eerstgenoemde zijde wordt bij de opening in ieder geval bewoond door een koppeltje blauwkeelneushoornvogels, afkomstig uit Zie-ZOO Volkel, plus de kwakken en kleine zilverreigers die nu nog in de Grote Vliegkooi wonen. Ook de gele boomeenden zouden overgeplaatst worden, maar de laatste individuen van die soort zijn recent overleden. Wat volgt is nog een uitgebreid wensenlijstje: de Afrikaanse stekelstaart, Afrikaanse nimmerzat, Afrikaanse lepelaar, knobbeleend, dodaars, steltkluut, zwartbandbaardvogel en groene kakelaar. Waarschijnlijk zullen deze soorten nog niet bij de opening te zien zijn. Voor de Afrikaanse Bosrand staat vast dat er grijze roodstaartpapegaaien te zien zullen zijn, alsmede de groenhelmtoerako’s, purperglansspreeuwen en witwangboomeenden die reeds elders in het park wonen. Op het wensenlijstje staan verder de zwartwang-agapornis en smidsplevier.
Oude Wereld
Foto: Diergaarde Blijdorp (Facebook)
Ook nieuws uit het ‘oude’ Centraal-Afrikaanse themagebied, Hart van Afrika. Op 2 juni is okapi M’buti na een zwangerschap van 14 maanden bevallen van alweer haar vierde kalf. Het is een kerngezond meisje, Makimzie geheten. Moeder en kind vertoeven voorlopig nog in de rustige kraamstal, onttrokken aan het zicht van de bezoekers. De vader van de spruit is Ngwani, die tegenwoordig in Frankfurt woont. De twee oude zussen van Makimzie, Mhina (2019) en Mayala (2021), zijn ook nog altijd te bewonderen in Blijdorp. Hun enige zoon, Mboshi (2017), woont alweer enige tijd in Arcachon. Nu we het toch over de Okapi-Volière hebben: helaas heeft de stokoude vrouwelijke bananeneter haar laatste adem uitgeblazen. Voorlopig moeten manlief en hun laatste zoon het zonder vrouwelijk gezelschap stellen. Het koppeltje casarca’s is kort na hun intrede weer achter de schermen geplaatst omwille van hun temperament richting hun kleinere medebewoners. Vrolijker is de geboorte van enkele geelkeelfrankolijnen in april.
Een bende ben je samen!
Het zal de trouwe lezers van Blijdorper Bende niet ontgaan zijn dat we de afgelopen tijd minder frequent nieuws gedeeld hebben. Het is het jammere gevolg van een overvolle agenda in ons privéleven. Ben jij het extra paar handen dat wij nodig hebben? Wij zoeken een coördinator voor de fotowedstrijden op de BB-Facebook en BB-Instagram! Ook staan we open voor een extra schrijver voor het Blijdorper Bende Blog. Geïnteresseerd? Stuur een mailtje naar blijdorper.bende.beheer@gmail.com!
In ooievaarsvlucht
Foto: Shirley Kroos (BB-Facebook). Een van de jonge stokstaartjes.
Er is een heuse baby boom gaande in Diergaarde Blijdorp! De gebruikelijke diersoorten zijn ook in 2024 weer van de partij. De tussenstand: zes kroeskoppelikanen, vijf Indische antilopen, vier Amerikaanse steppebizons, twee ringstaartmaki’s (bij het Oceanium), één bosrendier (achter de schermen), één witkruinmangabey (op de Savanne), één oostelijk kuifhertje (bij de Chinese Tuin), één Darwins nandoe, één Chileense poedoe en op 6 juni ook nog eens een Californische zeeleeuw. Ook zijn er vier kleine stokstaartjes gespot: naar zoo-standaarden niet erg bijzonder, maar gegeven de jarenlange drama met deze roofdiertjes in Rotterdam (zie ook Kort Nieuws #192) toch reden tot feest. Bij de Mhorr-gazellen wordt de kleine Noah inmiddels vergezeld door halfzusje Mila, van de nog wat onervaren moeder Marijke. Inmiddels is duidelijk geworden dat beide jonkies niet afkomstig zijn van fokman Theo, maar van een mannetje dat in 2023 op doorreis was. Zijn scharrel met Marijke is genetisch gezien niet zo erg, maar voor Noah geldt helaas dat hij het gevolg van directe inteelt is. Waarschijnlijk zal hij daarom gecastreerd worden.
Aziatisch Moeras: zonsondergang…
Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook)
Een drukte van belang in het Aziatisch Moeras. Dit themagebied is gesitueerd op de beoogde locatie voor de uitbreiding van het olifantenverblijf. Niet alle huidige soorten zullen dan ook in Blijdorp blijven, wat zich laatste uitte in het vertrek van enkele zwartkopibissen en wolnekooievaars. Voor de achterblijvers gaat het leven echter gewoon door. De jonge witnekkraanvogel van vorig jaar is inmiddels ‘op kamers’ in Burung Asia, terwijl z’n ouders een nieuw nest begonnen zijn in de kleine moerasvolière. Opmerkelijk genoeg doen ze dat vrijwel direct naast het bezoekerspad. Of ze hier voldoende rust krijgen, zal moeten blijken. Meneer en mevrouw kraanvogel worden trouwens ook vergezeld door de kwakken en kleine zilverreigers nu, die zoals eerder genoemd binnenkort zullen doorstromen naar de African Jungle.
Azitisch Moeras: … en zonsopkomst
Ontwerp: Diergaarde Blijdorp (Gemeenteblad Rotterdam). Klik HIER voor groot formaat.
Het is een kwestie van lange adem, die omschakeling van het Aziatisch Moeras naar een nieuw olifantenperk. Bij de jaarlijkse algemene ledenvergadering van de Vrienden van Blijdorp werd bekend gemaakt dat de aanvang van werkzaamheden nu voor het najaar van 2024 gepland staat. Inmiddels is er een vergunningaanvraag ingediend op basis van de bijgevoegde plattegrond. Bij de ALV werd toegelicht dat in de oude Vleermuizengrot een nieuw verblijfje gerealiseerd zal worden voor plompe lori’s. Langs de gevel van de Vleermuizengrot verschijnt tevens een verblijf voor de François’ langoeren. Ook keert langs de zuidrand van het geheel een eiland voor een tweede apensoort terug.
Lekker dobberen
Foto: Maxime Stok (BB-Facebook). Zeekoet bij Bass Rock.
Van een meerjarendossier na een project dat binnen een jaar van de grond is gekomen: de Vrienden van Blijdorp steken €15.000 euro in het oplappen van Bass Rock. Dit geld komt uit het jaarlijkse dierenwelzijnspotje van de vereniging, en wordt gebruikt om de kustvolière bij het Oceanium te voorzien van een nieuwe golfslagmachine. Het is een functionaliteit die er ook al was bij de opening van Bass Rock 24 jaar geleden, maar die al vrij snel werd uitgezet omdat het de inwonende vissen te veel verstoorde. Die zwemmen van nature immers op tientallen meters diepte, en niet rechtstreeks in de branding. Tegenwoordig zwemmen er echter geen vissen meer rond en willen de verzorgers de vogels weer wat extra gedragsverrijking bieden. De exacte bouwplannen worden momenteel opgetekend. De Vrienden van Blijdorp investeren dit jaar ook €40.000 in een facelift voor het wallabyverblijf en €5.000 aan een nieuwe kweekopstelling voor de Rwandese warmwaterlelies achter de schermen.
Schildpadden in de schijnwerpers
Foto: @gleeksily36 (BB-Instagram). Vier ploegschaarschildpadden zijn momenteel al te zien in het Natuurbehoudscentrum.
En dat is niet alles: de Vrienden reserveren dit jaar alvast €100.000 voor een gedeeltelijke bijdrage aan de restauratie van de Victoria Serre. Naar verwachting wordt in 2026 of 2027 begonnen met de broodnodige opknapbeurt van de monumentale kas uit 1940. Hoewel de plannen nog in een heel vroeg en veranderlijk stadium verkeren, lijkt het erop dat de Victoria Serre er drastisch anders uit gaat zien. Het huidige semi-overwoekerde uiterlijk maakt plaats voor oorspronkelijke statige en strakke padenstructuur. De Victoria Serre betreed je nu vanuit de centrale hal van de Rivièrahal, maar potentieel verplaatst de entree naar de buitengevel, waar nu de Chinese Tuin gesitueerd is (ontwikkelingsgebied ‘Last Resort’). In het achterste segment, het ‘jaarvogeldeel’, wordt de bijzondere ‘spiny forest’ vegetatie van Zuid-Madagaskar nagebootst. Dat wordt in het middelste segment gecontrasteerd met een Oost-Malagassisch regenwoud. De waterleliekoepel blijft het domein van de Victoria reuzenwaterlelies, plus de Rwandese warmwaterlelies en de bromeliacollectie. Een deel van de beoogde planten staat al achter de schermen, waaronder de waterbanaan en een nieuwe cactuscollectie uit de Trompenburg Tuinen. In dit alles is geen plekje voor zangvogels weggelegd, de huidige sterrenspelers van de Victoria Serre. Op kosten van de Vrienden van Blijdorp verschijnt op de huidige plek van de toekankooien wel een verblijf voor de kritiek bedreigde ploegschaarschildpad.
In mei…
Foto: Céline Alders (BB-Facebook). Een van de jonge Vietnamfazanten.
Leggen alle vogels een ei! In de Gierenrots-volière zijn inmiddels bij alle vier de gierensoorten jongen uit het ei gekropen. Ook de maraboes zijn na een paar overgeslagen seizoenen weer van de partij. In de Victoria Serre van de Rivièrahal is het ‘alweer’ raak bij de molonetispreeuwen, Palawan-pauwfazanten en shamalijsters. Dat, plus een fokprimeur bij de kritiek bedreigde Vietnamfazanten, te zien in de Van-Harencarspel-kooi in de Tropenvleugel. Het vrouwtje is onverwachts overleden, maar de vader ontfermt zich goed over de twee kleintjes. Tijdelijk logeren de Sumatraanse gaailijsters trouwens ook in de Victoria Serre, want in hun reguliere optrekje bij het Aziëhuis zitten de geelkeelgaailijsters op het nest. In die volière zijn ook roodoorbuulbuuls en, sinds kort, een koppeltje Chinese bospatrijzen te zien. Een vrijgezelle bospatrijs blijft achter op hun oude adres, bij het Palawanhuisje tegenover de bantengs. Oh ja, terug naar de geelkeelgaailijsters: hun soortgenoten in het Natuurbehoudscentrum hebben voor het eerst drie kleintjes de wijde wereld in gestuurd.
In blijde verwachting
Foto: Corina van Dijk (BB-Facebook). “Ik heb eind mei deze foto gemaakt en wilde niet als betweter tevoorschijn komen, maar het leek mij al een zwangerschapsbuikje.”
Wordt de Maasstad binnenkort opgeschud door een koningskind? Aziatische leeuwin Lalana verblijft momenteel in de separatiekooi. De progesteronlevels in haar mest hebben een piek bereikt, wat betekent dat een bevalling aanstaande lijkt. De vader in spe is Wishu. Het zou voor het eerst sinds 2018 zijn dat er leeuwen geboren worden in Blijdorp. Toen was de moeder ook Lalana, met als partner Aapal. In de jaren die volgden bleek dat Aapal kampte met een genetische afwijking, die hij ook heeft doorgegeven aan de drieling. Bijgevolg is uit dat nestje alleen nog Reena in leven, al worstelt zij ook met steeds intensere symptomen. DNA-onderzoek wijst erop dat Wishu en Lalana wel een goede genetische match zijn.
Kopzorgen
Foto: Marian de Neijs (BB-Facebook). “Kaapse grondeekhoorn met bezoek.”
Wat te doen met het Weverkopje? De kleine volière bij de ‘afrit’ van giraffenstal De Ui kampt met een rattenplaag. Meerdere inspecties hebben geen soelaas geboden. Het restant van de eens zo fiere kolonie textorwevers werd eerder dit jaar al geëvacueerd naar de Krokodillenrivier. Hun leegte werd toen opgevuld met de bruine muisvogels uit de Okapi-Volière, maar ook zij zijn nu weer weggevangen door de verzorgers en bij de wevervogeltjes ondergebracht. Alleen de robuustere grondeekhoorns, purperglansspreeuwen, sneeuwkaptapuiten en groenhelmtoerako’s resteren in het verblijf. Schrale troost: laatstgenoemden hebben weer twee kuikens in hun midden.
Buiten Blijdorp: hoe gaat het nu met…
De nazaten van Aziatische olifant Irma (1970-2023)? De oude matriarch heeft vier kinderen succesvol grootgebracht. Over Bangka kunnen we kort zijn, zij staat natuurlijk nog altijd in Blijdorp. Irma’s enige zoon, Sibu, is in maart verhuisd van Dierenrijk Mierlo naar het Amsterdamse ARTIS. De hoofdstad herbergt een groepje dat bestaat uit het genetisch waardevolle vrouwtje Thong Tai en haar kinderen. Sibu is de beoogde partner voor het jonge vrouwtje Sanuk. Het in 2017 opgeleverde verblijf van ARTIS is zeker geen kandidaat voor de titel ‘grootste olifantenperk’, maar telt wel een spectaculair buitenbad waar ook Sibu gretig gebruik van maakt. Ook met de dames lijkt het te klikken. Duimen maar!
Artikel gaat verder onder de video.
De oudste dochter van Irma is de in 1984 geboren Bernhardine, doorgaans Dina genoemd. In 2006 vloog zij uit naar het Ierse Dublin, waar ze goed tot haar recht komt als hoofd van een indrukwekkende dynastie. Ze wordt er vergezeld door drie dochters en een kleindochter. Dat, en tot zeer recent werd Dina vergezeld door Yasmin, Irma’s tweede dochter. Ook Yasmin is sinds haar aankomst in Ierland meermaals bevallen en is zelfs al twee keer oma geworden. Over het algemeen nam Yasmin genoegen met Dina als leidkoe, maar de laatste jaren begonnen er toch scheurtjes te ontstaan tussen de twee stambomen. Na een maandenlang trainingstraject is Yasmin in november 2023 daarom samen met haar kinderen Anak en Kabir en kleinkind Sanjay verhuisd naar de Amerikaanse Cincinnati Zoo. Vorige week mochten ze daar voor het eerst één van de nieuwe buitenperken van ‘Elephant Trek’ verkennen, het grootste verblijf dat de dierentuin ooit heeft gebouwd. Yasmin gaat in de VS door het leven als SheRa. Waarschijnlijk heeft ze het niet door, maar bijzonder genoeg deelt Yasmin haar nachtverblijf in Cincinnati met Irma’s enige nog levende zus, Schottzie. Het is de bedoeling dat zij de komende maanden aan elkaar voorgesteld zullen worden.
Afgelopen november kondigde Blijdorp aan geen toekomst te zien voor gorilla’s in Rotterdam. Met het stilvallen van de fok door de dood van Bokito en met de naderende renovatie van de Rivièrahal moest een knoop doorgehakt worden: óf een nieuwe zilverrug binnenhalen en flink investeren in het verbeteren van de huisvesting, óf afscheid nemen van de groep en die fondsen en grond in andere dieren steken. Na veel wikken en wegen is Blijdorp voor optie twee gegaan. Het transport van het jongvolwassen mannetje Aybo was al geregeld, maar wanneer voor de overige dieren een mooi plekje gevonden zou zijn, stond nog niet vast. Inmiddels heeft de EEP-coördinator vrouwtje Tamani en haar kinderen Tonka en Thabo toegewezen aan het Zuid-Italiaanse Zoosafari Fasanolandia. Tamani kwam eind 2000 naar Rotterdam, toen de gorillagroep op de schop werd gedaan om inteelt te voorkomen. Ze heeft hier zes kinderen op de wereld gezet: Thomas (2002-), Thirza (2007-), Tuena (2009-), Tamu (2011-2011), Tonka (2012-) en Thabo (2015-). De afgelopen jaren zat ze aan de pil om te voorkomen dat de genen van Bokito oververtegenwoordigd zouden worden, naar verluidt zal ze in Italië weer mogen fokken. Het ga jullie goed! In Rotterdam resteren nog drie gorilla’s: Aya, Ayba en Ajabu. Vermoedelijk duurt het nog wel even voordat ook zij uitvliegen en er definitief een einde komt aan ruim 150 jaar zorg voor mensachtigen in de Maasstad.
Nieuw in de Victoria Serre: de groene kardinaal (Gubernatrix cristata), een geel-groen zangvogeltje uit de Zuid-Amerikaanse pampa en Gran Chaco. Door oprukkende landbouw en hardnekkige vangst voor de illegale huisdierhandel resteren slechts 2.000 individuen van deze soort in het wild, waardoor ze als bedreigd op de Rode Lijst staan. Hopelijk vindt het nieuwe koppeltje snel hun draai in de waterleliekoepel van de Tropenvleugel van de Rivièrahal. Bij hun huisgenoten, de Braziliaanse tangaras, is voor het eerst sinds tijden weer een vrouwtje te zien, dus wie weet zit er wel een dubbele baby boom aan te komen! Overigens zijn in het centrale segment van de Victoria Serre momenteel geen dolksteekduiven te zien, en zijn uit de Van-Harencarspel-kooi de papoeamaina en het koppeltje Balispreeuwen verdwenen. Blijdorper Bende kan momenteel nog niet bevestigen wat hiervoor de reden is.
Weverloos weverkopje
Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Grote textorwever.
Niet alleen voor ouderen en mensen met zwakke immuunsystemen, maar ook voor de vogels in Blijdorp is de tijd voor de griepprik weer aangebroken. Dat betekent een heleboel vangen, verplaatsen en monitoren, wat de verzorgers meteen de kans geeft om sommige inwoners een ander uitzicht te geven. De meest opvallende verhuizing is die van de grote textorwevers: dat groepje is afgelopen najaar afgeslankt tot iets meer dan een tiental. Vermoedelijk hebben de ratten een weg naar binnen gevonden bij het Weverkopje. De overlevers brengen het voorjaar daarom door in het ex-verblijf van de slurfhondjes in de Krokodillenrivier. Inmiddels is duidelijk geworden dat dit geliefde zoogdiertje niet zal terugkeren naar Rotterdam na het overlijden van het laatste individu: er is simpelweg te weinig genetische diversiteit om op ethische wijze de fok door te zetten. De leegte die de wevers achterlaten in het Weverkopje wordt voorlopig opgevuld door een groepje bruine muisvogels, voorheen woonachtig in de Okapi-Volière. Andere vogelshuffles zijn er bij de geribbelde jaarvogels (overgeplaatst van Taman Indah naar de Victoria Serre), de helmparelhoenders (het groepje uit het makiverblijf is overgeplaatst naar hun soortgenoten in de Gierenrots), de casarca’s (één koppeltje resteert in de Gierenrots, een tweede koppel zit in de Okapi-Volière en een vrijgezel zit in de Grote Vijver), de witwangfluiteenden en marmertalingen (terug van weggeweest bij de okapi’s) en de gele boomeenden (een duo is overgeplaatst van het Aziatisch Moeras naar de okapi’s).
Ex-ara’s en ex-ibissen
Foto: Charles J. Sharp (Wikimedia Commons). Afrikaanse lepelaar (archieffoto).
Nu we het toch over vogels hebben: hoe gaat het met de bouw van het nieuwe volièrecomplex aan de Oceanium-zijde van de Diergaarde? Bij de nieuwjaarslezing in januari kondigde het park al aan dat deze tóch geen Zuid-Amerikaanse invulling zou krijgen, maar een Centraal en West-Afrikaans tintje. Dit, omdat het huidige Amerikaanse themagebied de beoogde ontwikkelingszone voor African Jungle is. Daarmee is dit project opeens het startschot voor het Masterplan 2050! Inmiddels is de ‘harde’ bouw aan het afronden en kan bijna begonnen worden met het aankleden van de twee verblijven. Blijdorp laat weten dat de volières nog voor de zomervakantie geopend zullen worden. Laatst wist ZooFlits aan de woordvoerster van de Diergaarde de namen van enkele van de nieuwe inwoners te ontfutselen: grijze roodstaartpapegaaien aan de oostzijde (spoorkant) en Afrikaanse lepelaars aan de westzijde (maki-kant). Blijdorper Bende kan daaraan nu toevoegen dat de kleine zilverreigers, Afro-Euraziatische kwakken en gele boomeenden uit de Grote Vliegkooi eveneens worden voorbereid op een verhuizing naar de westvolière. Er wordt nog druk gekeken naar het verwelkomen van nieuwe vogelsoorten uit andere parken.
Erfenis
Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Roodvoetspin.
Over het einde van het Zuid-Amerikaanse themagebied gesproken: hoe gaat het in Amazonica? In september werd de iconische tropenhal gesloten in verband met omvangrijke en diepgaande schade aan de dakconstructie en de bassins. Om een nadere bouwkundige inspectie mogelijk te maken, is het nodig dat alle inwoners het gebouw verlaten. Dat is inmiddels ook grotendeels gebeurd: nieuwe vlindercocons worden verwijderd en de meeste vissen zijn inmiddels uitgeplaatst. Voor de piranha’s en en kopstaanders was nog wel een plekje in het Oceanium. Inmiddels zijn ook de Ecuadoraanse roodvoetspinnen verhuisd naar het Natuurbehoudscentrum. Daar zijn in een naburig terrarium nu trouwens ook enkele Antilliaanse wandelende takken (Diapherodes gigantea) te bewonderen. Een cadeautje van Biotropica, die de arrauschildpadden uit Amazonica onder hun hoede hebben genomen.
Restauratie
Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Bosrendier.
Eveneens werkzaamheden in het zuidelijkste hoekje van de dierentuin. Na ruim tachtig jaar weer en wind getrotseerd te hebben, snakt de rendierenstal naar een grondige opknapbeurt. Het houten gebouw is nog van de hand van Sybold van Ravesteyn, wat betekent dat er een heleboel kleine ornamenten zijn die aandacht behoeven. Het is bedoeling dat de klus nog voor de zomer geklaard is. Blijdorp grijpt de gelegenheid meteen aan om het naburige wallabyverblijf in de lak te zetten. Gelukkige treinreizigers kunnen de rendieren en wallaby’s spotten in hun tijdelijke perk in de spoorwegdriehoek (trajecten R’dam-S’dam, R’dam-Alexander & de HSL).
Drukte van belang
Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Olifanten Irma en Radjik.
Op vrijdag 22 maart organiseerde Blijdorp voor de tweede keer een wetenschappelijk congres in het Eauditorium en de Haaienzaal van het Oceanium. Zo biedt het park een podium aan de vele onderzoeken die momenteel binnen en rondom de Diergaarde plaatsvinden, uiteenlopend van experimentele radiozenders voor zwarte neushoorns in Namibië tot het systematisch verbeteren van het welzijn van de vissen in het Oceanium. Een bijzondere aankondiging is dat er door onderzoekers van de Universiteit Utrecht, in samenwerking met (ex-)medewerkers van Blijdorp, inmiddels een vergunning is aangevraagd voor het uitbrengen van een vaccin tegen olifantenherpes (EEHV). Vrijwel alle olifanten komen in de loop van hun leven in aanraking met dit virus, waarna het latent in het lichaam aanwezig blijft. Meestal gaat dat goed, maar als dieren op jonge leeftijd niet voldoende weerstand opbouwen door een gebrek aan blootstelling of stress, kan een heropleving van het virus dodelijk zijn. Metingen wijzen erop dat met name Radjik momenteel in een belangrijk immunologisch stadium verkeert. Dat is een van de beweegredenen achter het recente nieuws dat Blijdorp over een paar maanden een nieuwe olifantenbul in ontvangst hoopt te nemen. Wanneer het vaccin goedgekeurd wordt, zou dat een significant makkelijkere manier zijn om het leven van olifanten te redden.
“Ietwat onverwachts heeft Diergaarde Blijdorp twee nieuwe inwoners”, schreef Blijdorper Bende afgelopen december over de reddingsactie voor twee Kemps zeeschildpadden. Het lijkt wel alsof we de zeegoden daarmee beledigd hebben, want binnen de kortste keren spoelden nog eens zeven(!) dikkopzeeschildpadden aan op verschillende plekken in Nederland. Na het jammerlijke overlijden van Kemps nummero twee (‘Bløf’) zwemmen achter de schermen van het Oceanium nu acht opvangschildpadden rond. Blijdorp fungeert als landelijk opvangcentrum voor aangespoelde zeeschildpadden. Om de dieren iets meer bewegingsvrijheid te geven heeft het park geëxpirmenteerd met één dier, dikkop ‘Brick’, uitplaatsen naar het publieke mangrovebassin, maar dat was geen succes. De inwonende vissen gristen al het eten weg voordat hij aan zijn maaltijd kon komen. Dat wil overigens niet zeggen dat geen van de gasten momenteel zichtbaar zijn voor bezoekers: enkele meegelifte eendenmosselen zijn te zien het Kelpwoud. Aan de hand van deze piepkleine kreeftachtigen wordt momenteel onderzocht waar de aangespoelde zeeschildpadden vandaan komen.
Langzaam maar zeker beginnen de lentekriebels te heersen in Diergaarde Blijdorp. Heugelijk is de geboorte van een Mhorr-gazelle. Kennelijk valt de nieuwe bok Theo in de smaak bij de dames! Het is het eerste jong voor vrouwtje Mandy, maar ze doet het uitstekend. Een welkome aanwinst, want de Mhorr-gazelle is uitgestorven in het wild en bestaat alleen voort in dierentuinen en omheinde wildparken. Het is de eerste mini-mhorr in Rotterdam sinds de oude fokman in 2020 overleed. Nog langer was de fokpauze bij de baardapen, waar de laatste (succesvolle) geboorte zes jaar geleden plaatsvond. Afgelopen najaar is flink geschroefd aan de groepssamenstelling en ogenschijnlijk werpt dat zijn vruchten af. Een klein aapje houdt moeder Stehlen stevig vast, de vader is Damarai. Even verderop, bij de Indische antilopen, stappen tevens twee kleintjes rond. Met een beetje geluk geldt dat binnenkort ook weer voor de vissende katten en dwergmangoesten, want daar zijn respectievelijk een mannetje en een vrouwtje verwelkomd.
Goede tijden
Maleise tapir Pooh is drachtig! Dat kondigt Blijdorp aan op sociale media. Naar verwachting wordt de kleine deze zomer geboren. De vader is Ketiga (‘Tygo’). Drie keer eerder zette Pooh een kleine dikhuid op de wereld, wat haar erg belangrijk voor het fokprogramma maakt. Toevallig heeft de Diergaarde laatst ook het buitenverblijf van deze bedreigde herbivoren opgezomerd. Door de aanleg van een nieuw tussenmuurtje kan het perk voortaan opgesplitst worden, waardoor het makkelijk wordt om zowel Pooh als Ketiga naar buiten te laten.
Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Vernieuwde tapirverblijf.
Op 14 januari gaf Diergaarde Blijdorp de eerste nieuwjaarslezing sinds de presentatie van het Masterplan 2050. De bijeenkomst stond in het teken van het toelichten en onderbouwen van de nieuwe toekomstvisie van de dierentuin. Als kers op de taart lichtte de Diergaarde het tipje van de sluier op wat betreft de concrete uitvoering en realisatie van de veelbelovende doelstellingen. Directeur Erik Zevenbergen benadrukt het belang van samenwerking, zowel met andere organisaties als met de achterban: “Je kan wel een koploper zijn, maar daar heb je weinig aan als je niemand in de achteruitkijkspiegel ziet.”
Asian Corridors
Foto: Jan de Neijs (BB-Facebook). Aziatische olifant.
Deelproject ‘Taman Indah 2.0’ is het onderdeel van het Masterplan 2050 dat als eerste van de grond zal komen. De bouwplannen verkeren al in een gevorderd stadium, eerder deze maand berichtte ZooFlits namelijk al dat er vergunningaanvragen ingediend zijn bij de gemeente. Helaas moeten de fans het nog steeds zonder plattegronden of concrete toezeggingen stellen. Het basisidee is nog altijd om een riant verblijf voor jongvolwassen mannetjesolifanten te realiseren op de huidige locatie van de kamelenweide en Grote Vliegkooi. Om deze te verbinden met het bestaande perk wordt in de huidige bamboevallei een ‘oliduct’ aangelegd over het bezoekerspad.
De bijbehorende binnenverblijven worden waarschijnlijk tegen de vervallen Vleermuizengrot aan gebouwd. Dat pand wordt meteen opgelapt en zal gaan dienen als binnenverblijf voor de François’ langoeren. Zij krijgen vanzelfsprekend ook een buitenverblijf. Ingewijden melden dat Blijdorp nog steeds speelt met ideeën voor meer van zulke ‘satellietverblijfjes’ rondom het olifantenperk. Primaten, hoefdieren, schildpadden en otters zijn terugkerende suggesties. Ook komt er waarschijnlijk een nieuw horecapunt, al is het nog niet helemaal duidelijk of deze langs de zuidrand of juist in de noordoostelijke hoek van het geheel komt.
Coördinerende rol
Afbeelding: Diergaarde Blijdorp. Vlekkenplan van de impactgebieden van het Masterplan 2050, zoals vertoond op de nieuwjaarslezing. Donkerblauw: Duurzame Noordzee. Lichtblauw: Caribbean Shores. Groen: African Jungle. Geel: African Plains. Grijs: Natuur Dichtbij. Bordeaux: Last Resort. Paars: Himalayan Peaks. Rood: Asian Corridors.
Een korte update over impactgebied ‘Himalayan Peaks’ uit het Masterplan 2050. Blijdorp speelt al jarenlang een centrale rol bij de fok van rode panda’s in gevangenschap en zet de laatste jaren steeds meer in op het onderzoeken en beschermen van hun wilde soortgenootjes. Onderdeel daarvan is een herbebossingsproject in Oost-Nepal. Om dat initiatief kracht bij te zetten, gaat in 2024 een langgekoesterde wens in vervulling: rechts van de Bergdierenrots, achter het monumentale educatiegebouw, komt een kleine bomenkwekerij. Hier worden bezoekers uitgenodigd om een boompje in Nepal te adopteren. Met deze toevoeging is Himalayan Peaks voorlopig compleet.
En dat is niet het enige botanische nieuwtje. Een belangrijke ontwikkeling voor een van de tien impactsoorten van Diergaarde Blijdorp, de Rwandese warmwaterlelie. Dit kleine waterplantje is uitgestorven in het wild door habitatvernietiging en irrigatie, maar leeft voort in gevangenschap. Teneinde van een uiteindelijke herintroductie wil de Rotterdamse dierentuin bijdragen aan het grootschalig vermeerderen van de plant. Dit jaar wordt achter de schermen een kleine kas speciaal hiervoor ingericht. Blijdorp beheert de Nationale Plantencollectie van de waterleliefamilie.
Het is officieel geen impactsoort van Blijdorp, maar het is wel een icoon van het dierenrijk: de Aziatische leeuw. Directeur Zevenbergen deelt het heugelijke nieuws dat verzorger Jos Hartog sinds kort optreedt als de coördinator van het Europese populatiemanagement programma (EEP). Dit heeft verder geen directe consequenties, maar betekent wel dat het stamboek voortaan kan profiteren van de expertise die Rotterdam heeft met de erfelijke neurologische aandoening ataxie. Diergaarde Blijdorp overziet in totaal nu zeven Europese fokprogramma’s, waarmee het de Nederlandse recordhouder is.
Rijksmonumenten
Het ‘oppoetsen van de parel’ is ook een belangrijk component van het Masterplan 2050. Diergaarde Blijdorp gaat in 2024 werk maken van de broodnodige restauratie de monumentale rendierenstal in de zuidelijke hoek van het park. In de spoorwegdriehoek wordt momenteel de laatste hand gelegd aan een logeeradres voor de bosrendieren en moeraswallaby’s. Zevenbergen laat weten dat het park meteen de looproute van de ‘Wallaby-Walkabout’ gaat veranderen. Ook ziet de dierentuin de kans om de dakpannen van álle monumentale stalgebouwen te vervangen door sierlijke shingles, geproduceerd op authentieke wijze.
Afbeelding: Diergaarde Blijdorp. Sfeerimpressie van de gerestaureerde Victoria Serre.
Eind 2024 begint ook een andere restauratie: die van de Victoria Serre. De oostelijke vleugel van de Rivièrahal doet al sinds 1940 dienst en smacht naar grootschalig onderhoud. Zevenbergen benadrukt dat het botanische aspect leidend wordt in de vernieuwde tropenvleugel. Verwacht dus een heleboel spectaculaire en zeldzame plantensoorten. De vogelcollectie wordt iets soberder. Welke soorten precies moeten wijken, staat nog niet vast. Dit project wordt gefinancierd met de 18 miljoen euro subsidie die de gemeente Rotterdam heeft vrijgemaakt voor de restauratie van de Rivièrahal.
Zuid-Amerika
Ook het lot van de Oceanium-zijde van de Diergaarde werd kort aangestipt. Hier worden momenteel dieren uit Noord-Amerika en Zuid-Amerika gehouden, maar Blijdorp wil hier de komende jaren minder nadruk op gaan leggen. De directie acht het niet reëel dat de Diergaarde zich kan ontplooien tot een hoofdrolspeler qua natuurbehoud in deze regio.
Foto: Jolanda Berkelmans (BB-Facebook). Momenteel zitten ze ’tijdelijk’ achter de schermen, maar mogelijk keren de rode ibissen niet terug naar de publieke kant van het park.
Maar ja, toen die knoop werd doorgehakt zat de dierentuin net middenin een renovatie van de ara- en ibisvolières… Het hing al een tijdje in de lucht, maar voor het eerst zegt de Diergaarde nu expliciet dat de Zuid-Amerikaanse vogels mogelijk niet terugkeren naar het vernieuwde complex. Waarschijnlijk wordt er een Centraal- of West-Afrikaanse draai aan gegeven. Hier is in de ontwerpfase al rekening mee gehouden.
Ook een korte update vanuit de gesloten vlinderkoepel Amazonica. Het uitplaatsen van de huidige inwoners is in volle gang. Directeur Zevenbergen geeft aan dat de dierentuin het gebouw het liefst behoudt. Inspecties zijn dan ook nog volop gaande. Potentieel kan de koepel dan het startpunt worden voor het impactgebied African Jungle.
De nieuwjaarslezing maakt onderdeel uit van de traditionele reeks winterlezingen van de Vrienden van Blijdorp. Voorzitter Marcel Kreuger geeft toe dat de vereniging nog op zoek is naar welke rol deze trouwe supportersgroep kan spelen bij de nieuwe ambities van Diergaarde Blijdorp. Concreet laat hij weten dat de Vrienden de herintroductie van een groepje zeeschildpadden rondom Florida gaan bekostigen. In december spoelden in korte tijd meerdere van deze tropische dieren ernstig verzwakt aan in Nederland. Vermoedelijk speelt klimaatverandering hierbij een rol. Momenteel zijn zij achter de schermen aan het revalideren. Er gaat te zijner tijd ook een kleine filmploeg mee om de reddingsactie te documenteren.
Een andere terugkerende gift van de Vrienden van Blijdorp wordt de zogeheten ‘Irmabijdrage’. De afgelopen jaren bekostigden de Vrienden systematisch de zorg voor seniore olifant Irma, die in 2023 op 53-jarige leeftijd overleed. Ter nagedachtenis aan deze iconische inwoner wil de vereniging dat geld voortaan steken in kleine dierenwelzijnsinitiatieven in de Diergaarde. Welke vorm dat in 2024 gaat aannemen, staat nog niet vast.
Wil jij onderdeel uitmaken van de touwtrekkers van ontwikkeling in Diergaarde Blijdorp, en als eerste op de hoogte zijn van nieuwe ontwikkelingen in de dierentuin? Check dan de vereniging Vrienden van Blijdorp!
Afbeelding: Diergaarde Blijdorp. Alternatieve versie van het vlekkenplan, verkregen als persmateriaal naar aanleiding van de nieuwjaarslezing. Het voornaamste verschil met de afbeelding op de nieuwjaarslezing is dat op deze plattegrond een tweede stukje ‘African Jungle’ ingetekend staat op de huidige locatie van het Hart van Afrika, de westvleugel van de Rivièrahal & de Oewanja Lodge. Bij de nieuwjaarslezing werden deze locaties opgenomen in ‘African Plains’. De soortenselectie op deze kaart vertegenwoordigt niet de collectie zoals deze er na de implementatie van het masterplan zal uitzien.
Hoe gaat het bij de Aziatische leeuwen? Een paar maanden geleden ontving Blijdorp het jonge mannetje Wishu uit Planckendael. Hij is inmiddels voorgesteld aan leeuwin Reena, maar de verzorgers merken aan Wishu’s gedrag dat hij best nog wel onrustig en onervaren is. Daarom wordt Reena’s dominante moeder (en Wishu’s beoogde partner) Lalana nog even apart gehouden. Helaas zal Reena’s zus Asha het niet meer meemaken: zij is eind oktober ingeslapen. De laatste maanden ging haar gezondheid snel achteruit, net als eerder dit jaar bij Mette gebeurde. Helaas verwacht Blijdorp dat dit op een gegeven moment ook met Reena zal gebeuren, maar tot die tijd mag ze gezellig optrekken met haar soortgenoten.
Welkom!
Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook). Casarca’s.
Nieuw in Diergaarde Blijdorp: de casarca (Tadorna ferruginea). Deze roestkleurige eendachtige komt van nature voor in het Middellandse Zeegebied, het Midden-Oosten en subtropisch Azië, maar is via ontsnapte huisdieren ook verspreid naar West-Europa en Noord-Amerika. ’s Zomers strijken vanuit Duitsland en Zwitserland nu tot wel 2.000 casarca’s neer in de Randmeren om daar te ruien. Een klein groepje is nu te zien in de Gierenrots-volière.
Uitzwaaien (deel 1)
Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Mantsjoerijse kraanvogel.
Helaas zijn elders in Blijdorp een paar soorten uit het bestand verdwenen. Te beginnen in de Grote Vliegkooi: de drie Indische nimmerzatten hebben afscheid genomen van de Maasstad voor een mooie toekomst elders. De Diergaarde voegde deze ooievaarsachtigen in 2012 toe aan de collectie en af en toe werd er wel gebaltst, maar van eieren is het nooit gekomen. Deze Zuid-Aziatische vogel is in Europa alleen nog te zien in Niendorf, Labenne en Zlín, maar gelukkig gaat het vrij goed in het wild. De directe aanleiding voor het transport is de geplande sloop van de Grote Vliegkooi. Dat is ook de aanleiding voor het vertrek van acht kwakken. De resterende mannetjes en vrouwtjes in Rotterdam worden gescheiden gehouden en zullen spoedig volgen. Ook is de vrijgezelle Mantsjoerijse kraanvogel vertrokken naar Frankfurt. Hij verbleef in het openluchtdeel van het Aziatisch Moeras, zijn hoekje staat nu leeg.
Uitzwaaien (deel 2)
Foto: Lucienne de Gier (BB-Facebook). Arrauschildpad.
Ook leegstand in het Aziëhuis, in de Maleise Bosrand. Helaas waren daar in een paar maanden tijd drie sterfgevallen bij de Belangers toepaja’s te betreuren. Het is niet zeker of Rotterdam de groep nieuw leven in gaat blazen: er werd af en toe wel gefokt, maar de dieren kampten nog wel eens met stress in hun vrij kale verblijf en hebben heel wat ontsnappingspogingen ondernomen. Hun bordje is inmiddels weggehaald. Een uitgaand transport in het Zuid-Amerikaanse themagebied zet tevens een punt achter het verhaal van de arrauschildpad in Diergaarde Blijdorp. De drie vrouwtjes zijn vertrokken naar het Franse Biotropica. Hopelijk kunnen zij ook een mannetje vinden, want er wordt vrijwel nooit gekweekt met deze kritiek bedreigde koudbloedigen in Europa en de populatie krimpt in rap tempo. Het vertrek van de arrauschildpadden hangt samen met de sluiting van vlinderkoepel Amazonica en het uitfaseren van de Zuid-Amerikaanse collectie.
Alweer raak!
Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook). De jonge Balabac-kantjil.
Yes! Een bijzondere geboorte in het Natuurbehoudscentrum van het Oceanium: begin december zag een Balabac-kantjil (of dwerghert) daar het levenslicht. Dit kleine hoefdier komt enkel voor op enkele eilandjes in het zuidwesten van de Filipijnen. De soort wordt bedreigd door onder andere de vernietiging van hun leefgebied. Ook in dierentuinen is het een zeldzame verschijning, Blijdorp is de enige dierentuin in Nederland waar je ze kan zien. Eerder dit jaar stond de teller in Rotterdam kortstondig op één mannetje en vijf vrouwtjes, waarmee het park eigenhandig de helft van alle Balabac-kantjils in Europa telde. Na een transport naar Berlijn en twee sterfgevallen is daar nu alleen het fokpaartje van over. Nouja, en hun spruit dus.
Meer Filipijns succes
Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Visaya-wrattenzwijnen (archieffoto).
Ook de Visaya-wrattenzwijnen voelen zich helemaal thuis in de Maasstad! Achter de schermen ontfermt het fokvrouwtje zich weer over een drietal biggetjes: twee jongetjes en één meisje. Naar verwachting mag het jonge gezin rondom de jaarwisseling voor het eerst buitenspelen. Helaas zullen ze geen kennis meer maken met hun vader: hij is laatst ingeslapen in verband met artrose. Door grootschalige ontbossing is het Visaya-wrattenzwijn teruggedrongen tot enkele restantjes bos op de eilanden Panay en Negros. Ze zijn zo zeldzaam geworden dat de eerste foto van een wild Visaya-wrattenzwijn pas in 2012 werd gemaakt! Blijdorp nam begin jaren ’00 het voortouw bij het opzetten van een reservepopulatie in Westerse dierentuinen.
Dwaalgast
Foto: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl)
Ietwat onverwachts heeft Diergaarde Blijdorp twee nieuwe inwoners. Medio oktober troffen vissers voor de kust van Zuid-Beveland opeens een Kemps zeeschildpad aan in hun netten. Het jonge vrouwtje heeft een flinke tocht achter de rug: deze soort leeft normaliter in en rondom de Golf van Mexico. Vermoedelijk is ze meegevoerd door de Noord-Atlantische Drift, de constante zeestroom die West-Europa relatief warm houdt voor onze hoge breedtegraat. Vorige week spoelde een tweede Kemps zeeschildpad aan op het strand van Zoutelande. Beide dieren maken het naar omstandigheden goed. Diergaarde Blijdorp functioneert als landelijk opvang- en revalidatiecentrum voor zeeschildpadden. Het is de bedoeling dat ‘Boeier’ en ‘Bløf’ volgend jaar weer uitgezet worden in de buurt van Florida. Mogelijk zullen ze tijdelijk in het Mangrove-bassin te zien zijn voor bezoekers. Twee volwassen zeeschildpadden zijn permanent te zien vanuit de Haaientunnel.
Lockdown
Foto: Lucienne de Gier (BB-Facebook). Witkopgier.
Helaas weer een tegenvaller voor onze gevederde vrienden: de ophok- en afschermplicht is sinds november weer van kracht in heel Nederland. In juli werd officieel een punt gezet achter de langste griepepidemie onder vogels ooit in Europa, maar waarschijnlijk hebben we te vroeg gejuicht. De schuldige, het influenzavirus H5N1, gaat voornamelijk rond bij pluimvee en watervogels, maar er is geen fundamenteel verschil tussen vogelgriep en mensengriep. H5N1 is zeer gevaarlijk wanneer het overspringt op mensen en daarom wordt de zekere voor het onzekere genomen. Doorloopvolières gaan tot nader order weer op slot. Alleen de Okapi-Volière wordt risicovrij geacht en is geopend nu de witwangfluiteenden achter de schermen geplaatst zijn.
Inhaalslag
Dit is het laatste nieuwsbericht dat in 2023 zal verschijnen op het Blijdorper Bende Blog. Fijne feestdagen toegewenst, lieve lezers! Zodat iedereen up-to-date het nieuwe jaar ingaat, is deze nieuwskatern extra lang en delen we nog wat nieuwtjes die we eerder over het hoofd zagen. Daarbij delen we ook wat informatie uit de meest recente uitgave van het Vriendennieuws, die normaliter pas over een paar maanden openbaar zouden worden. Graag vragen we van jullie een kleine wederdienst: overweeg om in 2023 lid te worden, schenk een geliefde een lidmaatschap als cadeau of doe een kleine donatie aan Blijdorp. Dankjewel!
Mhorr-Shuffle
Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). De nieuwe Mhorr-man.
Een drukte van belang bij de Mhorr-gazelles. Sinds de dood van bok Jengo in 2020 moeten de dames het zonder een aanvoerder stellen. Dat wil nog wel eens voor frictie en gekibbel zorgen. Daarom is Blijdorp al een paar jaar naarstig op zoek naar een nieuw mannetje, wat qua papierwerk een flinke kluif bleek met alle transportrestricties die de revue blijven passeren. Deze zomer heeft de dierentuin daarom noodgedwongen een volgroeide zoon van een van de vrouwtjes teruggehaald. Hij heeft vrij resoluut de vrede hersteld, maar inteelt is natuurlijk niet wenselijk. Inmiddels is hij daarom op doorreis gegaan naar Wenen en hebben de dames eindelijk kennisgemaakt met fokman Theo uit Planckendael. Eind goed, al goed!
Ken je die mop van Blijdorp die niet probeert te fokken met de vuursalamanders? In april zagen opnieuw 14 ‘ongelukjes’ het levenslicht achter de schermen. Diergaarde Blijdorp biedt aan Stichting RAVON een omgebouwde container aan waar zij deze amfibieën mogen ‘opslaan’. Het idee is dat Stichting RAVON de fok voor rekening neemt en dat de jonge salamanders in Blijdorp op geslacht gescheiden worden. Maar ja, een fout zit in een klein hoekje… Een deel van de jongen is nu te zien in het Natuurbehoudscentrum. Dat geldt ook voor de Maleise wandelende bladeren, waarbij dit jaar maar liefst 150 eieren uitgekomen zijn. Over eieren gesproken: dit jaar hebben de Egyptische landschildpadden hun best weer gedaan, maar uit angst voor woningnood zijn de eieren uiteindelijk vernietigd. Blijdorp coördineert het Europese populatiemanagement programma voor deze kritiek bedreigde reptielen. Na het versturen van drie mannetjes naar Apenheul en de ontvangst van één mannetje uit Neurenberg staat de teller in Rotterdam nu op negen dieren.
In memoriam
Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Bongo-vrouwtje Kaylah.
Helaas meldt Vriendennieuws 2023-4 ook een paar sterfgevallen. Te beginnen bij de oostelijke bongo’s: daar is het oude vrouwtje Kaylah na een kort ziekbed geëuthanaseerd. Bij sectie bleek ze last te hebben van meerdere ouderdomskwaaltjes. Jammer, want de introductie van de nieuwe bongovrouw Cheza verliep eindelijk goed. Ook bij de Noord-Afrikaanse struisvogels staat een dame minder. Een van de vrouwtjes kampte van jongs af aan al met klachten aan één poot, waarschijnlijk een probleem met de botgroei. In augustus constateerde de dierenarts dat er geen uitzicht was op een waardig bestaan. Op de Savanne stappen nu nog één mannetje en één vrouwtje. Bijzonder droevig is ook de dood van twee Raggi’s paradijsvogels achter de schermen. In 2016 ontving Blijdorp een viertal uit de San Diego Zoo. De nog jonge en schuchtere vogels verbleven sindsdien achter de schermen, in de hoop dat ze daar tot voortplanting zouden overgaan. Er zijn wel eens onbevruchte eieren gevonden, maar daar zal het dus ook bij blijven. Eén mannetje is nu nog over van het oorspronkelijke groepje, het staat niet vast wat er met hem zal gebeuren. Zeer recent zijn ook een vrouwelijke baardaap en een mannelijk bosrendier overleden, beide flink op leeftijd en versleten.
Tijdens het broedseizoen is het best lastig om bij te houden welke vogels er nou allemaal op het nest zitten. Daarom blikt Blijdorper Bende in december altijd kort terug op het reilen en zeilen van enkele grote volières. De Noordzee-vogels bij Bass Rock beleefden een goed seizoen, met de geboorte van één papegaaiduiker, twee zeekoeten en drie drieteenmeeuwen. Even verderop in het Oceanium, bij Falklands, blijft de opbrengst steken op drie koningspinguïns. De jonge ezelspinguïn leek op te knappen nadat hij van zijn nalatige ouders overgeheveld werd naar een pleegkoppel, maar heeft het uiteindelijk toch niet gered.
Een heel ander verhaal bij de Gierenrots. Dit jaar beleefde Blijdorp een record met maar liefst tien jonge Rüppells gieren in de broedmachine, wat ermee te maken had dat ook de eieren uit Avifauna naar Rotterdam gebracht werden. Om deze bijzondere generatie van liefdevolle ouders te voorzien, is een groot deel van deze kuikens weer op doorreis gegaan naar Avifauna, Beekse Bergen en DierenPark Amersfoort. Een soortgelijke ‘eiercarrousel’ resulteerde in de geboorte van drie witkopgieren (twee naar Avifauna, eentje overleden in Blijdorp) en een witruggier. Wat de huisgenoten betreft: er is één maraboe uitgevlogen, de kapgieren, secretarisvogels en zwarte wouwen sloegen een jaartje over.
Pril geluk?
Foto: Jolanda Veldhoen (BB-Facebook)
De Blijdorp-Paradox: de Rotterdamse Diergaarde beleeft soms fenomenale successen met erg kieskeurige en uitdagende dieren, maar worstelt met de ‘ABC’-soorten. Zo ook de stokstaartjes, waar een nieuw hoofdstuk wordt toegevoegd aan een érg lange soap. Een geheugensteuntje: nadat de Zuid-Afrikaanse roofdiertjes oorspronkelijk naar de Krokodillenrivier verhuisden, werden er nooit meer jongen gezien. Vermoedelijk werden zij wel degelijk geboren af en toe, maar werden zij doodgebeten door jaloerse groepsgenoten. Het opdelen van de groep na de opening van het verblijf bij het Weverkopje in 2015 mocht niet baten. Vergrijzing was het gevolg en in 2020 stierf de kolonie definitief uit. Al snel arriveerde een nieuw koppeltje en begon Blijdorp met een schone lij. Dat resulteerde begin 2021 in een drieling en even leken de strubbelingen verleden tijd, totdat die zomer de nestkamer instortte en vrouwlief kwam te overlijden… Tja, hoe geef je dan een doorstart aan de groep, als de hele sociale dynamiek bij deze soort draait om alfakoppels en familiedynastiën? Blijdorp heeft nu zijn hoop gevestigd op een nieuw fokvrouwtje. Het klikt al snel met pa stokstaart, maar het kroost uit ’21 moest er inderdaad niets van weten. Eén zoon heeft inmiddels vrede gesloten, maar de twee andere kleintjes blijven voorlopig achter de schermen. Hopelijk brengt 2024 ook voor de stokstaartjes wat broodnodige rust en voorspoed.
