Opstandige olifantendames Blijdorp verhuizen naar Amerika

Dat olifantenkuddes bestaan uit vrouwtjes en hun nageslacht, weet iedereen. Maar wat als je als dierentuin een weesje toegewezen krijgt van de douane? En wat als die wees na twintig jaar opstandig wordt terwijl diens dochter hoogzwanger is? Dat is de puzzel waar Diergaarde Blijdorp mee kampte. Gelukkig werd het raadsel vandaag opgelost! Een nieuwe start staat te wachten voor Trong Nhi en Nhi Linh in het ‘Land of Opportunity‘: de Verenigde Staten.

Achtergrond

Foto: Onbekend. Douanita wordt naar het olifantenverblijf gebracht.

In 1988 werd in de haven van Rotterdam een jonge olifant gevonden. Ze was wildgevangen in Vietnam en had Tsjechoslowakije als eindbestemming, maar zonder het juiste papierwerk. Men besloot om haar naar Diergaarde Blijdorp te brengen, waar de jonge moeder Irma haar liefdevol opving. Ruim twintig jaar bleef de relatie tussen Irma en ‘Douanita’ erg sterk, zoals de verstekeling gedoopt werd. Irma wierp zich zelf op als oma voor Douanita’s kinderen Trong Nhi en Tonya.

Omstreeks 2012 brokkelde hun band echter in rap tempo af. Dat kwam deels door natuurlijke ontwikkelingen in de hormoonhuishouding van Douanita, alsmede door een verschuivende groepsdynamiek. Irma’s leiderschap werd vroeger gegarandeerd door de dominantie van haar oudste dochters, maar nadat zij naar Dublin Zoo vertrokken, ontstond er een machtsvacuüm. Het eindresultaat was een heftige ruzie tussen de ‘Irma-lijn’ en de ‘Douanita-lijn’, een situatie die niet houdbaar was.

De keuze werd gemaakt om Douanita en haar dochtertje Tonya te scheiden van de kudde – maar wat te doen met Trong Nhi? Zij was hoogzwanger toentertijd. Na veel wikken en wegen werd besloten om Trong Nhi in Rotterdam te houden. Hier beviel ze in 2013 van Nhi Linh. Ze ontving hierbij uitgebreide steun van Irma en Irma’s dochter Bangka. De harmonie leek hersteld.

Geschiedenis herhaalt zichzelf

Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook). Trong Nhi en Nhi Linh.

Helaas bleef de situatie niet eeuwig vredig. In 2020 stak de oude rivaliteit de kop weer op. Dat ging er erg fysiek aan toe: de steeds oudere en brozere Irma werd letterlijk door heel Taman Indah geschoven ’s nachts. Wederom een situatie waarbij ingegrepen moest worden – en sindsdien leven Trong Nhi en Nhi Linh gescheiden van de Irma-lijn.

Mensen die het olifantenverblijf in Blijdorp in levende lijve gezien hebben, zullen echter begrijpen dat dat een laatste reddingsmiddel was. Er zijn slechts twee kleine separatieverblijven en toentertijd was er ook nog eens een mannetje, dus maak daar maar één perk van.

Zo begon de zoektocht voor een definitief heenkomen voor Trong Nhi en Nhi Linh. Zulke transporten worden geregeld door de coördinator van het Europese fokprogramma (EEP). Het is echter een lastige periode voor het olifanten-EEP: er zijn steeds minder dierentuinen in Europa die olifanten willen of kunnen huisvesten.

Emigratie

Foto: @natel12 (zoochat.com). Olifantenverblijf in het Smithsonian.

Terwijl de Europese olifantenpopulatie het dus eigenlijk iets té goed doet voor de capaciteit van ons werelddeel, worstelt het Noord-Amerikaanse fokprogramma. Er is een schrijnend gebrek aan genetische diversiteit en er zijn veel kuddes die volledig uit oudere, wildgevangen vrouwtjes bestaan. De Smithsonian’s National Zoo in Washington D.C. toonde al snel interesse en een jaar geleden begon de vergunningsaanvraag. Het Smithsonian heeft momenteel drie onverwante, ‘gepensioeneerde’ vrouwtjes en één jonger vrouwtje, Maharani, dat het park probeert te koppelen aan de bul Spike.

Vanochtend zijn Trong Nhi en Nhi Linh, na uitgebreide kisttraining en kennismaking met hun nieuwe verzorgers, begonnen aan hun reis naar de VS. Voor zover bekend is dit de eerste keer ooit dat olifanten vanuit Nederland naar Amerika verhuisd zijn. Het transport verloopt per vrachtvliegtuig, de dames brengen het transport door in aparte reisboxen maar kunnen elkaar wel zien. Nog een week lang blijven twee Rotterdamse verzorgers waken over de vrouwtjes, zodat ze altijd een kalmerend gezicht bij zich hebben.

PS: Wist je dat de geboorte van Nhi Linh de aanleiding was voor het oprichten van het Blijdorper Bende Blog? Het ga jullie goed, dames!

Foto: Sabrina Meerman (Facebook). Trong Nhi en Nhi Linh op transport.

Kort Nieuws #182

Blijdorp Bouwt

Foto: Esmee Maat (Facebook)

Er wordt druk geklust in de Gierenrots-volière van Diergaarde Blijdorp. Sinds oktober 2021 geldt in Nederland een ophok- en afschermplicht voor vogels die vatbaar zijn voor het griepvirus H5N1. Daarom zijn vrijwel alle doorloopvolières in de dierentuin al geruime tijd gesloten voor bezoekers (met uitzondering van de Okapi-Volière en de Victoria Serre, waar het risico nihil is). De huidige griepgolf onder watervogels is de heftigste ooit in Europa en werd, tot overmaat van ramp, voorafgegaan door soortgelijke langdurige uitbraken. Eerder dit jaar hakte Blijdorp daarom de knoop door: doorloopverblijven worden uitgefaseerd. De ibisvolière, de Grote Vliegkooi en de kleine moerasvolière stonden al op de slooplijst, wat betekent dat alleen voor de Gierenrots en het Flamingo-Strand een oplossing gevonden moet worden. Voor de Gierenrots komt dat nu in de vorm van een totale overkapping van het bezoekerspad met houten schotten en gaas. De kapgieren en hamerkoppen die jarenlang in de bezoekershut nestelden, zullen een nieuwe stek moeten vinden…

Op z’n kop

Foto: Diergaarde Blijdorp (Facebook)

Betoverend: in het Publiekslab zijn sinds kort tien gestreepte scheermesvisjes (Aeoliscus strigatus) te zien. Hele dagen zwemmen ze met hun kop naar beneden gericht, om zo kleine diertjes uit het water te zuigen. Bij gevaar verstoppen ze zich tussen stekelig koraal of zee-egels. Van nature leven ze rondom koraalriffen in het Indo-Pacifisch gebied. De afgelopen jaren zijn aquariumhouders in heel Europa zich gaan inspannen om te kweken met het scheermesvisje, een spannende ontwikkeling!

Caviacommotie

Foto: Danny Noorman (BB-Facebook). Wilde cavia.

Diergaarde Blijdorp neemt afscheid van de wilde cavia’s. Na de dood van het laatste individu is hun verblijf bij dat van de huiscavia’s getrokken. Correctie: huiscavia, enkelvoud, want ook dat groepje is door natuurlijk verloop nogal geslonken. De cavia’s zijn een verhaal met een lach en een traan in Blijdorp: baby booms werden steevast gevolgd door schurft-uitbraken. Het is niet bekend of de maatregelen bedoeld zijn om dit probleem eindelijk te verhelpen. Of er een speciale reden was om specifiek bij de wilde cavia’s de handdoek in de ring te gooien, is eveneens onbekend. Wilde cavia’s zijn vrij zeldzaam in dierentuinen, terwijl de huiscavia een gedomesticeerde soort is.

Buitenspelen

Foto: Marja Troost-van Dam (BB-Facebook)

Is het niet aandoenlijk? De pasgeboren Maxi (vernoemd naar zijn opa, aan vaderskant) mag steeds vaker zijn buitenverblijf verkennen. Het gaat goed met hem en nieuwbakken moeder Faya lijkt steeds meer te wennen aan het ouderschap. Oma Bangka en overgrootoma Irma houden voortdurend een oogje in het zeil. Ook de vorig jaar geboren Radjik lijkt in zijn nopjes met dit speelkameraadje. Een kiekje van de olifantenfamilie wilden we jullie niet ontzeggen!

Bitterzoet

Foto: Josien de Vries (BB-Facebook). Ngwani is de vader van alle okapi’s die sinds 2017 geboren zijn in Blijdorp.

Verhuizingen horen erbij in de dierentuinwereld. Drie bekende Blijdorp-bewoners nemen binnenkort afscheid van de Maasstad om genetische diversiteit te waarborgen. Allereerst okapi Mhina (2019): zoals wij in mei al deelden, is het de bedoeling dat zij naar de Verenigde Arabische Emiraten vertrekt. De Golfstaten staan bekend om hun ruime, hypermoderne dierentuinen en doen ook mee aan Europese fokprogramma’s. Ook haar vader, Ngwani, gaat op transport. Zijn reistijd zal overigens wat korter zijn, hij gaat naar Frankfurt. In Blijdorp resteren dan de okapi-vrouwtjes M’buti, Mayala en Kisala. Een stukje verderop, bij de Dikhuidenvleugel, wordt ook een transport voorbereid. Zwarte neushoorn Mara (2017) is oud genoeg om gekoppeld te worden en zal binnenkort uitvliegen naar het Duitse Krefeld. Met het vertrek van Mara komt ruimte vrij voor een mannetje van deze kritiek bedreigde diersoort.

Dierentuinen maken het verschil

Foto: Casper Douma (WWF-NL)

Wow! Vorig jaar schreven we voor het eerst over ‘RoffaReefs’, de drijvende kraamkamers voor koraalvissen die Diergaarde Blijdorp ontwikkelt. Wie had kunnen denken dat ze nú al hun weg gevonden zouden hebben naar de natuur? In samenwerking met het WWF en Dive Friends zijn enkele prototypes geplaatst in het oudste zeereservaat te wereld, Bonaire National Marine Park in Caraïbisch Nederland. Als er meer vissen rondzwemmen bij het rif, helpt dat met het in toom houden van algen en sponzen. Door klimaatverandering dreigen zij het koraal te verdringen: naar schatting is de Aarde al 50% van haar koraal verloren, wat rond 2030 (bij +1,5 °C) naar verwachting opgelopen zal zijn tot 90%. Dat, terwijl een kwart van al het zeeleven direct afhankelijk is van koraalriffen…

Massa(re)productie

Foto: @heerenga_fotografie (BB-Instagram)

Deze zomer zijn weer vier koeneusroggen geboren in Diergaarde Blijdorp! Daarmee is Rotterdam, waar in 2010 de Europese primeur behaald werd, nog altijd de onbetwiste koploper in de fok met deze vissensoort. De kleintjes zijn achter de schermen grootgebracht en zijn laatst teruggeplaatst in hun geboortebassin. De koeneusrog staat sinds 2020 als kwetsbaar op de Rode Lijst door systematische overbevissing, met een populatieafname van 40% in slechts drie generaties (veertig jaar).

Bekroning

Foto: Diergaarde Blijdorp (Facebook). Koningspinguïns.

De Rotterdamse kolonie koningspinguïns is dit jaar weer uitgebreid met twee kuikens! Ze groeien als kool, inmiddels verklapt alleen hun bruine donskleed hun leeftijd nog. De opbrengst bij hun onderhuurders, de ezelspinguïns, bedraagt dit jaar één jong. Het zijn kleinere getallen dan we gewend zijn, maar om woningnood te voorkomen zijn er dit jaar wat eieren weggehaald bij de ouders. Blijdorp is de Europese ‘hofleverancier’ van deze twee vogelsoorten.

Restjes

Foto: Rob van Eijk (BB-Facebook). Palawan-pauwfazant.

Enkele mini-mutaties: de Palawan-pauwfazanten zijn terugverhuisd naar het Natuurbehoudscentrum. In Taman Indah hadden de dieren erg veel stress. Elders in het Oceanium juist een inwoner minder: er is nu nog maar één arowana te zien bij de kaaiman. Zijn metgezel had in de loop der jaren een veelvoud aan littekens en mankementen opgelopen, van kwaliteit van leven was eigenlijk al enige tijd geen sprake meer. Om maar op een vrolijke noot te eindigen: recent was er weer voortplantingssucces bij de Indische antilopen in de Maleise Bosrand!

Buiten Blijdorp

Foto: Darragh Kane (irishmirror.ie)

Hoera! In Ierland is voor het eerst een Indische neushoorn geboren, en de trotse moeder is niemand minder dan ‘onze’ Zwatra. In 2012 kwam ze ter wereld als dochter van Namaste en Fanindra en in 2015 vetrok ze naar Frankrijk, waar ze omgedoopt werd tot Maya, alvorens haar transport naar het Zuid-Ierse Fota in 2020. Het jong is een mannetje, de vader van de spruit heet Jamil. Er loopt een namenwedstrijd voor het kleintje. Een halfzusje van Zwatra, Karuna, is nog altijd in Blijdorp te zien, al vertrekt ze waarschijnlijk op korte termijn. Daarmee zou de Indische neushoorn uit Holland verdwijnen.

Olifant Faya is moeder: voor het eerst vier generaties dikhuiden in Blijdorp

Om 4 uur in de ochtend is Aziatische olifant Faya bevallen van een gezond bulletje. Het was haar eerste zwangerschap en deze kwam iets eerder dan gepland tot een einde, maar ouder en kind maken het allebei uitstekend. Stalgebouw Taman Indah blijft vandaag gesloten voor bezoekers om de familie rust te gunnen. Wel gaan de webcams om 10 uur aan.

Het is het zestiende olifantenkalfje dat ooit ter wereld gekomen is in de Maasstad. De eerste was Bernhardine in 1984. Rotterdam was tevens de geboortegrond voor Faya zelf, net als voor diens moeder Bangka. Met hoogbejaarde moeder-overste Irma daarbij opgeteld zijn nu dus vier generaties tegelijkertijd aanwezig in Blijdorp! Zo’n natuurlijke situatie is in vrijwel geen enkele andere dierentuin te zien.

Diergaarde Blijdorp heeft een bijzondere band met de Aziatische olifant. Zo beheert het park het Europese fokprogramma voor deze bedreigde diersoort en het coördineert een DNA-onderzoek in samenwerking met Wageningen University & Research. Ook heeft Blijdorp grootse plannen met betrekking tot verblijfsuitbreiding, zodat de Diergaarde internationaal een koploper blijft in dierenwelzijn. Voor meer informatie, klik HIER.

Foto: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl)

Gratis dierentuin moet natuur naar Rotterdam-Zuid brengen

Afbeelding: Bibliotheek Rotterdam

Diergaarde Blijdorp opent op woensdag 12 oktober de spiksplinternieuwe ‘Kloostertuin’ bij het Afrikaanderplein in Rotterdam-Zuid. Deze openbare ‘diergaarde-dependance’ telt alleen geen gorilla’s of leeuwen, maar allerlei kriebelbeestjes en stoepplantjes! Volgens de initiatiefnemers is het de allereerste 100% inheemse dierentuin in Nederland. Rotterdam-Zuid is een van de armste stadsdelen van Nederland en daar valt dan ook een grote slag te slaan qua educatie en inspiratie.

De laatste jaren is een nieuwe wetenschappelijke stroming ontstaan die zich focust op ‘mensennatuur’: flora, fauna en fungi die zich júíst in het landschap van de 21ste eeuw weten te nestelen. Steden zijn namelijk niet zomaar een betonnen jungle! Roemrucht is de metromug, maar denk ook aan de scholeksters en futen die de afgelopen tien jaar de Randstad ontdekt hebben. En hoe zit het met slakken met stadscamouflage en strandplanten die strooizout verorberen? Leestip: ‘Perronpapegaaien en krekelcriminelen‘ van tv-persoonlijkheid (en zelfverklaard ‘krullenbol’) Auke-Florian Hiemstra of, voor de echte connaisseurs, ‘Darwin in de stad‘ van Menno Schilthuizen.

De exacte invulling van de mini-ZOO op Zuid is nog wat mysterieus. Bij de meeste planten wordt plukken actief aangemoedigd, wat bijvoorbeeld ook opgaat voor de kersenboom die D66-wethouder Said Kasmi zal aanplanten tijdens de opening. Qua dieren worden regenwormen genoemd, net als insecten zoals mieren en vlinders. Dit alles geheel in Blijdorp-sferen, met soortbordjes en al!

De Kloostertuin is een samenwerking met de Bibliotheek Rotterdam, de Straat Apotheek en de Botanische Tuin Afrikaanderwijk in het kader van de kinderboekenweek 2022, ‘Gi-Ga-Groen’. De aanwezige mini-bieb maakt het project dan ook helemaal af! Afgelopen woensdag trapten Blijdorp-directeur Erik Zevenbergen en DENK-wethouder Enes Yigit de kinderboekenweek alvast goed af met een voorleessessie voor leerlingen van Dominicus Kindcentrum. Meer van zulke sessies zijn volgende week voor alle bezoekers toegankelijk. Begin oktober zullen verzorgers van Diergaarde Blijdorp ook regelmatig naar de Centrale Bibliotheek komen om tijdens speciale ‘kidscolleges’ alles te vertellen over vleesetende planten, vlinders en veel meer! Voor de complete agenda, klik HIER.

Foto: Bibliotheek Rotterdam. Tijdens de kinderboekenweek is er ook aandacht voor ‘guerrilla gardening’ en ‘wildplukken’ en kan je meedoen met stadsvogelbingo!

Restauratie Rivièrahal: nieuwe toekomstplannen opgedoken

Diergaarde Blijdorp oriënteert zich op hoe de Rivièrahal eruit komt te zien na restauratie. Dat blijkt uit sfeerimpressies die Zoo Inside opgevraagd heeft bij Broekbakema en gedeeld heeft op sociale media. De Rivièrahal werd kort na de Duitse invasie in 1940 opgeleverd en heeft vele gedaanteverwisselingen ondergaan. Inmiddels snakt het pand naar grondig onderhoud. Volgens het masterplan, dat kort voor het uitbreken van de pandemie gepresenteerd werd, wordt de restauratie van de Rivièrahal omstreeks 2030 afgetrapt.

Uit de afbeeldingen valt op te maken dat de Diergaarde nog niet zeker weet welke functie de centrale hal van de Rivièrahal precies moet gaan vervullen. In één scenario keert de klassieke, Mediterrane binnentuin uit de jaren ’40 terug. Weer een andere afbeelding toont een evolutionaire expositie, zoals rondom de jaren ’70 veel gedaan werd. Een ander plan geeft een sfeervol, modern binnenterras weer met verschillende horecastalletjes te midden van weelderige begroeiing.

Artikel gaat door onder de afbeeldingen.

Zo veelzijdig als de mogelijkheden voor de centrale hal zijn, zo summier wordt er gedaan over de vleugels van de Rivièrahal. Eén impressie van de Victoria Serre toont de waterleliekoepel die ogenschijnlijk weinig verandert, met uitzondering van een algeheel iets strakkere look, dat meer doet denken aan de oorspronkelijke bouwplannen van de Rivièrahal. Het achterliggende deel van de Victoria Serre wordt zelfs nóg iets minder groen. De Westvleugel, met het Mensapengebouw en de Dikhuidenvleugel, blijft zelfs compleet buiten beeld.

Artikel gaat door onder de afbeeldingen.

De werkzaamheden aan de gevel van de Rivièrahal staan ook in het teken van nauwgezette restauratie. Zo moet de huidige pofferkraam bijvoorbeeld plaats maken voor het oorspronkelijke berentheater en worden twee dienstterreintjes weer vrijgegeven.

Artikel gaat door onder de afbeeldingen.

Interpretatie

Het is in dit zeer vroege ontwerpstadium nog niet mogelijk om precieze details over het eindresultaat af te leiden. Wel is het leerzaam om de algehele trends te observeren. Een thema dat menigeen direct opviel, is de afwezigheid van dieren. Deze keuze is, ondanks de nodige controverse, een van de weinige constante factoren binnen het ontwerpproces tot nu toe. Sterker nog, zo’n dierloze toekomst werd begin 2020 al door directeur Zevenbergen voorspeld.

De ‘spelregels’ van de Gemeente Rotterdam, over wat wel en wat niet mag met dit rijksmonument, zijn erg strikt en zijn gegrond in de tekeningen van Sybold van Ravesteyn uit de jaren ’30. En tja, toentertijd waren er ook geen terraria of aquaria te vinden in de centrale hal… Wat overblijft aan verblijven, zoals de betonnen put bij de ingang en Westvleugel, is eigenlijk niet goed te praten qua dierenwelzijn.

Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook). De kritiek bedreigde Balispreeuw is een schoolvoorbeeld van de rol die dierentuinen kunnen spelen bij natuurbehoud.

De meest realistische mogelijkheden tot het huisvesten van dieren in de ‘Rivièrahal 2.0’ zijn de zaaltjes rondom de centrale hal, waar nu bijvoorbeeld ook een Komodovaraan woont, of de Victoria Serre. Wat die Victoria Serre betreft: de restauratie daarvan werd tot nu toe altijd genoemd als voorloper op de renovatie van de centrale hal. Deze zomer noemde de directeur 2024-’25 als streefdatum. Dat heeft te maken met het spreiden van kosten en overlast, alsmede de extra slechte bouwtechnische staat van de kas.

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp. Ontwerp voor de gerestaureerde Victoria Serre uit begin 2019.

Nu is de Victoria Serre nog het heenkomen van meer dan vijftien vogelsoorten, maar dat aantal zal waarschijnlijk teruglopen. Wederom zijn de architecturale kaders die gelden vanuit de monumentencommissie de boosdoener daarbij. Een paar soorten zijn al elders te vinden in het park, al is gebleken dat de Balispreeuwen bijvoorbeeld veel vaker eieren leggen in de Victoria Serre dan in andere volières. Met recente besluiten die juist wegsturen van nieuwe doorloopvolières, liggen ongetwijfeld nog wat moeilijke keuzes in het verschiet…

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp. Deze impressie van de centrale hal, uit 2020, toonde ook al een ‘dierloze’ toekomst voor de Rivièrahal.

Overigens impliceert de restauratie van de Rivièrahal geen koude sanering van het bestand. In plaats daarvan moet de Rivièrahal, met zijn centrale ligging, hét knooppunt van bezoekersfaciliteiten worden. Zo werd in het verleden bijvoorbeeld gespeculeerd dat er een binnenspeeltuin zou komen in het huidige Mensapengebouw, die aansluit op een nieuwe buitenspeeltuin op de plek van het neushoornverblijf. Daardoor zou op de huidige plek van de Oewanja Kinderjungle en Oewanja Lodge weer ruimte vrijkomen voor nieuwe verblijven, vrij van de ‘wurggreep’ van het beschermde erfgoed.

De beraamde kosten van het monsterproject bedragen enkele tientallen miljoenen euro’s. In het gemeentelijk coalitieakkoord van Leefbaar Rotterdam, VVD, D66 en DENK is een eenmalige subsidie van 18 miljoen euro opgenomen. Het college van B en W wil tevens samen met de dierentuin experimenteren met het openstellen van het voorplein van de Rivièrahal buiten de reguliere openingstijden om. Dat wordt nu al gedaan in het kader van de Open Monumentendagen.

Foto: Nationaal Archief (Wikimedia Commons). Hoewel de discussie continu oplaait, is het nog altijd niet de bedoeling dat de oude uitkijktoren terugkeert.

Blijdorper Bende is een organisatie voor en door liefhebbers van Diergaarde Blijdorp. Artikelen en meningen op onze website vertegenwoordigen niet per se het beleid van Diergaarde Blijdorp.