Masterplan 2050: tien soorten, acht gebieden, één doel

In het bijzijn van medewerkers, onderzoekers en zakenpartners heeft Diergaarde Blijdorp vandaag het Masterplan 2050 officieel gepresenteerd. Al enkele jaren is het park achter de schermen bezig met een fundamentele hervorming: van dierentuin met natuurbehoudsagenda naar natuurbeschermingsorganisatie met een levende have. Het nieuwe motto: Beleven, Beschermen, Blijdorp!

Daad bij woord

In 2020 presenteerde de Diergaarde nog vol trots het ‘Masterplan 2030‘, een routekaart vol peperdure ingrepen en met ambitieuze doelstellingen. Weinig mensen zal het verbazen dat dit vlekkenplan de tand des tijds – te weten de pandemie, een financiële crisis en enkele bouwtechnische tegenvallers – niet heeft weten te doorstaan. De afgelopen jaren wist Blijdorp amper zijn hoofd boven water te houden en heeft het park zijn prioriteiten flink tegen het licht moeten houden.

“Je kan zeggen dat we experts zijn in soortbehoud, maar waartoe leidt dat? We willen toe naar een hoger doel: natuurherstel. Dat is de transitie waar we nu voor staan. En dat betekent dat onze échte impact buiten het park ligt”, aldus directeur Erik Zevenbergen. Hoewel er nog geen kant-en-klare plattegronden en bouwplannen liggen, schetst Zevenbergen het beeld van een drastisch andere Diergaarde. Een nauwkeurig samengesteld lijstje van bedreigde dier- en plantensoorten staat centraal, de rest van het park wordt eromheen gecreëerd.

De TIEN van Blijdorp

Zevenbergen: “Niemand heeft iets aan een beloftevol verhaal, dat vaag en ver weg is. Het Masterplan 2030 moest scherper. Nou, daar zijn tien doelsoorten uit naar voren gekomen en ik denk dat dat de crux van het Masterplan 2050 is.” De komende tien soorten spelen de komende decennia de hoofdrol in Diergaarde Blijdorp:

– Aziatische olifant (Elephas maximus)
– Dwergnijlpaard (Choeropsis liberiensis)
– Rode panda (Ailurus fulgens)
– Rüppells gier (Gyps rueppellii)
– Kroeskoppelikaan (Pelecanus crispus)
– Antilliaanse leguaan (Iguana delicatissima)
– Annam-waterschildpad (Mauremys annamensis)
– Vleten (Dipturus spp. batis & intermedius)
– Doktersvissen (Acanthuridae spec.)
– Rwanda warmwaterlelie (Nymphaea thermarum)

Zevenbergen vertelt: “Er is een lijst van 42.000 bedreigde soorten wereldwijd, maar daar kiezen we er tien van. Daarmee hebben we al de expertise en daarvan denken wij dat we ze van de Rode Lijst áf kunnen helpen.” In zijn beleidsplan spreekt Blijdorp de ambitieuze wens uit dat geen van deze soorten anno 2050 meer als bedreigd in hun voortbestaan gezien worden.

Hoe dat bereikt gaat worden, verschilt per soort. Zo is Blijdorp reeds de wereldwijde populatiemanagement coördinator van de rode panda en de voornaamste partner van het Red Panda Network, zowel qua expertise als qua geld. Voor de doktersvissen zet Blijdorp vooral in op hun eigen project RoffaReefs, wat een veilige kraamkamer voor jonge vissen creëert. Een terugkerende term is ‘Blijdorp Hub’: een permanente, fysieke aanwezigheid van de Diergaarde in onder andere Nepal en Bonaire.

Natuur Dichtbij

Concreet: hoe ziet Diergaarde Blijdorp anno 2050 eruit? Dat is immers waar de meeste mensen vooral nieuwsgierig naar zijn. De TIEN van Blijdorp gaan leidend zijn in alle toekomstige verbouwingen. Daadwerkelijke plattegronden, sfeerimpressies soortenlijstjes en streefdata zijn allemaal nog niet bekend. Neem het onderstaande dus met een korreltje zout.

Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook). Kroeskoppelikaan.

De continentale indeling, die in de jaren ’90 en ’00 geleidelijk ontwikkeld is, gaat minder strikt gehandhaafd worden. In plaats daarvan wordt Blijdorp opgedeeld in acht thematische werelden. Sommigen vertegenwoordigen bepaalde geografische regio’s, sommigen niet. Neem ‘Natuur Dichtbij’: in feite is dit een kleine facelift voor het bestaande Europa-gebied. De kroeskoppelikaan wordt officieel aangewezen als één van de tien impactsoorten van Blijdorp. Nog vóór 2030 wil de dierentuin de pelikaan herintroduceren in Nederland. Ook gaat de Diergaarde bezoekers aanmoedigen om hun tuinen biodivers in te richten en sluit het park nieuwe partnerschappen met Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten.

Wel lijkt het erop dat Australië (lees: de wallaby’s) definitief zal worden opgeslokt door dit nieuwe gebied. Van oudsher spelen Westerse dierentuinen geen grote rol bij natuurbescherming in deze regio.

African Plains, Asian Corridors & Himalayan Peaks

Foto: Annemieke de Wit (BB-Facebook). Rüppells gier.

Daar staat tegenover dat natuurbehoudsprojecten in Afrika wél veelal afhankelijk zijn van Europese ondersteuning. De huidige Savanne-biotoop wordt dan ook grotendeels gehandhaafd, maar dan als ‘African Plains’. Liefhebbers van de giraffen en zebra’s kunnen dus opgelucht ademhalen. De Rüppells gier wordt de officiële impactsoort van dit gebied, met op korte termijn de aftrap van nieuwe genetische en ethologische onderzoeken. Naar verwachting zal een nieuw perk voor de zwarte neushoorns onderdeel gaan uitmaken hiervan. Details laten nog op zich wachten.

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Aziatische olifanten.

Ook voor een andere publieksfavoriet is ruimte in het Blijdorp van 2050: de Aziatische olifant. De Diergaarde hoopt op zeer korte termijn het perk uit te breiden van deze impactsoort (zie HIER) en dit megaverblijf wordt het kloppende hart van het nieuwe themagebied ‘Asian Corridors’. Dit is een knipoog naar de ‘oliducten’ die waarschijnlijk onderdeel gaan uitmaken van het nieuwe olifantenperk, maar ook naar de tien faunapassages die Blijdorp anno 2050 gerealiseerd wil hebben in Zuid- en Zuidoost-Azië. Ook faciliteert Blijdorp voortaan debatten over mens-dier conflicten, met als doel de maatschappelijke acceptatie van de wolf in Nederland te verhogen.

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Rode panda.

Het Himalaya-gebied met de rode panda’s (impactsoort numero vier), voortaan ‘Himalaya Peaks’ geheten, wordt ook min of meer toekomstbestendig geacht in z’n huidige vorm. Binnen vijf jaar hoopt Blijdorp als mondiale populatiecoördinator bij te dragen aan de herintroductie van twintig rode panda’s in het wild. Ook wil Blijdorp de komende vijf jaar één miljoen bomen planten in het Ilam-district van Nepal.

Last Resort, Duurzame Noordzee & Caribbean Seas

Foto: Stichting ReHerp. Annam-waterschildpad.

De resterende vier themawerelden vertegenwoordigen drastischere koerswijzigingen. Grofweg op de plek van de Maleise Bosrand en Chinese Tuin verschijnt ‘Last Resort’. De geografische indeling hier wordt minder strikt gehandhaafd. In plaats daarvan ligt de nadruk op het tonen van dieren en planten die voor hun voortbestaan sterk afhankelijk zijn van dierentuinen. Denk aan de reeds aanwezige Visaya-wrattenzwijnen en Prins-Alfredherten, die beide als kritiek bedreigd op de Rode Lijst staan. In die zin wordt Last Resort voorgesteld als complementair aan het reeds bestaande Natuurbehoudscentrum in het Oceanium, maar dan voor groter wild.

Foto: Mark Large (dailymail.co.uk). Rwandese warmwaterlelie.

Ook hier is het nog even wachten op bouwtekeningen, maar de verwachting is dat zowel het Longhouse als het Aziëhuis na dertig jaar dienst hun pensioen naderen. De Annam-waterschildpad en Rwandese warmwaterlelie, momenteel achter de schermen, worden genoemd als impactsoorten. Als ecologisch doel noemt Blijdorp de realisatie van drie gloednieuwe back-up populaties voor ernstig bedreigde soorten.

Foto: Eelko Tuurenhout (BB-Facebook). Antilliaanse leguaan.

Even naar de andere kant van de dierentuin: ook het Oceanium zal een kleine transformatie ondergaan. Blijdorp wil meer nadruk leggen op de Noordzee en de Caraïben. Dat houdt vooral een intensivering van de bestaande iniatieven in (impactsoorten: vleet, Antilliaanse leguaan, doktersvis). Er staat nog niks vast, maar mogelijk houdt dit in dat er meer Noordzee-bewoners geplaatst zullen worden in het grote bassin van de Haaientunnel en dat het Great Barrier Reef (weer) wordt omgeschakeld naar een Caraïbisch koraalrif.

Foto: Sebastiaan de Bruyn (BB-Facebook). Doktersvissen.

Tot de ecologische doelen op korte termijn behoren: het oprichten van een fok- en opvangcentrum in het Caraïbisch gebied; het opstellen van een ‘vruchtbaarheidskalender’ voor Caraïbische vissers; deelname aan verschillende Noordzee-werkgroepen; en het aanmoedigen van diervriendelijke windmolenparken.

African Jungle

Het meest spraakmakende nieuwtje hebben we natuurlijk voor het laatste bewaard. Het gerucht deed al even de ronde, maar nu is het definitief: Diergaarde Blijdorp neemt definitief afscheid van zijn Noord-Amerikaanse en Zuid-Amerikaanse inwoners. Daaronder vallen onder meer de ijsberen, vicuña’s en vlinders. Het is niet bekend wat er gaat gebeuren met de ara- en ibisvolières die momenteel gebouwd worden. Geleidelijk zal de Oceanium-zijde van de dierentuin getransformeerd worden tot ‘African Jungle’. Hiermee speelt Blijdorp in op de verwachte ‘groeipijn’ in Centraal- en West-Afrika de komende decennia. Deze straatarme en veelal onrustige regio gaat een immense groei in bevolking en levensstandaarden tegemoet. Duurzame ontwikkeling is dan ook iets wat Blijdorp zoveel mogelijk wil aanmoedigen en faciliteren, juist in dit vroege stadium.

Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook). Dwergnijlpaard.

Concreet laat Blijdorp weten dat de African Jungle waarschijnlijk de vorm van een imposante tropenhal zal aannemen, niet geheel ongelijk aan Burgers Bush. Als potentiële inwoners noemt Blijdorp de witkruinmangabeys, bongo’s, pantserkrokodillen, karmijnrode bijeneters en okapi’s. Voor de dwergnijlpaarden (impactsoort) is ook een prominent plekje weggelegd. Mogelijk dat ook de westelijke laaglandgorilla’s uiteindelijk meegenomen worden. Er wordt gebruikgemaakt van virtual reality om de bezoeker kennis te laten maken met de schadelijke keerzijde van consumptiehonger. Blijdorp wil hier tevens een podium bieden aan bedrijven met het duurzaamheidscertificaat van B Corp.

Eindbalans

Bij het Masterplan 2050 hoort ook een gloednieuwe website en app voor Diergaarde Blijdorp. Daar is het volledige plan terug te vinden.

Foto: Jim Louwerens (BB-Facebook). Veel inwoners, waaronder de ijsberen, zullen in 2050 niet meer te zien zijn in Blijdorp.

Wie tussen de lijntjes van het Masterplan 2050 leest, zal het opvallen dat Blijdorp écht kritisch gereflecteerd heeft op wat het park nou realistisch kan betekenen op het gebied van natuurbehoud. Door afscheid te nemen van het merendeel van de Arctische, Amerikaanse, Australische en Pacifische collectie ziet de Diergaarde onder ogen dat deze landen steeds beter in staat zijn om hun eigen ecologische beleid te voeren. Ook besluit Blijdorp zeer bewust om de (extensieve) samenwerking met sommige organisaties op te zeggen, ten gunste van intensivering van andere dossiers.

Wel zal het menig bioloog pijnigen dat enkele vergeten ecosystemen in crisis links blíjven liggen. Denk aan het steeds drogere Noord-Afrika, Midden-Oosten en Centraal-Azië. Ook het uiterst diverse Madagaskar is een opmerkelijke afwezige op het lijstje. Tevens gaat er vooral aandacht uit naar (grote) zoogdieren en vogels. Dat, terwijl de nood in regel hoger is bij reptielen, amfibieën, vissen, ongewervelden, planten en schimmels. Tegelijkertijd is het niet ongebruikelijk om ‘aaibare’ iconen te gebruiken als boegbeeld voor de rest van het milieu. Hoe het Masterplan 2050 uiteindelijk uitpakt, zal ‘m grotendeels zitten in de nuances van de implementatie ervan.

Diergaarde Blijdorp heeft de afgelopen 166 jaar vele gezichten gehad. Daarbij is de nadruk steeds meer gaan liggen op dierenwelzijn en natuurbehoud. Het Masterplan 2050 voegt een nieuwe gedaante toe aan dat lijstje, die deze gestage trend in vele aspecten belichaamt. Optimistisch gaan we de toekomst tegemoet.

African Plains
« van 8 »

Rust zacht, lieve Irma: olifanten-oma (53) overlijdt in Diergaarde Blijdorp

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook)

De vlag hangt halfstok in Rotterdam. Rondom Taman Indah, een uithoekje van Diergaarde Blijdorp waar het normaal bruist van het leven, hangt een sombere sfeer. Een van de oudste en geliefdste inwoners van de dierentuin heeft in de late uurtjes van 24 september vredig haar laatste adem uitgeblazen. Aziatische olifant Irma is niet meer. Blijdorper Bende blikt terug op de 53 jaar waarin zij onze tuin bekroonde.

Blauw bloed

Foto: Erik Siemonis (BB-Facebook). Irma (voor) met haar moeder.

Irma’s ouders, mannetje Chieng Mai en vrouwtje Buag Hah, werden in 1962 op zeer jonge leeftijd door het Thaise koningshuis geschonken aan de Deense monarchie. In 1970 kwam hun eerste kind ter wereld, een dochter. Zoals zo’n koningsbaby vanzelfsprekend toebehoort, werd ze Irma gedoopt: vernoemd naar een supermarktketen in Kopenhagen…

Het waren andere tijden wat betreft dierenwelzijn. In 1975 werd Irma van haar moeder gescheiden om te verhuizen naar Diergaarde Blijdorp. Bij aankomst in Rotterdam kreeg ze een plekje in de Dikhuidenvleugel van de Rivièrahal. Hier sloot ze zich aan bij een onnatuurlijk lappendeken: Sonny, Aida en Menika, drie wildgevangen koeien zonder enige verwantschap. Erg liefdevol werd Irma niet ontvangen, al ontstond tussen Sonny en Irma al snel wederzijds respect en vertrouwen. ’s Nachts werden ze op een rij gezet in de stal, één poot urenlang vastgeketend aan een pilaar. Het moet een ongelofelijk zware periode geweest zijn.

Zo gebrekkig als de huisvesting was, zo ambitieus was Blijdorp. De Diergaarde was toentertijd uniek in het opzicht dat ze zich ook waagden aan een mannelijke olifant. Veel andere dierentuinen vonden het veel te riskant om zo’n vijf ton zware, wispelturige spierbundel te huisvesten. Ramon, zo heette de kolos uit Hannover.

De Rotterdamse verzorgers droomden van iets waar nog geen enkele Nederlandse ZOO in geslaagd was, maar de Denen en Duitsers al wel: jonge dikhuidjes. Zo zou Blijdorp onafhankelijk worden van de schimmige Zuidoost-Aziatische import.

Het had heel wat voeten in de aarde om Irma en Ramon vredig bij elkaar te plaatsen. Eigenlijk was Irma zelfs op haar oude dag nog erg onrustig in het bijzijn van bullen. Wat niet hielp is dat Ramon bij vlagen worstelde met zijn gezondheid. Toch accepteerde Irma Ramon uiteindelijk en vanaf dat moment waren de verzorgers innig aan het duimen.

Twee stappen vooruit, één achteruit

Foto: Nationaal Archief. Irma met haar dochter Bernhardine.

Op 16 juni 1984 gebeurde het. Onrustig geschuifel, een zachte plof en vervolgens een heleboel consternatie. Nog voordat Irma met haar slurf naar achteren kon reiken, zat een heel team verzorgers eromheen. Blijdorp had haar langverwachte prinses gekregen, met een matchende naam: Bernhardine, naar de vader van Beatrix.

Dagenlang hield de stormloop van Rotterdammers aan, maar echt lang heeft het prille geluk niet mogen duren. ‘Dina’ ontwikkelde al snel een reputatie als onhandelbaar en verdween in ’85-’86 daarom tijdelijk naar Krefeld, waar men haar gedrag hardhandig probeerde te corrigeren. Achteraf gezien was dat een verschrikkelijke keuze: het duurde jaren voordat Bernhardine weer gezonde relaties kon opbouwen met anderen, met zowel olifanten als verzorgers. Op gedragscorrecties van andere olifanten reageerde ze nog slechter dan voorheen. Ook haar relatie met Irma was nooit echt hetzelfde hierna.

Terug naar Irma: in ’88 nam ze ene Douanita onder haar hoede. Zij was een wildgevangen olifantje uit Vietnam met Tsjechoslowakije als eindbestemming, ernstig vermagerd na maanden op zee en bovendien zonder het benodigde papierwerk. In 1990 volgde de geboorte van Yasmin. In tegenstelling tot Irma’s eerste bevalling waren er ditmaal geen verzorgers aanwezig in de kraamstal op het moment suprême.

Zachtaardige matriarch

Taman Indah werd in 1994 in gebruik genomen en luidde een nieuw tijdperk op het gebied van dierenwelzijn in. Niet alleen hadden de dieren hier veel meer bewegingsruimte en was het verblijf natuurlijker ingericht, maar ook aan het nodeloos separeren van de dieren ’s nachts kwam een einde. Dat gold ook voor Irma’s derde bevalling in 1995: de kleine Indira werd direct omringd door ‘hulptantes’ Sonny en Bernhardine. Dierentuinen over de hele wereld deden inspiratie op in de Maasstad.

Dat wil niet zeggen dat het alleen maar rozengeur en maneschijn voor Irma. In ’96 vertrok Bernhardine (alweer), in ’97 overleed Sonny en in ’98 stierf Indira. Veel toeverlaten van Irma vielen dus binnen korte tijd weg, wat samenviel met de komst van allerlei onverwante vrouwtjes uit andere parken. Er brak een leiderschapsstrijd uit, die er behoorlijk fel aan toeging. Pas in 1999 vertrokken de ‘dissidenten’ naar Engeland en was Irma’s positie als matriarch veiliggesteld.

Irma’s leiderschap was nooit erg strikt. Op momenten dat het nodig was, stond ze haar mannetje – zo blikken de verzorgers nog altijd terug op hoe resoluut Irma de kudde naar het buitenverblijf leidde na het afscheid van Sonny’s lichaam. Echter, net als Sonny, krabbelde ze soms terug als er ruzie uitbrak. Écht dominant kon je haar niet noemen.

Vlak voor de eeuwwisseling keerde Bernhardine weer terug naar Rotterdam, op de hielen gevolgd door Irma’s bevalling van Bangka in 2000. In de jaren die volgden, begonnen ook Bernhardine, Yasmin en Douanita zich te ontplooien tot moeders. In 2004 beviel Irma voor de vijfde keer en wel van haar enige zoon, Sibu. Op het eerste gezicht klinkt dit perfect: een big happy family.

Toch lag Bernhardine nog altijd lastig in de groep en die family begon met al dat geboortenieuws wel érg big te worden. Daarom werd in 2006 de knoop doorgehakt: Bernhardine werd definitief gescheiden van Irma en vertrok naar het Ierse Dublin. Zusje Yasmin, met wie ze een hechte band had, ging haar daar vergezellen. Dat had Irma haar welverdiende rust moeten geven. In tegendeel: toen ging het pas écht goed mis.

Horrorbevalling

Foto: Diergaarde Blijdorp. Irma’s operatie vond plaats terwijl ze bij bewustzijn was.

In december 2007 luidden weeën het einde van Irma’s zesde zwangerschap in. Maar in plaats van het gebruikelijke patroon van toenemende frequentie en intensiteit, doofden de weeën na verloop van tijd uit… Begin januari 2008 oordeelde de dierenarts dat het jong in de baarmoeder gestorven was en grof gezegd werkte Irma’s lichaam niet mee.

Meer dan een jaar lang heeft Irma zo rondgelopen, ogenschijnlijk zonder er echt last van te hebben. De dierenarts hield haar gezondheid nauwlettend in de gaten en op de echo’s was zichtbaar dat het dode kalf in een soort mummie aan het veranderen was. Het was een uiterst precair evenwicht.

Foto: Carla Dekkers (BB-Facebook)

Dat evenwicht werd uiteindelijk medio 2009 verstoord door de bevalling van Douanita. Irma was vrij letterlijk aan het meepuffen en een piek in hormonen zorgde voor een nieuwe golf weeën. Het kalf moest er nú uit, maar zelfstandig lukte het Irma niet. Haar opvoeding was wellicht traumatisch en onethisch, maar al dat hands-on contact had ervoor gezorgd dat Irma op haar gemak was rond mensen. Dat heeft haar leven uiteindelijk gered.

Foto: Carla Dekkers (BB-Facebook). Irma, de ochtend na haar operatie.

Een hele ploeg dierenartsen, verzorgers en zelfs directeur Damen hebben uiteindelijk meer dan 24 uur lang geploeterd om het jong in delen te verwijderen uit Irma’s baarmoeder. Ze moest bij bewustzijn blijven, dus enkele verzorgers stelden haar tijdens de hele ingreep gerust door haar slurf vast te houden en haar lekkernijen toe te stoppen. De spanning was om te snijden. Het mag een wonder heten dat Irma relatief snel weer de oude was. Haar dagen als moeder lagen echter definitief in het verleden.

Met pensioen

Nog twee keer zou het leiderschap van Irma beproefd worden. Na het vertrek van Bernhardine merkte Douanita op dat haar pleegmoeder niet langer vergezeld werd door een dominante, hardhandige dochter. In 2012 begon die ruzie uit de hand gelopen, het schaadde duidelijk het welzijn van Irma. Er zat niets anders op: Douanita vertrok, samen met haar nog jonge dochter Tonya.

De oudste dochter van Douanita, Trong Nhi, bleef hoogzwanger achter in de Maasstad. Achteraf gezien was dat wellicht ook niet de beste keuze, want de appel viel niet ver van de boom. In 2019 dreigde de groep zichzelf wederom aan flarden te scheuren. Daarna is een nieuw heenkomen gevonden voor Trong Nhi en haar dochter Nhi Linh in Washington DC. Dat concludeerde het lange transitieproces: van ratjetoe in de Dikhuidenvleugel naar natuurgetrouwe familiegroep in Taman Indah.

Irma heeft een bewogen leven geleid. De littekens van haar vroege jaren zijn nooit helemaal weggetrokken: menig middag stond ze haar hoofd heen en weer te slingeren, weaven heet dat. Het is de enige beweging die ze kon maken toen ze ’s nachts opgesloten werd vroeger. Tegelijkertijd was het slotstuk van haar leven erg vredig: geen stress over bullen of concurrenten meer, slechts ruim de tijd om te zorgen voor haar kleinkinderen. Met Radjik, Bangka’s zoontje uit 2021, kon ze het altijd erg goed vinden. In 2022 werd Bangka’s dochter Faya voor het eerst moeder en bewees Irma dat ze ook de perfecte overgrootmoeder is. Als één woord Irma omschrijft, is het wel ‘zachtaardig’: ondanks alle beproevingen is ze tot op haar sterfdag een zorgzaam en liefdevol individu gebleven. Bewonderenswaardig.

Buiten zicht

Aan Irma’s bloedlijn is nog lang geen einde gekomen. In Dublin Zoo komt de ‘rebelse’ Bernhardine goed tot haar recht als opperolifant. Samen met Yasmin staat ze aan het hoofd van een indrukwekkende dynastie, met in totaal negen kinderen en drie kleinkinderen. De jongvolwassen mannetjes zijn inmiddels tot in Amerika en Australië uitgevlogen. Irma’s zoon Sibu is in recente jaren twee keer vader geworden. Een zus van Irma, Schottzie, is ook nog in leven. Zij woont in de VS.

En hoe zit het met pleegdochter Douanita? In 2017 is ‘Donna’ doorverhuisd van Tsjechië naar Oostenrijk. In totaal heeft ze nu zes kinderen voortgebracht, al kwam haar eerste kalf dood ter wereld en is ze Tonya (2009-2013) verloren aan een bacteriële infectie. Haar oudste dochter, Trong Nhi, woont nu in Amerkika met diens dochter Nhi Linh. Douanita had nog een ander kleinkind, maar die is helaas niet zo oud geworden.

Irma had trouwens ook nog tien halfbroertjes en -zusjes van haar vaderskant. Deze lijnen zijn allemaal doodlopend, met uitzondering van de nazaten van halfbroer Chang (1981-2020). Hij heeft maar liefst negentien(!) kinderen op naam, waaronder leidkoe Sithami Hi Way (Chester Zoo) en fokbul Po Chin (Pairi Daiza). Deze kant van de stamboom is inmiddels wijd en zijd uitgewaaierd.

Verder

Met het overlijden van Irma komt niet alleen maar een einde aan een tijdperk in Blijdorp. Voor haar nabestaanden is het een groot verlies. Haar kleinkinderen hebben rustig afscheid mogen nemen van haar lichaam. Bangka werd de afgelopen jaren al steeds belangrijker in de kudde en zij neemt het stokje nu definitief over. Ze is gemakkelijk te herkennen aan haar ‘oorflapjes’ die naar achteren hangen. Qua karakter doet de vredelievende Bangka wel een beetje denken aan Irma. Ze wordt bijgestaan door haar jongvolwassen dochter Faya en ontfermt zich nog altijd over haar zoontje Radjik en Faya’s spruit Maxi.

Foto: Ria van der Graaf (BB-Facebook). Aziatische olifant Irma (1970-2023)

Opstandige olifantendames Blijdorp verhuizen naar Amerika

Dat olifantenkuddes bestaan uit vrouwtjes en hun nageslacht, weet iedereen. Maar wat als je als dierentuin een weesje toegewezen krijgt van de douane? En wat als die wees na twintig jaar opstandig wordt terwijl diens dochter hoogzwanger is? Dat is de puzzel waar Diergaarde Blijdorp mee kampte. Gelukkig werd het raadsel vandaag opgelost! Een nieuwe start staat te wachten voor Trong Nhi en Nhi Linh in het ‘Land of Opportunity‘: de Verenigde Staten.

Achtergrond

Foto: Onbekend. Douanita wordt naar het olifantenverblijf gebracht.

In 1988 werd in de haven van Rotterdam een jonge olifant gevonden. Ze was wildgevangen in Vietnam en had Tsjechoslowakije als eindbestemming, maar zonder het juiste papierwerk. Men besloot om haar naar Diergaarde Blijdorp te brengen, waar de jonge moeder Irma haar liefdevol opving. Ruim twintig jaar bleef de relatie tussen Irma en ‘Douanita’ erg sterk, zoals de verstekeling gedoopt werd. Irma wierp zich zelf op als oma voor Douanita’s kinderen Trong Nhi en Tonya.

Omstreeks 2012 brokkelde hun band echter in rap tempo af. Dat kwam deels door natuurlijke ontwikkelingen in de hormoonhuishouding van Douanita, alsmede door een verschuivende groepsdynamiek. Irma’s leiderschap werd vroeger gegarandeerd door de dominantie van haar oudste dochters, maar nadat zij naar Dublin Zoo vertrokken, ontstond er een machtsvacuüm. Het eindresultaat was een heftige ruzie tussen de ‘Irma-lijn’ en de ‘Douanita-lijn’, een situatie die niet houdbaar was.

De keuze werd gemaakt om Douanita en haar dochtertje Tonya te scheiden van de kudde – maar wat te doen met Trong Nhi? Zij was hoogzwanger toentertijd. Na veel wikken en wegen werd besloten om Trong Nhi in Rotterdam te houden. Hier beviel ze in 2013 van Nhi Linh. Ze ontving hierbij uitgebreide steun van Irma en Irma’s dochter Bangka. De harmonie leek hersteld.

Geschiedenis herhaalt zichzelf

Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook). Trong Nhi en Nhi Linh.

Helaas bleef de situatie niet eeuwig vredig. In 2020 stak de oude rivaliteit de kop weer op. Dat ging er erg fysiek aan toe: de steeds oudere en brozere Irma werd letterlijk door heel Taman Indah geschoven ’s nachts. Wederom een situatie waarbij ingegrepen moest worden – en sindsdien leven Trong Nhi en Nhi Linh gescheiden van de Irma-lijn.

Mensen die het olifantenverblijf in Blijdorp in levende lijve gezien hebben, zullen echter begrijpen dat dat een laatste reddingsmiddel was. Er zijn slechts twee kleine separatieverblijven en toentertijd was er ook nog eens een mannetje, dus maak daar maar één perk van.

Zo begon de zoektocht voor een definitief heenkomen voor Trong Nhi en Nhi Linh. Zulke transporten worden geregeld door de coördinator van het Europese fokprogramma (EEP). Het is echter een lastige periode voor het olifanten-EEP: er zijn steeds minder dierentuinen in Europa die olifanten willen of kunnen huisvesten.

Emigratie

Foto: @natel12 (zoochat.com). Olifantenverblijf in het Smithsonian.

Terwijl de Europese olifantenpopulatie het dus eigenlijk iets té goed doet voor de capaciteit van ons werelddeel, worstelt het Noord-Amerikaanse fokprogramma. Er is een schrijnend gebrek aan genetische diversiteit en er zijn veel kuddes die volledig uit oudere, wildgevangen vrouwtjes bestaan. De Smithsonian’s National Zoo in Washington D.C. toonde al snel interesse en een jaar geleden begon de vergunningsaanvraag. Het Smithsonian heeft momenteel drie onverwante, ‘gepensioeneerde’ vrouwtjes en één jonger vrouwtje, Maharani, dat het park probeert te koppelen aan de bul Spike.

Vanochtend zijn Trong Nhi en Nhi Linh, na uitgebreide kisttraining en kennismaking met hun nieuwe verzorgers, begonnen aan hun reis naar de VS. Voor zover bekend is dit de eerste keer ooit dat olifanten vanuit Nederland naar Amerika verhuisd zijn. Het transport verloopt per vrachtvliegtuig, de dames brengen het transport door in aparte reisboxen maar kunnen elkaar wel zien. Nog een week lang blijven twee Rotterdamse verzorgers waken over de vrouwtjes, zodat ze altijd een kalmerend gezicht bij zich hebben.

PS: Wist je dat de geboorte van Nhi Linh de aanleiding was voor het oprichten van het Blijdorper Bende Blog? Het ga jullie goed, dames!

Foto: Sabrina Meerman (Facebook). Trong Nhi en Nhi Linh op transport.

Kort Nieuws #182

Blijdorp Bouwt

Foto: Esmee Maat (Facebook)

Er wordt druk geklust in de Gierenrots-volière van Diergaarde Blijdorp. Sinds oktober 2021 geldt in Nederland een ophok- en afschermplicht voor vogels die vatbaar zijn voor het griepvirus H5N1. Daarom zijn vrijwel alle doorloopvolières in de dierentuin al geruime tijd gesloten voor bezoekers (met uitzondering van de Okapi-Volière en de Victoria Serre, waar het risico nihil is). De huidige griepgolf onder watervogels is de heftigste ooit in Europa en werd, tot overmaat van ramp, voorafgegaan door soortgelijke langdurige uitbraken. Eerder dit jaar hakte Blijdorp daarom de knoop door: doorloopverblijven worden uitgefaseerd. De ibisvolière, de Grote Vliegkooi en de kleine moerasvolière stonden al op de slooplijst, wat betekent dat alleen voor de Gierenrots en het Flamingo-Strand een oplossing gevonden moet worden. Voor de Gierenrots komt dat nu in de vorm van een totale overkapping van het bezoekerspad met houten schotten en gaas. De kapgieren en hamerkoppen die jarenlang in de bezoekershut nestelden, zullen een nieuwe stek moeten vinden…

Op z’n kop

Foto: Diergaarde Blijdorp (Facebook)

Betoverend: in het Publiekslab zijn sinds kort tien gestreepte scheermesvisjes (Aeoliscus strigatus) te zien. Hele dagen zwemmen ze met hun kop naar beneden gericht, om zo kleine diertjes uit het water te zuigen. Bij gevaar verstoppen ze zich tussen stekelig koraal of zee-egels. Van nature leven ze rondom koraalriffen in het Indo-Pacifisch gebied. De afgelopen jaren zijn aquariumhouders in heel Europa zich gaan inspannen om te kweken met het scheermesvisje, een spannende ontwikkeling!

Caviacommotie

Foto: Danny Noorman (BB-Facebook). Wilde cavia.

Diergaarde Blijdorp neemt afscheid van de wilde cavia’s. Na de dood van het laatste individu is hun verblijf bij dat van de huiscavia’s getrokken. Correctie: huiscavia, enkelvoud, want ook dat groepje is door natuurlijk verloop nogal geslonken. De cavia’s zijn een verhaal met een lach en een traan in Blijdorp: baby booms werden steevast gevolgd door schurft-uitbraken. Het is niet bekend of de maatregelen bedoeld zijn om dit probleem eindelijk te verhelpen. Of er een speciale reden was om specifiek bij de wilde cavia’s de handdoek in de ring te gooien, is eveneens onbekend. Wilde cavia’s zijn vrij zeldzaam in dierentuinen, terwijl de huiscavia een gedomesticeerde soort is.

Buitenspelen

Foto: Marja Troost-van Dam (BB-Facebook)

Is het niet aandoenlijk? De pasgeboren Maxi (vernoemd naar zijn opa, aan vaderskant) mag steeds vaker zijn buitenverblijf verkennen. Het gaat goed met hem en nieuwbakken moeder Faya lijkt steeds meer te wennen aan het ouderschap. Oma Bangka en overgrootoma Irma houden voortdurend een oogje in het zeil. Ook de vorig jaar geboren Radjik lijkt in zijn nopjes met dit speelkameraadje. Een kiekje van de olifantenfamilie wilden we jullie niet ontzeggen!

Bitterzoet

Foto: Josien de Vries (BB-Facebook). Ngwani is de vader van alle okapi’s die sinds 2017 geboren zijn in Blijdorp.

Verhuizingen horen erbij in de dierentuinwereld. Drie bekende Blijdorp-bewoners nemen binnenkort afscheid van de Maasstad om genetische diversiteit te waarborgen. Allereerst okapi Mhina (2019): zoals wij in mei al deelden, is het de bedoeling dat zij naar de Verenigde Arabische Emiraten vertrekt. De Golfstaten staan bekend om hun ruime, hypermoderne dierentuinen en doen ook mee aan Europese fokprogramma’s. Ook haar vader, Ngwani, gaat op transport. Zijn reistijd zal overigens wat korter zijn, hij gaat naar Frankfurt. In Blijdorp resteren dan de okapi-vrouwtjes M’buti, Mayala en Kisala. Een stukje verderop, bij de Dikhuidenvleugel, wordt ook een transport voorbereid. Zwarte neushoorn Mara (2017) is oud genoeg om gekoppeld te worden en zal binnenkort uitvliegen naar het Duitse Krefeld. Met het vertrek van Mara komt ruimte vrij voor een mannetje van deze kritiek bedreigde diersoort.

Dierentuinen maken het verschil

Foto: Casper Douma (WWF-NL)

Wow! Vorig jaar schreven we voor het eerst over ‘RoffaReefs’, de drijvende kraamkamers voor koraalvissen die Diergaarde Blijdorp ontwikkelt. Wie had kunnen denken dat ze nú al hun weg gevonden zouden hebben naar de natuur? In samenwerking met het WWF en Dive Friends zijn enkele prototypes geplaatst in het oudste zeereservaat te wereld, Bonaire National Marine Park in Caraïbisch Nederland. Als er meer vissen rondzwemmen bij het rif, helpt dat met het in toom houden van algen en sponzen. Door klimaatverandering dreigen zij het koraal te verdringen: naar schatting is de Aarde al 50% van haar koraal verloren, wat rond 2030 (bij +1,5 °C) naar verwachting opgelopen zal zijn tot 90%. Dat, terwijl een kwart van al het zeeleven direct afhankelijk is van koraalriffen…

Massa(re)productie

Foto: @heerenga_fotografie (BB-Instagram)

Deze zomer zijn weer vier koeneusroggen geboren in Diergaarde Blijdorp! Daarmee is Rotterdam, waar in 2010 de Europese primeur behaald werd, nog altijd de onbetwiste koploper in de fok met deze vissensoort. De kleintjes zijn achter de schermen grootgebracht en zijn laatst teruggeplaatst in hun geboortebassin. De koeneusrog staat sinds 2020 als kwetsbaar op de Rode Lijst door systematische overbevissing, met een populatieafname van 40% in slechts drie generaties (veertig jaar).

Bekroning

Foto: Diergaarde Blijdorp (Facebook). Koningspinguïns.

De Rotterdamse kolonie koningspinguïns is dit jaar weer uitgebreid met twee kuikens! Ze groeien als kool, inmiddels verklapt alleen hun bruine donskleed hun leeftijd nog. De opbrengst bij hun onderhuurders, de ezelspinguïns, bedraagt dit jaar één jong. Het zijn kleinere getallen dan we gewend zijn, maar om woningnood te voorkomen zijn er dit jaar wat eieren weggehaald bij de ouders. Blijdorp is de Europese ‘hofleverancier’ van deze twee vogelsoorten.

Restjes

Foto: Rob van Eijk (BB-Facebook). Palawan-pauwfazant.

Enkele mini-mutaties: de Palawan-pauwfazanten zijn terugverhuisd naar het Natuurbehoudscentrum. In Taman Indah hadden de dieren erg veel stress. Elders in het Oceanium juist een inwoner minder: er is nu nog maar één arowana te zien bij de kaaiman. Zijn metgezel had in de loop der jaren een veelvoud aan littekens en mankementen opgelopen, van kwaliteit van leven was eigenlijk al enige tijd geen sprake meer. Om maar op een vrolijke noot te eindigen: recent was er weer voortplantingssucces bij de Indische antilopen in de Maleise Bosrand!

Buiten Blijdorp

Foto: Darragh Kane (irishmirror.ie)

Hoera! In Ierland is voor het eerst een Indische neushoorn geboren, en de trotse moeder is niemand minder dan ‘onze’ Zwatra. In 2012 kwam ze ter wereld als dochter van Namaste en Fanindra en in 2015 vetrok ze naar Frankrijk, waar ze omgedoopt werd tot Maya, alvorens haar transport naar het Zuid-Ierse Fota in 2020. Het jong is een mannetje, de vader van de spruit heet Jamil. Er loopt een namenwedstrijd voor het kleintje. Een halfzusje van Zwatra, Karuna, is nog altijd in Blijdorp te zien, al vertrekt ze waarschijnlijk op korte termijn. Daarmee zou de Indische neushoorn uit Holland verdwijnen.

Olifant Faya is moeder: voor het eerst vier generaties dikhuiden in Blijdorp

Om 4 uur in de ochtend is Aziatische olifant Faya bevallen van een gezond bulletje. Het was haar eerste zwangerschap en deze kwam iets eerder dan gepland tot een einde, maar ouder en kind maken het allebei uitstekend. Stalgebouw Taman Indah blijft vandaag gesloten voor bezoekers om de familie rust te gunnen. Wel gaan de webcams om 10 uur aan.

Het is het zestiende olifantenkalfje dat ooit ter wereld gekomen is in de Maasstad. De eerste was Bernhardine in 1984. Rotterdam was tevens de geboortegrond voor Faya zelf, net als voor diens moeder Bangka. Met hoogbejaarde moeder-overste Irma daarbij opgeteld zijn nu dus vier generaties tegelijkertijd aanwezig in Blijdorp! Zo’n natuurlijke situatie is in vrijwel geen enkele andere dierentuin te zien.

Diergaarde Blijdorp heeft een bijzondere band met de Aziatische olifant. Zo beheert het park het Europese fokprogramma voor deze bedreigde diersoort en het coördineert een DNA-onderzoek in samenwerking met Wageningen University & Research. Ook heeft Blijdorp grootse plannen met betrekking tot verblijfsuitbreiding, zodat de Diergaarde internationaal een koploper blijft in dierenwelzijn. Voor meer informatie, klik HIER.

Foto: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl)