De kans is klein dat je ze hebt meegemaakt: de vroege dagen van de Tweeling-Gebouwen. Al bij de opening van Diergaarde Blijdorp in 1940 pronkten ze in dit uithoekje van het park als onderdeel van Van Ravesteyns totaalontwerp. Door de jaren heen hebben de symmetrische verbonden panden heel wat meegemaakt: aanvankelijk waren ze bestemd als theeschenkerij, maar al snel werden ze gesierd door de Rotterdamse kudde langnekken. Tegenwoordig herinnert alleen een beeld bovenop de zuilengalerij tussen de gebouwen aan die tijd. Vandaag de dag fungeren de Tweeling-Gebouwen echter als paleis voor de koning der dieren: de Aziatische leeuw.

Behalve de ligging op de uit 1940 stammende symmetrieas zijn de Tweeling-Gebouwen ook bijzonder in het opzicht dat het op de grens van de Afrikaanse en Aziatische themagebieden van de dierentuin ligt. Dat zie je ook terug in de decoraties rondom het verblijf: de ‘Afrikaanse kant’ is aangekleed met een wetenschappelijk onderzoekskamp en een safaribus. Op dit kamp kijkt ook de recentelijk vernieuwde Vriendenbazaar uit, een souvenirwinkel en de uitvalsbasis van de vereniging Vrienden van Blijdorp. De andere kant van het verblijf is versierd met Aziatische ornamenten, zoals een heuse toegangspoort en Boeddhabeelden. Ook vind je hier, op de plek van de vroegere theeschenkerij, het restaurant Poort van Azië, waar diverse gerechten uit de Aziatische cuisine worden geserveerd.

Het Hol van de Leeuw

Leeuwen zijn een icoon geworden door hun status als aanvoerder van de Big Five, de indrukwekkende groep Afrikaanse diersoorten die het gezicht zijn van de uitgestrekte graslanden van het continent. Toch is het verspreidingsgebied van de leeuw, in de wetenschap bekend als Panthera leo, veel wijder – in de klassieke oudheid kwamen ze zelfs nog voor in Griekenland en omstreken. Door zijn grote verspreidingsgebied zijn in de loop der jaren lichte verschillen ontstaan tussen populaties. De exacte ondersoorten staan tot op de dag van vandaag ter discussie: zo werd de Aziatische leeuw lange tijd als een aparte ondersoort beschouwd, maar naar aanleiding van recent onderzoek gaat het IUCN sinds 2017 ervan uit dat de leeuw twee ondersoorten kent: Panthera leo melanochaita, met een verspreidingsgebied van Zuid-Afrika tot Ethiopië, en Panthera leo leo, voortkomend ten noorden van de Hoorn van Afrika en in Azië. Als dit zo is, betekent dat dat de ‘Aziatische’ leeuw helemaal niet zo zeldzaam is als gedacht werd. Verder onderzoek zal echter nodig zijn om uit te wijzen of de Aziatische leeuw een volwaardige ondersoort of slechts een zogenaamde lokaliteit is. De verschillen tussen verschillende lokaliteiten zijn genetisch gezien minder groot dan tussen ondersoorten, maar ze zijn wel te onderscheiden van elkaar op basis van kleine aanpassingen voor hun specifieke leefgebied.

Hoewel de biogenetica dus een wereld vol vage grenzen is, zijn er wel degelijk enkele fysieke verschillen aan te wijzen tussen de Aziatische populatie en zijn Afrikaanse ‘neefjes’. De meest duidelijke zijn de manen, die zijn bij de Aziatische leeuw een stuk minder groot. Hierdoor zijn de oren van de mannetjes meestal zichtbaar, terwijl dit bij de Afrikaanse leeuw meestal niet het geval is. Ook hebben Aziatische leeuwen een huidplooi onder hun buik die afwezig is bij de Afrikaanse leeuw. Op sociaal vlak zijn de Aziatische leeuwen ook bijzonder in het opzicht dat hun groepen meestal een stuk minder groot en minder hecht zijn. Ook hebben de Afrikanen een veel groter verspreidingsgebied dan de Aziaten. De enige leeuwen in heel Azië zijn teruggedrongen tot het Gir Forest-reservaat in India, waarvan wordt gedacht dat het zo’n 650 exemplaren herbergt. Als hier een ziekte uitbreekt of het noodlot op een andere manier toeslaat, zou dat serieuze gevolgen kunnen hebben voor de gehele Aziatische-leeuwenpopulatie.

Mede dankzij de verwarring omtrent de genetische status van de Aziatische leeuw is het fokprogramma in gevangenschap bij lange na niet zo ver ontwikkeld als bij andere diersoorten. Rond de jaren ’90 kwam men namelijk tot de ontdekking dat – door decennialange kruising – er uitsluitend hybridedieren aanwezig waren in gevangenschap, met geen enkele raszuivere Aziatische leeuw. Het Amerikaanse fokprogramma is sindsdien volledig gestaakt, het EEP in Europa werd in 1994 voortgezet met zeven in het wild gevangen dieren. Tegenwoordig zijn vrijwel alle dieren binnen het fokprogramma afstammelingen van dit oorspronkelijke handjevol, wat betekent dat inteelt op de loer licht.

De geschiedenis van de Aziatische leeuw in Blijdorp gaat terug tot 2005, toen de al zwangere Shantee introk in het Roofdieren-Gebouw. Daar beviel ze het jaar erna van twee dochtertjes: Mika en Bente. Helaas is Mika wegens gezondheidscomplicaties niet oud geworden, maar Bente is tot op de dag van vandaag aanwezig in Blijdorp. Later werd Shantee voorgesteld aan de man Kumar, met wie ze in 2009 een jong (Naui) kreeg en in 2011 nog twee (Shanto en Rani). Om het kleine beetje genetische diversiteit te waarborgen, nam Kumar uiteindelijk afscheid van Blijdorp en daarmee kwam de fok stil te liggen.

Nadat Shantee en Bente in 2015 hun ruime ‘Leeuwenreservaat’ mochten verkennen, deed zich een buitenkansje aan voor de Diergaarde en Europese dierentuinen in het algemeen: ‘vers bloed’ voor het fokprogramma. Vanuit Singapore kwam een mannelijke leeuw genaamd Aapal aan. Hoewel hij een roerige start had hier, kon hij het al snel goed vinden met Bente. Zijn relatie met Shantee bleef tumultueus totdat ze in 2017 haar laatste adem uitblies. Op dat punt was de groep overigens al een jaar lang versterkt door een Berlijnse schone, Chica. In 2018 werd hier Lalana aan toegevoegd: een Belgische met Rotterdams bloed. Ze is de dochter van een jong waar Shantee van beviel, nog voordat ze naar Rotterdam kwam. Lalana was bij aankomst in Blijdorp relatief oud en nog nooit zwanger geweest, maar daar bracht Aapal al snel verandering in. Diezelfde zomer beviel ze van een nestje van vier. Eentje redde het niet, maar de drie overgebleven meiden (Mette, Asha en Reena), de achterkleinkinderen van die ene oorspronkelijke Blijdorpse leeuwin, zijn tegenwoordig dagelijks te zien!

-> Update 24-08-2020: na het jammerlijke overlijden van mannetje Aapal is het lot van de groep momenteel onduidelijk. Zie HIER.

-> Update  14-07-2021: helaas heeft Diergaarde Blijdorp afscheid moeten nemen van leeuwin Bente. Zie HIER.

Foto: Jolanda Aalbers (BB-Facebook). Mette, Asha en Reena.

WAAR?