We zetten onze reis voort vanuit de Maleise Bosrand, waar we vanaf de Zuidoost-Aziatische eilanden en de kustmoerassen steeds verder naar het Zuid-Aziatische binnenland getrokken zijn. Nu doemt voor ons het Nepalese hooggebergte op, dat onder andere de negen kilometer hoge Mount Everest omvat: dit is het plafond van de planeet.
De skyline van het noordoosten van Diergaarde Blijdorp wordt sinds jaar en dag gedomineerd door de Bergdierenrots. Dit rijksmonument heeft sinds 1940 onderdak geboden aan klippenbewoners uit alle windstreken. Toen in de jaren ’90 het nieuwe Masterplan dicteerde dat dit deel van de dierentuin onderdeel ging uitmaken van een Aziatisch themagebied, was de keuze om hier een Himalaya-biotoop neer te zetten dan ook snel gemaakt.
De rest van deze biotoop kwam echter nooit echt van de grond. De tand des tijds ontzag de Bergdierenrots niet en in 2013 werd de rots wegens bouwvalligheid ontruimd en afgeschermd. Even was de Himalaya-biotoop op sterven na dood. In 2015 werd brachten de Vrienden van Blijdorp gelukkig weer leven in de brouwerij met een nieuw bosverblijf voor de rode panda’s, gevolgd door de langverwachte restauratie van de Bergdierenrots zelf in 2022. Blijdorp wil deze biotoop de komende jaren verder uitwerken met onder andere de manoel, een kleine katachtige.
Foto: Leo Brentjes (BB-Facebook). Gerestaureerde Bergdierenrots, 2022.
Jiangnan: waar Noord- en Zuid-Azië mengen
Ondanks alle recente verbouwingen is de Himalaya, naar Blijdorp-maatstaven, nog altijd een vrij compacte biotoop met slechts twee diersoorten. Wel vertellen deze twee soorten samen het verhaal van de Rotterdamse Diergaarde: van stadse hokkenverzameling naar internationaal georiënteerde natuurbeschermingsorganisatie. Te beginnen bij het kuifhertje. Deze kleine hoefdieren uit het heuvelachtige Centraal-China zijn erg schuchter en geheimzinnig, alleen tijdens de schemering komen ze tevoorschijn. Ze gedijen in dichte, vochtige bossen. Dat maakt hen erg gevoelig voor menselijke verstoring en bovendien gaat de soort gebukt onder stroperij. Er wordt vrijwel geen veldonderzoek gedaan naar ze en beschermd door de overheid worden ze niet.
Het kuifhertje verkeert nog niet in acute nood, maar in Europese dierentuinen bestaat hoe dan ook een bufferpopulatie voor de ondersoort uit de Oost-Chinese kuststreken, waar maar liefst 150 miljoen mensen wonen en werken. Dit fokprogramma valt te herleiden tot 1992, toen zustersteden Rotterdam en Shanghai de banden aanhaalden en overgingen tot een grootschalige uitwisseling van ZOO-dieren. Het kuifhert is een van de soorten die toen voor het eerst naar Europa kwam, net als bijvoorbeeld de takin, die pre-2013 de Bergdierenrots bewoonde.
In 1995 vierde Blijdorp de allereerste geboorte van een kerngezond kuifhertje buiten Azië en velen zouden nog volgen. Iets meer dan tien dierentuinen in Europa houden tegenwoordig kuifherten. Al deze dieren staan geregistreerd in het EEP (EAZA Ex-situ Program) dat Diergaarde Blijdorp coördineert. Daarbij wordt veel nagedacht over de lange termijn: hoe voorkom je inteelt? En voor hoeveel jonge kuifhertjes kan er ieder jaar een goed heenkomen gevonden worden? Maar Blijdorp stelt bijvoorbeeld ook huisvestingsrichtlijnen samen, helpt andere dierentuinen bij het vormgeven van bezoekerseducatie en onderhoudt contact met natuurbeschermers in China.
Foto: Josien de Vries (BB-Facebook)
Nepal en Bhutan: het koninkrijk van de panda
Als we verder richting het Himalayagebied reizen, betreden we het leefgebied van de rode (of kleine) panda, dat de beboste buitenrand van dit hooggebergte omvat. Hun naam ten spijt zijn deze kleine alleseters geen broertjes van de zwart-witte bamboeberen, in plaats daarvan zijn ze verwant aan de otters, wezels en wasberen. Van nature verplaatsen ze zich vooral in het duister en overdag zijn ze dan ook vaak duttend in de boomtoppen te zien. Hun pluizige staart wikkelen ze op koude dagen om zich heen als een soort dekentje en hun harige voetzolen isoleren hen van bevroren oppervlakten. Ze bewonen hun territorium doorgaans in hun eentje, al kunnen ze vrij complexe interacties hebben met soortgenoten.
Al vele decennia is de rode panda een icoon van Diergaarde Blijdorp. In de loop der jaren heeft Blijdorp erg veel expertise in rode panda’s opgebouwd. Wist je dat in geen enkele dierentuin evenveel panda’s geboren zijn als in Rotterdam? Tegenwoordig gaat het helaas steeds slechter met de rode panda in het wild. Sinds 2015 staan ze als bedreigd op de Rode Lijst, na een alarmerende halvering van de wilde populatie in slechts twintig jaar tijd. Blijdorp is dan ook steeds verder betrokken geraakt bij de bescherming van de rode panda. Je leest er alles over in het oude stalgebouw, dat uit 1940 stamt en tegenwoordig omhuld wordt door Aziatische flora.
Niet alleen coördineert Blijdorp het EEP, maar ze beheren zelfs een mondiaal GSMP (Global Species Management Plan). Zo worden de krachten van dierentuinen wereldwijd gebundeld. Blijdorp is een van de hoofdsponsors van het Red Panda Network, dat de bevolking van Nepal betrekt bij de bescherming en bestudering van de soort. Er zijn GPS-halsbanden ontwikkeld met de Rotterdamse panda’s die nu in het veld ingezet worden voor onderzoek. Blijdorp fungeert nu zelfs als ‘doorvoerlocatie’ voor rode panda’s die in Europa geboren zijn en naar India verhuizen, waar ze onderdeel uitmaken van een nieuw herintroductieprogramma. Dit is ook de reden waarom de rode panda in Blijdorp niet alleen op de Bergdierenrots zelf te zien is, maar ook in het beboste verblijf ernaast.
Direct ten zuiden van de pandabossen van de zuidelijke Himalaya liggen de graslanden van de Gangesvlakte. Dit uitgestrekte laagland is waar de eerste Indiase beschavingen eens ontstaan zijn, gevoed door het vruchtbare slib van de Ganges, en herbergt tegenwoordig tussen de 400 en 500 miljoen mensen. Toch is ook hier tot op de dag van vandaag nog een veelvoud aan spectaculaire soorten te vinden. Vanaf het slingerende vlonder kan je het endemische icoon van deze regio al spotten… Zet je reis voort naar de dikhuiden van Taman Indah!
Foto: Johanna Kok (BB-Facebook)