
Een unieke kans voor vogelliefhebbers in de Benelux: sinds enkele dagen is de Raggi’s paradijsvogel (Paradisaea raggiana) te zien in Diergaarde Blijdorp Rotterdam. Slechts twee andere dierentuinen in Europa houden deze betoverende vogel uit Nieuw-Guinea. De paradijsvogel bewoont een kooi in de Victoria Serre van de Rivièrahal. Hier woonde eerst een reuzentoekan.
Een cultureel icoon
Paradijsvogels zijn een groep zangvogels die alleen te vinden zijn op Nieuw-Guinea, een dichtbebost en bergachtig eiland op de grens van Azië en Oceanië. Iedere soort heeft een uniek voortplantingssysteem, dat vaak gepaard gaat met felle kleuren, opvallende verenbossen en merkwaardig baltsgedrag. Het maakt hen sinds mensenheugenis de onbetwiste iconen van Nieuw-Guinea. De Raggi’s paradijsvogel staat zelfs afgebeeld op de vlag van de onafhankelijke oosterhelft van het eiland.

De mannelijke Raggi’s paradijsvogel heeft een geel achterhoofd, groene keel, zwarte borst en roodbruine rug met fijne, sliertige veren. Tijdens de balts zetten ze hun rug- en staartveren overeind tot een soort betoverende vlam. De vrouwtjes zijn minder opvallend qua uiterlijk. De Raggi’s paradijsvogel is beperkt tot de zuidoostelijke hoek van het eiland en staat gelukkig als ‘niet bedreigd’ op de Rode Lijst.
Mee- en tegenvallers
Paradijsvogels worden van oudsher gezien als de heilige graal voor dierentuinen. Dat ze zo zeldzaam zijn, heeft echter zo z’n redenen. Van nature vindt voortplanting bij paradijsvogels plaats bij een zogenaamde ‘lek’: een samenscholing waarbij de mannetjes elkaar opjutten en zich zo van hun knapste kant laten zien voor de vrouwtjes. Slechts een handjevol dierentuinen, waaronder die van San Diego, hebben verblijven waar dit veilig nagebootst kan worden. Na de paring moeten de mannetjes ook weer tijdig gesepareerd worden, want ze dragen niet bij aan de broedzorg en zijn zelfs agressief richting kuikens.

Mocht dat allemaal lukken en er een ei uit voort komen, is het vrijwel onmogelijk voor de verzorgers om het vrouwtje te helpen bij de opvoeding. De kans is namelijk groot dat de slimme kuikens dan inprenten op mensen en afwijkend gedrag ontwikkelen. Verder zijn paradijsvogels erg gevoelig voor stress en voor ijzerstapeling in hun bloed. Dit alles vormt samen een vicieuze cirkel: omdat er zo weinig paradijsvogels in dierentuinen zijn, wordt er weinig ervaring opgedaan en durven weinig parken te investeren in de benodigde faciliteiten, waardoor de aantallen laag blijven.
In 2016 nam Blijdorp een groepje van vier paradijsvogels in ontvangst uit San Diego. De toen nog jonge individuen werden achter de schermen geplaatst, waar ze in alle rust verder konden groeien. Helaas overleed één vrouwtje nog voordat ze geslachtsrijp was, gevolgd door de dood van nog twee dieren in 2023. Het laatste mannetje is nu dus voor de schermen te zien.
Perspectief
Blijdorp is in het buitenland nog op zoek naar een potentiële partner voor de Rotterdamse bachelor. Het zou kunnen dat zij te zijner tijd voor de schermen wordt geplaatst. De gerenommeerde fok met de reuzentoekans, wat eens deze hele reeks aan kooien in de Victoria Serre besloeg, wordt momenteel namelijk in rap tempo afgeschaald. Dit lijkt te maken te hebben met de keuze van Blijdorp om zich toe te spitsen op niet-Amerikaanse dieren. Wel geldt nog altijd dat de tropische kas in 2026 of 2027 gesloten zal worden voor een grootschalige restauratie. De huidige ideeën voor wat te doen met de Victoria Serre na de verbouwing lijken niet te verzoenen met de wens om er de paradijsvogels te huisvesten.
Maar goed, vooralsnog is dat allemaal toekomstmuziek. Nieuw-Guinea en de paradijsvogel zelf vallen strikt genomen ook buiten de kaders van het Masterplan 2050. Toch houdt Blijdorp voorlopig graag vast aan deze spraakmakende ambassadeur voor een vaak vergeten uithoek van onze planeet. De paradijsvogels is zeker niet de enige evolutionaire unicum van dit eiland, waarvan bekend is dat er duizenden planten en honderden gewervelde dieren te vinden zijn die nergens anders voorkomen.
Veel soorten dreigen door ontbossing (aangewakkerd door de vraag naar tropisch hardhout en palmolie) uit te sterven nog voordat ze ooit gedocumenteerd zijn. Tussen 1972 en 2014 is negen miljoen hectare aan regenwoud verdwenen, ongeveer gelijk aan de oppervlakte van Portugal. Van en naar welke bedrijven het geld sluist daarbij, is vaak onduidelijk. De journalisten van Mongabay onthulden in 2022 in een podcast dat Westerse bedrijven, banken en pensioenfondsen via nep-holdings miljoenen steken in de vernietiging van het oerwoud. In Nederland zijn hier geen effectieve wetten tegen.
Foto: Tobias Verhulst (BB-Facebook)