De spraakmakende evacuatie van vier Antilliaanse leguanen van Sint Eustatius naar gevangenschap in 2018 heeft zijn vruchten afgeworpen: de dierentuin van Rotterdam meldt de heugelijke geboorte van een klein reptiel. Toen de verzorgers een nest vonden, werden de eieren in de broedmachine geplaatst. Na 98 dagen wachten verschenen er uiteindelijk barstjes in één van de schalen… Compleet met staart was de kleine leguaan bij geboorte 24,5 centimeter lang en het lijfje 7,7 centimeter. Hij is nu nog lichtgroen van kleur en zal in de loop der jaren steeds donkerder worden. Voorlopig blijft het jonkie, waarvan het geslacht nog niet bekend is, veilig achter de schermen. De ouderdieren zijn te bewonderen in het Natuurbehoudscentrum in het Oceanium.

Zoals zijn naam verraadt, komt de Antilliaanse leguaan voor in het Caraïbisch gebied. Vroeger omvatte zijn verspreidingsgebied een groot deel van de zogenaamde Leeward Islands die de noordoostelijke rand van de Caraïbische Zee markeren, alsmede Dominica en Martinique net ten zuiden daarvan. De tijden zijn echter veranderd: 80% van hun leefgebied is verdwenen, alsmede 75% van hun populatie. Tot de boosdoeners behoren allerlei factoren: steden op de Antillen groeien, net als de geitenkuddes die vegetatie en eieren vertrappen, honden en katten willen nog wel eens achter hen aan gaan en sommige mensen ook wagen zich ook aan Iguana delicatissima voor op de barbecue. Dit alles valt echter in het niets vergeleken de bedreiging die gevormd wordt door een nieuwkomer op de Antillen: de ‘gewone’ groene leguaan van het Zuid-Amerikaanse vasteland.

Groene leguanen reizen vaak per abuis mee naar de eilanden als ze bijvoorbeeld opgesloten raken in het ruim van containerschepen. Bij aankomst op de tropische Antillen voelen ze zich helemaal thuis: de natuur op de eilanden verschilt immers niet zoveel van de vochtige stroomgebieden van de Orinoco en Amazone. If anything zijn er hier minder inheemse roofdieren! Die millenialange kalmte heeft de planteneters echter ook enigszins mak gemaakt. Maak kennis met de Antilliaanse leguaan: ze planten zich langzamer voort, groeien niet zo snel en worden minder groot dan de groene leguanen. Ze kunnen zich ook nog eens kruisen met de immigranten: hierdoor dreigt de unieke natuur van de Caraïben verloren te gaan. Het is een rap proces: op zeven grote Antilliaanse eilanden, waaronder ‘ons’ Sint Maarten, is de leguaan al geheel uitgeroeid. De teller van eilanden waar hybridisering met groene leguanen plaatsvindt, stond voorafgaand aan 2018 op vier, maar dat jaar werd het fenomeen ook Sint Eustatius, een bijzondere gemeente van Nederland, voor het eerst vastgesteld. Dat betekent dat Dominica nu het enige grote eiland is waarop de Antilliaanse leguaan nog onbekommerd voortleeft, tezamen met een handjevol minuscule eilandjes (enkele vierkante kilometers in totaal) voor de kust van grotere landmassa’s elders. Klik HIER voor een kaart die Stichting RAVON en STENAPA samengesteld hebben.

Er zijn maar weinig Antilliaanse leguanen in dierentuinen aanwezig. De dierentuin van Jersey op de Kanaaleilanden, die de rol van de stamboekhouder op zich heeft genomen, is goed voor verreweg de meeste dieren en hun fokpaartje heeft al meerdere keren voor eieren gezorgd. Een van die jongen, een in 2000 geboren mannetje, is al een aantal jaar te zien bij het Caraïbisch Café in Blijdorp. Ook in Wenen is een onverwant koppel aanwezig dat voor nageslacht heeft gezorgd. Al met al is dat te weinig genetische diversiteit en zo ontstond, na uitvoerig overleg met het IUCN en CITES, het plan om enkele dieren te vangen en naar Europa te transporteren. Omdat KLM terughoudend was met het vervoeren van wilde dieren, is de verhuizing uiteindelijk mogelijk gemaakt door het regeringstoestel. Dat het nu gelukt is om met twee van de nieuwelingen te fokken, betekent dat er nu drie bewezen, onverwante fokpaartjes in Europa zijn. Zo kan de soort hopelijk in betere tijden teruggebracht worden naar het wild en tot die tijd dienen ze als waarschuwing voor de gevolgen van invasieve diersoorten.