Masterplan 2050: tien soorten, acht gebieden, één doel

In het bijzijn van medewerkers, onderzoekers en zakenpartners heeft Diergaarde Blijdorp vandaag het Masterplan 2050 officieel gepresenteerd. Al enkele jaren is het park achter de schermen bezig met een fundamentele hervorming: van dierentuin met natuurbehoudsagenda naar natuurbeschermingsorganisatie met een levende have. Het nieuwe motto: Beleven, Beschermen, Blijdorp!

Daad bij woord

In 2020 presenteerde de Diergaarde nog vol trots het ‘Masterplan 2030‘, een routekaart vol peperdure ingrepen en met ambitieuze doelstellingen. Weinig mensen zal het verbazen dat dit vlekkenplan de tand des tijds – te weten de pandemie, een financiële crisis en enkele bouwtechnische tegenvallers – niet heeft weten te doorstaan. De afgelopen jaren wist Blijdorp amper zijn hoofd boven water te houden en heeft het park zijn prioriteiten flink tegen het licht moeten houden.

“Je kan zeggen dat we experts zijn in soortbehoud, maar waartoe leidt dat? We willen toe naar een hoger doel: natuurherstel. Dat is de transitie waar we nu voor staan. En dat betekent dat onze échte impact buiten het park ligt”, aldus directeur Erik Zevenbergen. Hoewel er nog geen kant-en-klare plattegronden en bouwplannen liggen, schetst Zevenbergen het beeld van een drastisch andere Diergaarde. Een nauwkeurig samengesteld lijstje van bedreigde dier- en plantensoorten staat centraal, de rest van het park wordt eromheen gecreëerd.

De TIEN van Blijdorp

Zevenbergen: “Niemand heeft iets aan een beloftevol verhaal, dat vaag en ver weg is. Het Masterplan 2030 moest scherper. Nou, daar zijn tien doelsoorten uit naar voren gekomen en ik denk dat dat de crux van het Masterplan 2050 is.” De komende tien soorten spelen de komende decennia de hoofdrol in Diergaarde Blijdorp:

– Aziatische olifant (Elephas maximus)
– Dwergnijlpaard (Choeropsis liberiensis)
– Rode panda (Ailurus fulgens)
– Rüppells gier (Gyps rueppellii)
– Kroeskoppelikaan (Pelecanus crispus)
– Antilliaanse leguaan (Iguana delicatissima)
– Annam-waterschildpad (Mauremys annamensis)
– Vleten (Dipturus spp. batis & intermedius)
– Doktersvissen (Acanthuridae spec.)
– Rwanda warmwaterlelie (Nymphaea thermarum)

Zevenbergen vertelt: “Er is een lijst van 42.000 bedreigde soorten wereldwijd, maar daar kiezen we er tien van. Daarmee hebben we al de expertise en daarvan denken wij dat we ze van de Rode Lijst áf kunnen helpen.” In zijn beleidsplan spreekt Blijdorp de ambitieuze wens uit dat geen van deze soorten anno 2050 meer als bedreigd in hun voortbestaan gezien worden.

Hoe dat bereikt gaat worden, verschilt per soort. Zo is Blijdorp reeds de wereldwijde populatiemanagement coördinator van de rode panda en de voornaamste partner van het Red Panda Network, zowel qua expertise als qua geld. Voor de doktersvissen zet Blijdorp vooral in op hun eigen project RoffaReefs, wat een veilige kraamkamer voor jonge vissen creëert. Een terugkerende term is ‘Blijdorp Hub’: een permanente, fysieke aanwezigheid van de Diergaarde in onder andere Nepal en Bonaire.

Natuur Dichtbij

Concreet: hoe ziet Diergaarde Blijdorp anno 2050 eruit? Dat is immers waar de meeste mensen vooral nieuwsgierig naar zijn. De TIEN van Blijdorp gaan leidend zijn in alle toekomstige verbouwingen. Daadwerkelijke plattegronden, sfeerimpressies soortenlijstjes en streefdata zijn allemaal nog niet bekend. Neem het onderstaande dus met een korreltje zout.

Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook). Kroeskoppelikaan.

De continentale indeling, die in de jaren ’90 en ’00 geleidelijk ontwikkeld is, gaat minder strikt gehandhaafd worden. In plaats daarvan wordt Blijdorp opgedeeld in acht thematische werelden. Sommigen vertegenwoordigen bepaalde geografische regio’s, sommigen niet. Neem ‘Natuur Dichtbij’: in feite is dit een kleine facelift voor het bestaande Europa-gebied. De kroeskoppelikaan wordt officieel aangewezen als één van de tien impactsoorten van Blijdorp. Nog vóór 2030 wil de dierentuin de pelikaan herintroduceren in Nederland. Ook gaat de Diergaarde bezoekers aanmoedigen om hun tuinen biodivers in te richten en sluit het park nieuwe partnerschappen met Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten.

Wel lijkt het erop dat Australië (lees: de wallaby’s) definitief zal worden opgeslokt door dit nieuwe gebied. Van oudsher spelen Westerse dierentuinen geen grote rol bij natuurbescherming in deze regio.

African Plains, Asian Corridors & Himalayan Peaks

Foto: Annemieke de Wit (BB-Facebook). Rüppells gier.

Daar staat tegenover dat natuurbehoudsprojecten in Afrika wél veelal afhankelijk zijn van Europese ondersteuning. De huidige Savanne-biotoop wordt dan ook grotendeels gehandhaafd, maar dan als ‘African Plains’. Liefhebbers van de giraffen en zebra’s kunnen dus opgelucht ademhalen. De Rüppells gier wordt de officiële impactsoort van dit gebied, met op korte termijn de aftrap van nieuwe genetische en ethologische onderzoeken. Naar verwachting zal een nieuw perk voor de zwarte neushoorns onderdeel gaan uitmaken hiervan. Details laten nog op zich wachten.

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Aziatische olifanten.

Ook voor een andere publieksfavoriet is ruimte in het Blijdorp van 2050: de Aziatische olifant. De Diergaarde hoopt op zeer korte termijn het perk uit te breiden van deze impactsoort (zie HIER) en dit megaverblijf wordt het kloppende hart van het nieuwe themagebied ‘Asian Corridors’. Dit is een knipoog naar de ‘oliducten’ die waarschijnlijk onderdeel gaan uitmaken van het nieuwe olifantenperk, maar ook naar de tien faunapassages die Blijdorp anno 2050 gerealiseerd wil hebben in Zuid- en Zuidoost-Azië. Ook faciliteert Blijdorp voortaan debatten over mens-dier conflicten, met als doel de maatschappelijke acceptatie van de wolf in Nederland te verhogen.

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Rode panda.

Het Himalaya-gebied met de rode panda’s (impactsoort numero vier), voortaan ‘Himalaya Peaks’ geheten, wordt ook min of meer toekomstbestendig geacht in z’n huidige vorm. Binnen vijf jaar hoopt Blijdorp als mondiale populatiecoördinator bij te dragen aan de herintroductie van twintig rode panda’s in het wild. Ook wil Blijdorp de komende vijf jaar één miljoen bomen planten in het Ilam-district van Nepal.

Last Resort, Duurzame Noordzee & Caribbean Seas

Foto: Stichting ReHerp. Annam-waterschildpad.

De resterende vier themawerelden vertegenwoordigen drastischere koerswijzigingen. Grofweg op de plek van de Maleise Bosrand en Chinese Tuin verschijnt ‘Last Resort’. De geografische indeling hier wordt minder strikt gehandhaafd. In plaats daarvan ligt de nadruk op het tonen van dieren en planten die voor hun voortbestaan sterk afhankelijk zijn van dierentuinen. Denk aan de reeds aanwezige Visaya-wrattenzwijnen en Prins-Alfredherten, die beide als kritiek bedreigd op de Rode Lijst staan. In die zin wordt Last Resort voorgesteld als complementair aan het reeds bestaande Natuurbehoudscentrum in het Oceanium, maar dan voor groter wild.

Foto: Mark Large (dailymail.co.uk). Rwandese warmwaterlelie.

Ook hier is het nog even wachten op bouwtekeningen, maar de verwachting is dat zowel het Longhouse als het Aziëhuis na dertig jaar dienst hun pensioen naderen. De Annam-waterschildpad en Rwandese warmwaterlelie, momenteel achter de schermen, worden genoemd als impactsoorten. Als ecologisch doel noemt Blijdorp de realisatie van drie gloednieuwe back-up populaties voor ernstig bedreigde soorten.

Foto: Eelko Tuurenhout (BB-Facebook). Antilliaanse leguaan.

Even naar de andere kant van de dierentuin: ook het Oceanium zal een kleine transformatie ondergaan. Blijdorp wil meer nadruk leggen op de Noordzee en de Caraïben. Dat houdt vooral een intensivering van de bestaande iniatieven in (impactsoorten: vleet, Antilliaanse leguaan, doktersvis). Er staat nog niks vast, maar mogelijk houdt dit in dat er meer Noordzee-bewoners geplaatst zullen worden in het grote bassin van de Haaientunnel en dat het Great Barrier Reef (weer) wordt omgeschakeld naar een Caraïbisch koraalrif.

Foto: Sebastiaan de Bruyn (BB-Facebook). Doktersvissen.

Tot de ecologische doelen op korte termijn behoren: het oprichten van een fok- en opvangcentrum in het Caraïbisch gebied; het opstellen van een ‘vruchtbaarheidskalender’ voor Caraïbische vissers; deelname aan verschillende Noordzee-werkgroepen; en het aanmoedigen van diervriendelijke windmolenparken.

African Jungle

Het meest spraakmakende nieuwtje hebben we natuurlijk voor het laatste bewaard. Het gerucht deed al even de ronde, maar nu is het definitief: Diergaarde Blijdorp neemt definitief afscheid van zijn Noord-Amerikaanse en Zuid-Amerikaanse inwoners. Daaronder vallen onder meer de ijsberen, vicuña’s en vlinders. Het is niet bekend wat er gaat gebeuren met de ara- en ibisvolières die momenteel gebouwd worden. Geleidelijk zal de Oceanium-zijde van de dierentuin getransformeerd worden tot ‘African Jungle’. Hiermee speelt Blijdorp in op de verwachte ‘groeipijn’ in Centraal- en West-Afrika de komende decennia. Deze straatarme en veelal onrustige regio gaat een immense groei in bevolking en levensstandaarden tegemoet. Duurzame ontwikkeling is dan ook iets wat Blijdorp zoveel mogelijk wil aanmoedigen en faciliteren, juist in dit vroege stadium.

Foto: Patty Kloosterman (BB-Facebook). Dwergnijlpaard.

Concreet laat Blijdorp weten dat de African Jungle waarschijnlijk de vorm van een imposante tropenhal zal aannemen, niet geheel ongelijk aan Burgers Bush. Als potentiële inwoners noemt Blijdorp de witkruinmangabeys, bongo’s, pantserkrokodillen, karmijnrode bijeneters en okapi’s. Voor de dwergnijlpaarden (impactsoort) is ook een prominent plekje weggelegd. Mogelijk dat ook de westelijke laaglandgorilla’s uiteindelijk meegenomen worden. Er wordt gebruikgemaakt van virtual reality om de bezoeker kennis te laten maken met de schadelijke keerzijde van consumptiehonger. Blijdorp wil hier tevens een podium bieden aan bedrijven met het duurzaamheidscertificaat van B Corp.

Eindbalans

Bij het Masterplan 2050 hoort ook een gloednieuwe website en app voor Diergaarde Blijdorp. Daar is het volledige plan terug te vinden.

Foto: Jim Louwerens (BB-Facebook). Veel inwoners, waaronder de ijsberen, zullen in 2050 niet meer te zien zijn in Blijdorp.

Wie tussen de lijntjes van het Masterplan 2050 leest, zal het opvallen dat Blijdorp écht kritisch gereflecteerd heeft op wat het park nou realistisch kan betekenen op het gebied van natuurbehoud. Door afscheid te nemen van het merendeel van de Arctische, Amerikaanse, Australische en Pacifische collectie ziet de Diergaarde onder ogen dat deze landen steeds beter in staat zijn om hun eigen ecologische beleid te voeren. Ook besluit Blijdorp zeer bewust om de (extensieve) samenwerking met sommige organisaties op te zeggen, ten gunste van intensivering van andere dossiers.

Wel zal het menig bioloog pijnigen dat enkele vergeten ecosystemen in crisis links blíjven liggen. Denk aan het steeds drogere Noord-Afrika, Midden-Oosten en Centraal-Azië. Ook het uiterst diverse Madagaskar is een opmerkelijke afwezige op het lijstje. Tevens gaat er vooral aandacht uit naar (grote) zoogdieren en vogels. Dat, terwijl de nood in regel hoger is bij reptielen, amfibieën, vissen, ongewervelden, planten en schimmels. Tegelijkertijd is het niet ongebruikelijk om ‘aaibare’ iconen te gebruiken als boegbeeld voor de rest van het milieu. Hoe het Masterplan 2050 uiteindelijk uitpakt, zal ‘m grotendeels zitten in de nuances van de implementatie ervan.

Diergaarde Blijdorp heeft de afgelopen 166 jaar vele gezichten gehad. Daarbij is de nadruk steeds meer gaan liggen op dierenwelzijn en natuurbehoud. Het Masterplan 2050 voegt een nieuwe gedaante toe aan dat lijstje, die deze gestage trend in vele aspecten belichaamt. Optimistisch gaan we de toekomst tegemoet.

African Plains
« van 8 »

Onderzoek: komt de pelikaan terug naar Nederland?

Foto: Rob van Eijk (BB-Facebook)

De Lage Landen zijn mogelijk weer geschikt als leefgebied voor de kroeskoppelikaan. Dat staat in een onderzoeksrapport dat op 15 oktober in Diergaarde Blijdorp aangeboden werd aan de Nederlandse Vogelbescherming en het Vlaamse Natuurpunt. Vijfhonderd jaar geleden verdween deze soort, die tot de grootste watervogels ter wereld behoort, uit Noordwest-Europa door inpoldering en jacht.

Natuurontwikkeling

De afgelopen vijftig jaar is veel vooruitgang geboekt qua waterkwaliteit in Nederland. Hoewel het zeker nog beter kan, worden er steeds minder afvalstoffen geloosd in het milieu. Ook is er meer ruimte gekomen voor zoetwaternatuur, bijvoorbeeld door de aanleg van de Marker Wadden. Aan de hand van o.a. cijfers over de visstand – en met een schuin oog op de gedragingen van de aalscholver – hebben de onderzoekers potentiële pelikaanclusters in kaart gebracht.

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook)

Het meest geschikte gebied ligt in Noord-Nederland: het IJsselmeer, de Friese meren en de Weerribben-Wieden. Ook de Biesbosch en het Haringvliet zijn kanshebbers. Zones waar waarschijnlijk geen nesten gesticht zouden worden, maar waar wel gevist kan worden, zijn het Lauwersmeer, de Westerschelde, de Gelderse Poort en de plassen tussen Amsterdam en Utrecht.

De onderzoekers stellen dat de pelikaan als ‘ambassadeur’ voor moerasecosystemen kan dienen. Maatregelen die getroffen zouden worden om deze soort te verwelkomen, zouden wel eens positief kunnen uitpakken voor allerlei andere dieren. Ook past de pelikaan goed in het rijtje van diersoorten die recentelijk Nederland ‘herontdekt’ hebben als leefgebied: denk aan de kraanvogel, zeearend en visarend, maar ook de otter, bever, steur en wolf.

Herintroductie

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook)

Een eventuele terugkeer van de pelikaan zal echter alleen kunnen plaatsvinden met doelgerichte herintroducties. Heden ten dage broedt de kroeskoppelikaan namelijk alleen nog op de Balkan en in Centraal-Azië, met overwinteringsgebieden in het Midden-Oosten, India en China. De kans dat een groepje pelikanen toevallig het IJsselmeer koloniseert, is dus nihil. Wegens ons gematigde klimaat verwachten de onderzoekers overigens niet dat een losgelaten kolonie zou migreren in de winter.

Daarnaast schatten de onderzoekers dat een robuuste pelikaanpopulatie (d.w.z. bestendig tegen magere jaren en inteelt) minimaal 250 paartjes zou tellen. Voor méér dieren dan dat is waarschijnlijk ook geen plek in Nederland, zowel qua nestlocaties als qua voedsel. Dit zijn allemaal aspecten die nog in meer detail bestudeerd moeten worden. Ook benadrukt het rapport dat samenwerking met Duitsland en het Verenigd Koninkrijk de kans op een succesvolle herintroductie zou vergroten.

Beeldvorming

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook)

Wellicht dat een van de grootste obstakels maatschappelijke opinie zou zijn. Doordat de kroeskoppelikaan een groot dier is, moeten ze ook veel vis vangen. Een hoge visdichtheid is dus van belang: als de vispopulatie in een gebied eenmaal begint te dalen, laat de pelikaan zulke wateren al snel links liggen. De pelikaan heeft daardoor geen wezenlijke impact op het ecosysteem. Maar ja, boeren beklagen zich ook over de wolf, terwijl loslopende honden jaarlijks veel meer schade aanrichten. Enige weerstand vanuit de visserij is dus te verwachten. Over zulk debat moet van tevoren nagedacht worden.

Ook moet worden voorkomen dat zo’n herintroductieproject andere ecologische problemen in Nederland overschaduwt. Veel plantensoorten liggen nog altijd onder druk door de excessieve uitstoot van stikstofverbindingen, insectenpopulaties verkeren in vrije val en ook weidevogels zijn steeds zeldzamer. Het is niet de bedoeling dat het pelikanendossier het politieke draagvlak en de fondsenwerving voor dat soort kwesties ondermijnt.

Vervolgonderzoek

Het is geen geen kant-en-klare routekaart dus, deze analyse. Wel is het een mooi beginpunt voor verder onderzoek naar dit onderwerp. Het rapport is geschreven door Gijs Kurstjens (Kurstjens Ecologisch Adviesbureau), Chris van Turnhout (Stichting SOVON), Joep de Leeuw (Universiteit Wageningen) en Geert Spanoghe (INBO). De studie is uitgevoerd in opdracht van negen organisaties, waaronder ARK Natuurontwikkeling, Stichting Het Zeeuwse Landschap, Diergaarde Blijdorp, IUCN NL en Pelican Way of LIFE.

Op 14 november zal Maarten Vis, hoofd van de vogelafdeling van Blijdorp, een lezing geven aan de Vrienden van Blijdorp over het lot van de pelikaan. Meer informatie daarover is te vinden op de website van de vereniging.

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook)

Blijdorp Abroad: Rotterdams onderzoek helpt natuur over de grens

Foto: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl). Cameraval in Nepal.

Het steunen van natuurbehoud en het faciliteren van onderzoeksprojecten zijn twee van de hoofddoelen van de dierentuin van de 21ste eeuw. Diergaarde Blijdorp mag zich zeker rekenen tot die categorie: ondanks het noodweer waarin de wereldeconomie en daarmee het park zich begeeft, heeft Blijdorp dit jaar twee wetenschappelijke projecten tot een succesvol einde weten te brengen. Immers: het opbouwen van bufferpopulaties in gevangenschap is tegenwoordig helaas noodzakelijk, maar het is nog mooier als een soort nooit in het wild uitsterft om mee te beginnen.

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook)

Even terug in de tijd: in 2018 klauterden rode panda’s Hima en Yukiko opeens door de boomtoppen van Blijdorp met halsbanden om hun nek. Nee, die waren niet bedoeld om de panda’s mee uit te laten, ook al besloten ze op dat gebied meer dan eens het heft in eigen hand te nemen. Het was onderdeel van een internationaal onderzoek van het Red Panda Network, om te kijken of het dragen van een halsband met ingebouwd GPS-systeem het natuurlijke gedrag van de diertjes zou verstoren. De resultaten van het experiment in Blijdorp wezen uit dat de panda’s zich er maar weinig van aantrokken, al bleek wel dat er nog wat laatste aanpassingen aan het model gemaakt moesten worden om te voorkomen dat ze zouden gaan schuren.

Foto: Elly van Lelieveld-Smid (BB-Facebook)

Uit eerder onderzoek van mr. Damber Bista aan de Universiteit van Queensland, Australië, bleek dat het merendeel van alle rode panda’s in Nepal buiten beschermde gebieden leeft. Toch is er eigenlijk maar weinig over hen bekend door hun schuwe karakter. Iedere twee uur verstuurt de GPS-halsband zijn locatie, om zo in de loop van ongeveer een jaar meer kennis op te doen over hun territoria en sociale interacties. Inmiddels zijn tien rode panda’s langs de oostgrens van Nepal uitgerust met het apparaat: Paaru, Dolma, Chintapu, Mechhachha, Bhumo, Senehang, Ngima, Brian, Ninamma en Praladdevi, voor zij die het willen weten. Diergaarde Blijdorp is de geldschieter voor de operatie en Janno Weerman, dierenverzorger en EEP-coördinator, heeft eerder al cameravallen geïnstalleerd in de regio, met de lokale bevolking gepraat en training gegeven in het veilig vangen van panda’s. De totale financiële steun van Blijdorp aan het Red Panda Network bedroeg €48.000 in 2019.

Foto: Diergaarde Blijdorp (DB-Facebook)

Ook in een totaal andere omgeving leent Blijdorp zich tot experimentatie. The Ocean Cleanup is een Nederlands initiatief om plastic zwerfafval uit de zee te verwijderen met speciale netten die geïnstalleerd worden op boten. Om een beter beeld te krijgen van de obstakels die hierbij te verwachten zijn, zijn 12.000 plasticfragmenten uit de Stille Oceaan verzameld voor analyse in een laboratorium in het Oceanium. Uit de studie is gebleken dat, hoewel 90% van al het plasticafval in de Stille Oceaan zich begeeft op nog geen vijf meter diepte, er ook microscopische plasticfragmentjes afslijten en vervolgens afzinken naar de diepzee.

Foto: Diergaarde Blijdorp (DB-Facebook). In 2019 opende Diergaarde Blijdorp in samenwerking met het WWF de expositie ‘ZOO veel plastic’ in het Oceanium.

Een van de meest interessante ontdekkingen is dat er voornamelijk polyetheen en polypropeen afzinkt, terwijl deze stoffen juist bekend staan als drijvende materialen. Er zijn meerdere mogelijke verklaringen: het aanhechten van algen en bacteriën kan de materiaaleigenschappen veranderen, ze zouden opgeveegd kunnen worden door zandkorreltjes en andere kleine deeltjes die na verloop van tijd sedimenteren en zelfs het fenomeen ‘zeesneeuw‘ kan een rol spelen. Hoe het ook zij: als plastic eenmaal een paar honderd meter diep zit, wordt het nagenoeg onmogelijk om op te ruimen. Des te belangrijker dat er spoedig begonnen wordt met het schoonmaken van de Great Pacific garbage patch.

Foto: @lvwphotography_ (BB-Instagram)

Dierenvrienden maken zich hard voor Blijdorp

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Hoewel het aantal zwarte neushoorns verdubbeld is sinds 1995, is dit nog steeds geen tiende van wat er een halve eeuw geleden in Afrika leefde.

Nederlandse dierentuinen dreigen dit jaar 70% van hun inkomsten mis te lopen: een financiële aderlating die geen enkel bedrijf zou kunnen incasseren. Diergaarde Blijdorp uit Rotterdam is op zich een gezonde organisatie, zo bleek uit het recent verschenen jaarverslag: in 2019 boekte de dierentuin een winst van 1,8 miljoen. Normaliter zou dit bedrag later weer in nieuwe bouwprojecten gestopt worden, maar de pandemie stak daar een stokje voor: ”Als gevolg van de sluiting van Blijdorp zijn alle geplande investeringen en onderhoudswerkzaamheden stilgelegd”, zo luidt het. Diergaarde Blijdorp heeft tijdens de sluiting immers 8,5 miljoen euro aan omzet misgelopen en zelfs met de huidige overheidsregelingen moeten alle zeilen de komende tijd bijgezet worden, zo maakten enkele doorgerekende scenario’s in het jaarverslag duidelijk: ”Bij een sluiting van 3 maanden zijn de tijdelijke noodmaatregelen onvoldoende om de komende 12 maanden door te komen (…). Door Blijdorp worden er momenteel gesprekken gevoerd met banken en andere partijen over mogelijke steun.” Juist in deze zware tijden is het hartverwarmend dat de vereniging Vrienden van Blijdorp bijspringt: een lichtpuntje in de duisternis.

Afbeelding: ontwerp nieuwe volière Flamingo-Strand. Klik HIER voor groot formaat.

De Vrienden van Blijdorp vormen al decennialang een trouwe achterban die helpt met geld en goede wil. Soms komt dat neer op spectaculaire giften, zoals vlinderkoepel Amazonica, maar vaak helpen ze ook met kleine ondernemingen. Neem bijvoorbeeld het overnetten van het Flamingo-Strand: al enkele jaren houden de Vrienden een potje geld gereed voor dit plan, waar de Welstandscommissie overigens recentelijk, na jaren van gesteggel, eindelijk goedkeuring voor heeft gegeven. Ook nu steken de Vrienden Blijdorp een hart onder de riem: ”Als vereniging komen wij in actie en zamelen wij de komende tijd 75.000 euro in om de Diergaarde te steunen, om zo ervoor te zorgen dat een aantal belangrijke projecten door kunnen gaan.”

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Visaya-wrattenzwijnen zijn de enige varkens waarbij de mannetjes tijdens de paartijd verschillende kapsels kunnen krijgen, van hanenkammen tot slordige bloempotkapsels.

Het geld komt ten goede aan meerdere operaties. Zo wordt het Natuurbehoudscentrum dankzij deze bijdrage weer wat groter: het grote aquarium, een overblijfsel uit de tijd dat stukje Oceanium nog de Zee van Cortez werd genoemd, wordt overgeschakeld van zout op zoet water. Zo kunnen hier binnenkort enkele zeldzame cichliden uit Madagaskar rondzwemmen. Bij de Dikhuidenvleugel van de Rivièrahal moet ook het een en ander gebeuren: omdat hier later dit jaar een jong neushoorntje verwacht wordt, wordt er aan het buitenverblijf gesleuteld. Zo kan het qua dierenwelzijn weer wat jaartjes vooruit en is het bestendig tegen een extra stel denderde pootjes. Een andere kritiek bedreigde diersoort die erop vooruit gaat, is het Visaya-wrattenzwijn. Nadat ze op vier andere eilanden uitgeroeid werden, komen ze nu alleen nog voor op twee Filipijnse eilandjes: Panay en Negros. Uit angst dat ze ook daar uitsterven, wordt er in Europese dierentuinen gefokt met de soort. Dit verblijf doet echter al sinds de jaren ’90 dienst en het perk kan wel een opfrisser gebruiken. Zo is het eigenlijk niet meer van deze tijd dat bezoekers zó dichtbij de varkens kunnen komen, dat is te riskant voor mens en dier. Ook wordt het verblijf ietsjes ruimer door een nieuwe kijkplek te creëren vanaf het Amoer-vlonder bij de pelikanen.

Foto: Annemieke de Wit (BB-Facebook). In vijftien jaar tijd is het aantal witkopgieren in Afrika gedaald met 96% doordat stropers karkassen vergiftigen. Een eerdere gieren-crisis in India resulteerde daar in een explosieve stijging van het aantal zwerfhonden en rabiësbesmettingen.

Tot slot wordt er met het geld ook ter plekke, in situ, geholpen: in 2019 doneerde Blijdorp meer dan €140.000 aan natuurbeschermingsprojecten, waarvan ongeveer een derde ten goede kwam aan de rode panda. Verder ontving de Asian Nature Conservation Foundation (olifanten) €15.000 van Blijdorp, gingen er donaties van €10.000 naar het WWF (klimaatonderzoek ijsberen) en Alterra (witkopgieren), nam NCF India (jaarvogels) €7.500 in ontvangst en gingen er in Afrika sommen van tussen de vier- en vijfduizend euro naar het Okapi Conservation Project, WAPCA (mangabeys) en het Ruaha Carnivore Project (leeuwen). Ook waren er fondsen van ongeveer tweeduizend euro voor de Wildlife Conservation Society (gorilla’s), Selamatkan Yaki (kuifmakaken), Indian Rhino Vision 2020 (Indische neushoorns), de Rhino Dog Squad (zwarte neushoorns), het Rhino Sanctuary in Mkomazi (zwarte neushoorns), de EAZA Silent Forest Campaign (Aziatische zangvogels), de Universiteit van Pisa (gelada’s), Madagasikara Voakajy (Malagassische natuur) en STENAPA (zeeschildpadden). Het Fundacion Proyecto Titi (pinchéaapjes) en Wae Wuul Reserve Protection Programme (Komodovaranan) konden beide rekenen op duizend euro steun, met tot slot nog €16.500 voor noodhulp van verscheidende aard, met onder andere de Turtle Surival Alliance als ontvanger. Collectief zijn de leden van de wereldwijde dierentuinorganisatie WAZA met $350 miljoen per jaar de derde grootste geldschieters voor natuurbehoud, na The Nature Conservancy en het WWF. Binnen de komende tien jaar hoopt Blijdorp zijn jaarlijkse natuurbeschermingsfonds uit te breiden tot een miljoen euro, maar met deze ondersteuning hopen de Vrienden van Blijdorp in ieder geval te kunnen bereiken dat er dit jaar geen projecten afgelast hoeven te worden.

Kleine beetjes maken veel: dat hebben de Vrienden van Blijdorp keer op keer bewezen. Wil jij onderdeel zijn van de club die Blijdorp uit de brand probeert te helpen? Met een contributie van nog geen 50 euro help je niet alleen daarmee, maar ontvang je per jaar ook vier magazines met exclusieve behind-the-scenes verhalen en kan je ieder jaar vele interessante lezingen gratis bijwonen waarbij je je vragen kan stellen aan Blijdorp-medewerkers en natuurexperts. Klik HIER om naar de website van de Vrienden te gaan voor meer info en onthoud: vrienden maken het verschil.

Foto: Coby van Hespen (BB-Facebook). Niet alleen coördineert Blijdorp het Europese fokprogramma van de rode panda, maar ze zijn ook nog eens nauw betrokken bij de Noord-Amerikaanse, Australische, Japanse, Indiase en Chinese fokprogramma’s. In geen enkele dierentuin is zoveel voortplantingssucces geweest als in de Rotterdamse Diergaarde.

Masterplan 2030: de directeur vertelt verder…

Foto: Greet van Norde (Vrienden van Blijdorp)

Tweeëndertig jaar: alweer zo lang vindt Blijdorp houvast bij het eens zo ambitieuze Masterplan. Toen de visie in 1988 gepresenteerd werd, was de Diergaarde op sterven na dood. De bezoekersbeleving van de dierentuin moest het afleggen tegen die van Burgers’ Zoo en Beekse Bergen, de wow-factor was ver te zoeken. Het Masterplan wist Blijdorp om te toveren van irrelevante stadstuin tot de de drukst bezochte dierentuin van Nederland. De Rotterdamse oase heeft nu een nieuwe droom: onomstotelijk de mooiste dierentuin van Europa worden. Het is een doelstelling die gehaald moet worden dankzij het Masterplan 2030, zoals deze vandaag gepresenteerd werd tijdens de winterlezing van de Vrienden van Blijdorp. Beloftes over de vele details van de megaprojecten doet het park nog niet, maar de vooruitzichten zijn mooi. Startdatum: vandaag.

De presentatie werd niet afgetrapt met plattegronden of sfeerimpressies, maar met een indringende foto van houtkap in de Amazone. Erik Zevenbergen: ”Het Masterplan gaat niet zomaar over de toekomst van de dierentuin, maar over natuurbehoud, over dat we het gevoel van verbondenheid kwijtraken met de natuur en het vernietigen. Het uitsterven van planten- en diersoorten is iets waar wij als mens schuldig aan zijn, ver weg maar ook dicht bij huis. Wat laten wij achter? Het gaat niet lukken om het tij te keren in de komende tien jaar, maar we kunnen wel de volgende generaties het geloof en de hoop meegeven dat het niet te laat is. Wij kunnen dat positieve geluid zijn, wij kunnen dat verschil maken.” De toon was direct gezet.

Initiatieven die al binnen de dierentuin lopen om te bouwen aan een betere wereld, kregen een speciaal plekje in de schijnwerpers: het gebruiken van afval als compost, onderzoek naar de Komodovaraan, bescherming van de rode panda. Blijdorp wil zich intensiever gaan focussen op vier grote, meerjarige natuurbeschermingsprojecten, met ook nog ruimte in de begroting voor kleinere en spontane acties, zoals dat laatst ook gebeurde voor de bosbranden in Australië. In het Blijdorp van de toekomst zullen soms lastige keuzes gemaakt moeten worden om dierenwelzijn binnen de beperkte grenzen van de stadstuin te garanderen: met welke soorten gaat de Diergaarde verder en welke biotopen moeten het veld ruimen om dieren, waarvoor de nood hoger is, te huisvesten? Kan de continentale indeling gehandhaafd worden? ”Onze doelstellingen zijn ambitieus, maar niet onhaalbaar”, aldus Zevenbergen.

De eerste verbouwing in het Masterplan 2030 zal de veelbesproken overnetting van het Flamingo-Strand zijn. Goed nieuws, binnen twee weken hoopt Blijdorp nu écht die langverwachte vergunning te krijgen! Om de blauwdrukken door de kritische Welstandscommissie heen te krijgen, zijn er wel wat wijzigingen in het ontwerp gemaakt. De volière blijft cirkelvormig, maar om het oorspronkelijke ontwerp van Van Ravesteyn eer aan te doen, wordt het kijkpunt verplaatst. Nu is dit nog onderdeel van het entreeplein, maar tijdens de verbouwing zal er een nieuw bezoekerspad in de volière worden gerealiseerd waar nu de kleine Amoervolière staat. Vanaf daar kijk je deels uit op het grasveld van de flamingo’s en deels op hun waterpartij, die verlegd zal worden om mee te krullen met de rand van de netconstructie.

Ontwerp volière flamingo's
Verleden: entreegebied Diergaarde Blijdorp 1940
« van 5 »

Gebruik de pijltjes om door de galerij te navigeren.

Ook aan de Eilandhoppen-uitbreiding van het Oceanium kan hopelijk dit jaar nog begonnen worden. De video die werd vertoond tijdens de presentatie behoorde ongetwijfeld tot de hoogtepunten van de dag! Deze driedimensionale impressie liet tot in detail de toekomstige kas zien. Vanaf de ijsschotsen bij de pinguïns kom je een kleine hal binnen, vanwaar je het binnenverblijf van de ringstaartmaki’s kan bekijken, hun buitenverblijf in kan gaan en meer informatie krijgt over Madagaskar. Eveneens onderdeel van deze kamer zou een tweetal terraria voor de Henkels bladstaartgekko en de gouden mantella (een Malagassische gifkikker) zijn. Vanaf deze zaal heb je toegang tot de grote Madagaskar-hal. Er wordt een gradiënt-ecosysteem weergegeven, dat van een vrij dor gebied overgaat in een moerassig regenwoud. Planten zijn hier prominent aanwezig: van de baobab, een echte droogte-expert, tot de waterbanaan en reizigerspalm. Drie aparte verblijfjes maken onderdeel uit van de kas: tegen de oostmuur staat een verblijf gepland voor spinschildpadden en Madagaskarleguanen, in de zuidwestelijke hoek een onderkomen voor ploegschaarschildpadden en panterkameleons. Daartussenin is ook nog een iets uitgebreider onderkomen voor de boky-boky te vinden, mogelijk krijgen zij zelfs een eigen buitenverblijf. Wat volgt is een vlonder, laag boven het water, welke leidt tot de ingang van het ‘Komodo Ranger Station’, een tussenruimte waar alvast enige informatie wordt verstrekt over de natuur van de Kleine Soenda-eilanden. Het verblijf voor de Komodovaranen zelf ligt lager dan het bezoekerspad, waardoor je (vergelijkbaar met de Krokodillenrivier) van bovenaf de dieren kan bewonderen. De beelden spreken voor zich: het wordt een erg mooi perk. De overgang tussen Komodo en de Galapagos wordt gevormd door een nagebouwde romp van de HMS Beagle, het schip waarmee Charles Darwin eens deze archipel aandeed. Veel aandacht gaat hier uit naar invasieve diersoorten en evolutie. Het verblijf voor de reuzenschildpadden is als een soort tropische savanne vormgegeven, het bezoekerspad is een vlonder waar de dieren onderdoor kunnen bewegen. De overgang tussen de Eilandhoppen-kas en het Natuurbehoudcentrum wordt gevormd door nog een klein educatief kamertje met een interactieve quiz.

Ontwerp Eilandhoppen
Impressie introductie Eilandhoppen
« van 6 »

Gebruik de pijltjes om door de galerij te navigeren.

Afbeelding: impressie gerestaureerde Bergdierenrots. Klik HIER voor groot formaat.

Ook de toekomstvisie voor de Bergdierenrots werd met een video getoond. De rots wordt in ere hersteld en in het kader van de restauratie wordt ook het terrein achter de rots weer bij het perk gevoegd, om zo een ruim en afwisselend verblijf te creëren voor de rode panda’s. Het huisvesten van grotere dieren uit de Himalaya is niet mogelijk, daar zijn de aanwezige binnenverblijven te krap voor. Wel worden kuifhertjes als optie genoemd om de begane grond verder aan te kleden.

Een belangrijke boodschap die werd overgedragen, is dat het Masterplan 2030 nog geen verfijnd bouwplan is. ”Wat wij presenteren is niet hoe de dierentuin zal worden, maar hoe het zou kunnen worden”, zo verklaarde de directeur. De ‘route’, zoals die gepresenteerd werd afgelopen vrijdag, is de leidraad voor wat er komen gaat. Waar mogelijk zal Blijdorp andere verblijven bij de plannen betrekken om ook de onbekende en minder opvallende dieren een prominente plaats te geven. De hoop is dan ook dat er rondom de Bergdierenrots wat extra verblijven gerealiseerd kunnen worden. Zo ook voor de Victoria Serre: hoewel de nadruk daar op het botanische ligt, is het waarschijnlijk dat ook een aantal vogels terugkeert. De paradijsvogels werden als mogelijkheid genoemd. De François’ langoeren, die ook moeten verhuizen vanwege de restauratie van de Tropenvleugel, kunnen mogelijk een nieuw verblijf krijgen langs de Vleermuizengrot, die op zijn beurt waarschijnlijk weer onderdeel gaat uitmaken van het uitgebreidere olifantenverblijf.

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl). Impressie gerestaureerde Rivièrahal. Klik HIER voor groot formaat.

Een van de hoogtepunten van het Masterplan 2030 is natuurlijk de restauratie van de Rivièrahal. Deze wordt weer in volle glorie hersteld: het moet net als vroeger een ontmoetingsplek worden met regelmatige evenementen en tentoonstellingen. Na de wederopbouw verloor de Rivièrahal haar aanzien aan Ahoy en De Doelen, iets dat Blijdorp graag anders had gezien. Er wordt nog volop gebrainstormd over manieren om de Rivièrahal weer dé Rotterdamse ontmoetingsplaats te maken: zou het bijvoorbeeld niet leuk zijn als je op een of andere manier zonder toegangskaartje alsnog de Rivièrahal zou kunnen bezoeken? Het majestueuze karakter van de centrale hal blijft behouden, in combinatie met moderne voorzieningen. De binnentuinen van Madrid en Wenen worden als inspiratiebronnen genoemd. Ook de restauratie van de centrale hal van de Rivièrahal zal een domino-effect hebben: het is niet langer mogelijk om dieren te huisvesten in de Westvleugel, met het oog op de beschikbare ruimte én de te verwachten geluidsoverlast. De ruimte die door hun vertrek vrijkomt, kan ook betrokken worden bij de vernieuwde Rivièrahal: een mogelijkheid is het veranderen van het Mensapengebouw in een binnenspeeltuin, al zijn andere opties ook zeker niet uitgesloten. Wanneer de gorilla’s een nieuw verblijf krijgen (ongeveer bij het huidige vrijwilligers- en educatiecentrum), kan dat mogelijkerwijs weer gecombineerd worden met een nieuw verblijf voor de dwergnijlpaarden. Het is niet uitgesloten dat de Wolvenvallei bij deze plannen betrokken zou worden.

De boodschap is duidelijk: Blijdorp durft weer te dromen! Dat is misschien wel de belangrijkste conclusie om te trekken uit deze presentatie. Niet alle vragen kunnen al beantwoord worden, maar dat hoeft ook nog niet: het komende decennium kan de dierentuin prachtige nieuwe biotopen uit de grond stampen, waarbij de monumenten gecombineerd worden met vooruitstrevend dierenwelzijn.

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl). ‘Tijdlijn Masterplan 2030.’ Klik HIER voor groot formaat.