Diergaarde Blijdorp staat aan de vooravond van een grootse onderneming. Het Rotterdamse park kondigt een nieuwe inzamelactie aan: een loterij, met ”olifantastische prijzen”. De opbrengst wordt gestoken in een bouwproject, dat als einddoel heeft natuurlijkere groepsdynamiek bij de olifanten mogelijk te maken. En wat voor een bouwproject! De plattegrond van de dierentuin gaat drastisch veranderen als de ambities van het park gerealiseerd worden. Ook de Vrienden van Blijdorp lijken zich te mobiliseren en geven aan één miljoen euro te willen werven. Dit is wat we tot nu toe weten.
Sexratio
Het Masterplan 2030 was nog niet gepresenteerd of de pandemie brak uit. Gedurende die periode heeft de directie moeten reflecteren op volgorde en financiering van de plannen. Het Eilandhoppen-project is bijvoorbeeld gesneuveld en de renovatie van Taman Indah krijgt prioriteit over de Victoria Serre.
Vroeger werden meer olifantenvrouwtjes dan -mannetjes geïmporteerd uit Zuidoost-Azië. Die wildvanggeneratie verdwijnt nu langzaam, waardoor in gevangenschap geboren olifanten een steeds groter percentage van de dierentuinpopulatie vormen. Deze nieuwe lichting bestaat uit evenveel mannetjes als vrouwtjes. Kort gezegd: waren er dertig jaar geleden nog zeven vrouwtjes per bul in Europa, nu bungelt dat cijfer rond de twee en over een jaar of vijftien zal het één op één zijn.
Wie naar Taman Indah kijkt, kan zien dat er in de jaren ’90 al een beetje werd nagedacht over deze uitdaging. Naast het grote perk liggen namelijk nog twee kleinere perken, die oorspronkelijk bedoeld waren om twee heren te huisvesten. Deze verblijven zijn, naar huidige maatstaven, echter hopeloos verouderd. Er kan eigenlijk maximaal één mannetje ondergebracht worden, maar ook dat is niet ideaal. Uit veldonderzoek is de laatste jaren namelijk naar voren gekomen dat mannetjesolifanten geen nomadische eenlingen zijn, zoals dat vroeger gedacht werd.
De sociale agenda van bullen is complex: op jonge leeftijd vormen ze vaak kleine groepjes, die belangrijk zijn voor de psychologische en motorische ontwikkeling. Eenmaal volgroeid vallen die clubs doorgaans uiteen, maar ook dan komen mannetjes nog regelmatig in contact met elkaar. Zo ziet ook het contact met de dames eruit. Soms begeven bullen zich een tijdje in de buurt van vrouwtjeskuddes, dan verwatert die relatie weer, dan zoeken ze weer wat meer contact.
Dit genuanceerde fission-fusion model kan simpelweg niet gefaciliteerd worden in Blijdorp momenteel. Dat heeft deels te maken met ruimtegebrek en deels met archaïsche ontwerpkeuzes. Neem de diepe greppel rondom het verblijf: de verzorgers maken zich zorgen dat een bezoekje door de fokbul, dat altijd met enige spierballentaal verloopt, wel eens kan eindigen met een valpartij. Denk aan het ongeluk van Radza in Emmen in 2011. De liefde bedrijven, dat mogen Rotterdamse olifanten alleen op het ommuurde bullenterrein.
Ambities
Het olifantenverblijf moet dus gaan groeien. De meest voor de hand liggende uitbreidingsrichting is westelijk: al ruim tien jaar wordt nagedacht over het absorberen van de weide van de bongo’s, waardoor de olifanten in feite uitzicht zouden krijgen op de leeuwen. De populaire naam voor dit idee was ‘oliduct’. In sommige schetsen werd namelijk ook gespeeld met het terugbrengen van de ‘papegaaienlaan’, het pad dat vroeger de Tweeling-Gebouwen verbond met de Grote Vijver, maar dan als tunnel onder de dikhuiden door. Nog begin 2020 gaf Blijdorp een sfeerimpressie vrij hiervoor.
Als de eerste paal voor het olifantenverblijf 2.0 uiteindelijk geslagen wordt, is de kans echter groot dat dat niet bij de bongo’s zal zijn. Dat werd bekend tijdens een winterlezing van de vereniging Vrienden van Blijdorp, enkele maanden na de presentatie van het Masterplan. Te duur, zo oordeelde de dierentuin in coronatijd. Destijds ging de voorkeur uit naar een vervroegde uitvoering van ‘fase twee’. Dat is, zoals gepitcht in het Masterplan 2030, een andere beoogde uitbreiding, oorspronkelijk bedoeld voor een later stadium.
Voor dat project zouden de Vleermuizengrot, het verblijf van de Indische neushoorns, de Mongoolse Steppe en het Aziatische Moeras op de schop moeten. Ten tijde van de winterlezing werd een iets soberdere versie gepresenteerd, waarbij de Vleermuizengrot en het Aziatische Moeras buiten beschouwing gelaten werden omwille van het prijskaartje. Toen stond op het bestaande perk van de neushoorns een nieuwe stal voor mannelijke olifanten ingetekend, omringd door enkele separatieperken. Zo zou je de olifanten al vanaf de Bergdierenrots kunnen zien. Een brug over het reeds aanwezige bezoekerspad zou deze stal verbinden met de kamelenweide, waar de bullen dan naar hartenlust kunnen ravotten.
Behalve het feit dat dit idee relatief goedkoop is, is het bij ‘fase twee’ ook makkelijker om ruimte te vinden voor een aparte mannengroep. Ook zijn de werkzaamheden dan minder verstorend voor de kudde, waar onder andere de peuter Radjik en de 51-jarige Irma onderdeel van uitmaken. Bijkomend voordeel is dat alleen de gedomesticeerde kamelen en Indische neushoorns dan moeten verdwijnen, wat wellicht verkozen wordt boven afscheid van de (kritiek bedreigde) oostelijke bongo’s.
Perspectief
De meest recente schets die in dit artikel staat, is alweer een jaar oud. Voor nu blijft het dan ook een kwestie van speculeren. Op 9 januari zal de Nieuwjaarslezing plaatsvinden, waarbij ongetwijfeld meer duidelijk zal worden. In de decembereditie van het Vriendennieuws zal wellicht alvast een tipje van de sluier worden opgelicht. Draag in de tussentijd bij aan de uitbreiding van het olifantenverblijf én verzeker jezelf van een plekje bij de Nieuwjaarslezing door lid te worden van de vereniging Vrienden van Blijdorp. Of doe voor slechts €2,50 mee aan de Blijdorp-loterij en maak kans op unieke prijzen, zoals een privélunch met directeur Zevenbergen, een ‘dagje dierenverzorger’, een kampeernachtje in de dierentuin of een diner met zicht op de olifanten.
Foto: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl)
