Nieuwjaarslezing 2023!

Begin 2020 werd het nieuwe ‘masterplan’ nog vol trots gepresenteerd in Diergaarde Blijdorp. Een routekaart dat het park houvast moest geven voor dit decennium. Inmiddels ligt een derde van het decennium alweer achter ons: een rommelige en onvoorspelbare periode. Zo’n samenhangende visie was dan ook ver te zoeken bij de nieuwjaarslezing 2023. Het park is vastberaden om op korte termijn de Aziatische dikhuiden en Zuid-Amerikaanse vogels een riant nieuw optrekje te bieden, maar beide projecten worden nog steeds omgeven door vraagtekens. Voor toekomstige projecten geldt dat des te meer. 

Olifanten

Foto: Sylvia Kroos (BB-Facebook). Blijdorp wil het nieuwe verblijf af hebben vóórdat Radjik en Maxi uitvliegen.

Diergaarde Blijdorp is niet vies van bouwprojecten langdurig plannen. Menigeen denkt meteen aan de roemruchte flamingovolière, de restauratie van het oude Roofdieren-Gebouw of de aanleg van de Tijgerkreek. Inmiddels kan het olifantenverblijf toegevoegd worden aan dat lijstje. Zoals Blijdorper Bende eerder al in detail uitlegde, is het de bedoeling dat een tweede olifantenverblijf gerealiseerd wordt in Rotterdam. Zo kan het park op diervriendelijke wijze jonge mannetjes huisvesten. De eerste serieuze ontwerpen stammen uit 2018, al gaat het er in de wandelgangen al véél langer over.

Dus, valt er wat te berichten over ‘Taman Indah 2.0’? Ja en nee. Diergaarde Blijdorp heeft vandaag een nieuwe bouwtekening onthuld. Nog altijd is het de bedoeling dat de huidige kamelenweide het middelpunt van dit nieuwe verblijf wordt – sterker nog, volgens curator Harold Schmidt moeten bezoekers hen maar alvast komen uitzwaaien. Op zichzelf is die lap grond echter een beetje klein en de afgelopen jaren werd dan ook vooral uitgebreid gepeinsd over welke naburige verblijven er nog meer aan moeten geloven. Dit is nog steeds het meest onzekere aspect van de hele operatie.

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp. Ontwerp voor olifantenverblijf, vertoond bij nieuwjaarslezing 2023.

Het meenemen van het verblijf van de Indische neushoorns, een keuze die vorig jaar nog uitgebreid verkend werd, lijkt definitief van de baan. Het is simpelweg te omslachtig en te duur. Daarentegen ligt het meenemen van het Aziatisch Moeras wel weer op tafel, nadat dit in 2020 en 2021 nog te duur werd geacht. Sterker nog, deze knoop lijkt definitief doorgehakt te zijn, de botanisten zijn al aan het kijken naar het lot van de individuele bomen op dit terrein. Curator Harold Schmidt sprak de hoop uit dat eind 2023 de eerste paal voor het nieuwe olifantenverblijf geslagen kan worden.

Volgens de huidige plannen moet het openluchtgedeelte van het Moeras, dat momenteel bewoond wordt door kuifmakaken en kraanvogels, geheel wijken voor de olifantenvlakte. Dan is het uitbreidingsgebied groot genoeg om in tweeën of drieën te delen, mochten de olifantenbullen tijdelijk gesepareerd moeten worden. Misschien komt er zelfs nog een klein horecapunt aan de kant van de Bergdierenrots. Ook de Grote Vliegkooi gaat tegen de vlakte, zodat een verbinding gemaakt kan worden tussen het huidige en het nieuwe perk. Wel wordt een klein deel van de oude volière, waaronder de geliefde hangbrug en waterval, mogelijk ontwikkeld tot een apart verblijfje voor een kleine diersoort.

Foto: Danny Noorman (BB-Facebook). De fok met zeldzame vogels is nooit goed van de grond gekomen in de Grote Vliegkooi.

De Mongoolse Steppe is met het verdwijnen van de kamelen al zo goed als weg, met als enige restanten de manoels en de oude Vleermuizengrot. Wat betreft de manoels werd vroeger gespeculeerd dat zij een nieuw optrekje in de Himalaya-biotoop zouden kunnen krijgen, maar het park geeft toe dat daar nog geen besluit over genomen is. Ook de toekomst van de Vleermuizengrot is nog wat onduidelijk. Het pand is érg duur om te slopen of uitgebreid te verbouwen. Momenteel nijgt het park naar een nieuwe olifantenstal aan de oostgevel van het bestaande gebouw. De Vleermuizengrot behoudt dan mogelijk grotendeels zijn huidige functie als opslaglocatie. Dit hangt ook af van wat er precies terecht komt van dat verblijfje bij de waterval en hangbrug.

In de knoop

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Blijdorp experimenteert momenteel met een reuzentoekan bij de hyacinthara’s, ook al zijn het eigenlijk natuurlijke vijanden.

Het andere project waarop Blijdorp momenteel focust, is het Zuid-Amerikaanse themagebied. De volières van de hyacinthara’s en rode ibissen zijn aan vervanging toe. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat dat gepaard zou gaan met een flinke verblijfsuitbreiding: de ibissen zouden het huidige terrein tot hun beschikking krijgen, terwijl een spectaculaire aravolière zou verschijnen op de plek van de oude vogelshow. Helaas zijn die ambities afgeschaald, waarschijnlijk wordt het simpelweg nieuwbouw op de huidige locatie. Gedetailleerde ontwerpen zijn er nog niet.

Wat te doen met het theater van de oude vogelshow? Hierover wordt nog volop nagedacht door de directie. Dat geldt ook voor Amazonica. Dit jaar blaast de vlinderkoepel tien kaarsjes uit, maar leeftijd is Amazonica niet te vriend geweest. De staat van het dak is erbarmelijk: vrijwel alle luchtkussens zijn inmiddels aan één kant doorgescheurd, plastic flappen bungelen van het plafond. Vorig jaar was er zelfs al sprake van een complete dakdoorbraak. Daarbij ontsnapten geen vlinders, maar Blijdorp gaf toe dat uitgebreidere stormschade alleen voorkomen werd door de specifieke windrichting.

Foto: Jop Kempkes (BB-Beheer). Het dak van Amazonica is momenteel reden tot grote zorgen.

Tot nader order vliegen er significant minder vlinders in Amazonica. De diertjes hebben een erg korte levensduur en worden grotendeels geïmporteerd van vlinderfokkerijen, dus Blijdorp kan de populatiegrootte best goed sturen. En tja, het is niet praktisch om een enorme zwerm te hebben en dan het dak te moeten opereren. De oplossing lijkt kinderlijk eenvoudig: vervang de luchtkussens. Dat was ook het plan, maar helaas is dat zo simpel nog niet. Bouwkundige inspectie wijst uit dat er sprake is van uitgebreide vochtschade aan het houten geraamte van de tropische koepel. Dan heb je het opeens over een erg prijzige onderhoudsbeurt…

Foto: Rutger van de Vooren (BB-Facebook). Ringstaartmaki.

Omdat er een grote som geld mee gemoeid is, wil de Diergaarde zeker weten dat het goed besteed wordt. Hoeveel jaar heeft Blijdorp lol van zo’n investering? Is het dan niet verstandig om gelijk ook andere gebreken te tackelen? Het ultieme schrikbeeld is misschien wel het makiverblijf dat eind 2018 geopend werd. Dat doorloopverblijf was amper een jaartje in gebruik voordat de coronapandemie contact tussen mens en dier in de ban deed. De angst voor zoönose is nooit weggegaan in Blijdorp (net als de angst voor bezoekers die de lemuren snoep toestoppen). De Diergaarde geeft aan dat het verblijf waarschijnlijk gaat veranderen van ‘doorloop’ naar ‘langsloop’, met simpelweg een uitzichtpunt à la Gierenrots.

Het olifantenverblijf, de Zuid-Amerikaanse volières, Amazonica: het ei van Colombus heeft Blijdorp nog niet te pakken. En dan zijn er nog de dossiers waaraan vrijwel geen aandacht wordt geschonken momenteel: de bouwvallige stallen van de bongo’s en rendieren; de krappe verblijven van de ijsberen, tijgers, hyena’s en servals; de afsluiting van het Longhouse; leegstand in de Krokodillenrivier; de urgente energietransitie. De koning van dat lijstje is nog altijd de Rivièrahal. Eigenlijk zit daar nog steeds geen vaart in: er is nog geen oplossing gevonden voor de huidige bewoners, en zelfs als dat wel zo was, dan ontbreekt het aan financiering. Dat ei van Columbus, dat wordt nog goed zoeken.

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Rode ibis.

Restauratie Rivièrahal: nieuwe toekomstplannen opgedoken

Diergaarde Blijdorp oriënteert zich op hoe de Rivièrahal eruit komt te zien na restauratie. Dat blijkt uit sfeerimpressies die Zoo Inside opgevraagd heeft bij Broekbakema en gedeeld heeft op sociale media. De Rivièrahal werd kort na de Duitse invasie in 1940 opgeleverd en heeft vele gedaanteverwisselingen ondergaan. Inmiddels snakt het pand naar grondig onderhoud. Volgens het masterplan, dat kort voor het uitbreken van de pandemie gepresenteerd werd, wordt de restauratie van de Rivièrahal omstreeks 2030 afgetrapt.

Uit de afbeeldingen valt op te maken dat de Diergaarde nog niet zeker weet welke functie de centrale hal van de Rivièrahal precies moet gaan vervullen. In één scenario keert de klassieke, Mediterrane binnentuin uit de jaren ’40 terug. Weer een andere afbeelding toont een evolutionaire expositie, zoals rondom de jaren ’70 veel gedaan werd. Een ander plan geeft een sfeervol, modern binnenterras weer met verschillende horecastalletjes te midden van weelderige begroeiing.

Artikel gaat door onder de afbeeldingen.

Zo veelzijdig als de mogelijkheden voor de centrale hal zijn, zo summier wordt er gedaan over de vleugels van de Rivièrahal. Eén impressie van de Victoria Serre toont de waterleliekoepel die ogenschijnlijk weinig verandert, met uitzondering van een algeheel iets strakkere look, dat meer doet denken aan de oorspronkelijke bouwplannen van de Rivièrahal. Het achterliggende deel van de Victoria Serre wordt zelfs nóg iets minder groen. De Westvleugel, met het Mensapengebouw en de Dikhuidenvleugel, blijft zelfs compleet buiten beeld.

Artikel gaat door onder de afbeeldingen.

De werkzaamheden aan de gevel van de Rivièrahal staan ook in het teken van nauwgezette restauratie. Zo moet de huidige pofferkraam bijvoorbeeld plaats maken voor het oorspronkelijke berentheater en worden twee dienstterreintjes weer vrijgegeven.

Artikel gaat door onder de afbeeldingen.

Interpretatie

Het is in dit zeer vroege ontwerpstadium nog niet mogelijk om precieze details over het eindresultaat af te leiden. Wel is het leerzaam om de algehele trends te observeren. Een thema dat menigeen direct opviel, is de afwezigheid van dieren. Deze keuze is, ondanks de nodige controverse, een van de weinige constante factoren binnen het ontwerpproces tot nu toe. Sterker nog, zo’n dierloze toekomst werd begin 2020 al door directeur Zevenbergen voorspeld.

De ‘spelregels’ van de Gemeente Rotterdam, over wat wel en wat niet mag met dit rijksmonument, zijn erg strikt en zijn gegrond in de tekeningen van Sybold van Ravesteyn uit de jaren ’30. En tja, toentertijd waren er ook geen terraria of aquaria te vinden in de centrale hal… Wat overblijft aan verblijven, zoals de betonnen put bij de ingang en Westvleugel, is eigenlijk niet goed te praten qua dierenwelzijn.

Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook). De kritiek bedreigde Balispreeuw is een schoolvoorbeeld van de rol die dierentuinen kunnen spelen bij natuurbehoud.

De meest realistische mogelijkheden tot het huisvesten van dieren in de ‘Rivièrahal 2.0’ zijn de zaaltjes rondom de centrale hal, waar nu bijvoorbeeld ook een Komodovaraan woont, of de Victoria Serre. Wat die Victoria Serre betreft: de restauratie daarvan werd tot nu toe altijd genoemd als voorloper op de renovatie van de centrale hal. Deze zomer noemde de directeur 2024-’25 als streefdatum. Dat heeft te maken met het spreiden van kosten en overlast, alsmede de extra slechte bouwtechnische staat van de kas.

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp. Ontwerp voor de gerestaureerde Victoria Serre uit begin 2019.

Nu is de Victoria Serre nog het heenkomen van meer dan vijftien vogelsoorten, maar dat aantal zal waarschijnlijk teruglopen. Wederom zijn de architecturale kaders die gelden vanuit de monumentencommissie de boosdoener daarbij. Een paar soorten zijn al elders te vinden in het park, al is gebleken dat de Balispreeuwen bijvoorbeeld veel vaker eieren leggen in de Victoria Serre dan in andere volières. Met recente besluiten die juist wegsturen van nieuwe doorloopvolières, liggen ongetwijfeld nog wat moeilijke keuzes in het verschiet…

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp. Deze impressie van de centrale hal, uit 2020, toonde ook al een ‘dierloze’ toekomst voor de Rivièrahal.

Overigens impliceert de restauratie van de Rivièrahal geen koude sanering van het bestand. In plaats daarvan moet de Rivièrahal, met zijn centrale ligging, hét knooppunt van bezoekersfaciliteiten worden. Zo werd in het verleden bijvoorbeeld gespeculeerd dat er een binnenspeeltuin zou komen in het huidige Mensapengebouw, die aansluit op een nieuwe buitenspeeltuin op de plek van het neushoornverblijf. Daardoor zou op de huidige plek van de Oewanja Kinderjungle en Oewanja Lodge weer ruimte vrijkomen voor nieuwe verblijven, vrij van de ‘wurggreep’ van het beschermde erfgoed.

De beraamde kosten van het monsterproject bedragen enkele tientallen miljoenen euro’s. In het gemeentelijk coalitieakkoord van Leefbaar Rotterdam, VVD, D66 en DENK is een eenmalige subsidie van 18 miljoen euro opgenomen. Het college van B en W wil tevens samen met de dierentuin experimenteren met het openstellen van het voorplein van de Rivièrahal buiten de reguliere openingstijden om. Dat wordt nu al gedaan in het kader van de Open Monumentendagen.

Foto: Nationaal Archief (Wikimedia Commons). Hoewel de discussie continu oplaait, is het nog altijd niet de bedoeling dat de oude uitkijktoren terugkeert.

Blijdorper Bende is een organisatie voor en door liefhebbers van Diergaarde Blijdorp. Artikelen en meningen op onze website vertegenwoordigen niet per se het beleid van Diergaarde Blijdorp.

Nieuwjaarslezing 2022!

”We kijken met gematigd optimisme naar de toekomst”, aldus directeur Erik Zevenbergen. Vanwege de pandemie vond de traditionele nieuwjaarslezing van de Vrienden van Blijdorp online plaats. In een filmpje leidden de directeur en verzorger Stefan Timmermans de Vrienden rond door een verlaten, maar levendige dierentuin. De financiële situatie van het park is aan de beterende hand en de Diergaarde durft weer na te denken over de toekomst. 

Bijpraten

Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook)

Eén van die Vriendenprojecten die bezocht werd, was de Bijenvallei. Deze werd vorig jaar al opgeleverd, al zal hij dit jaar nog voorzien worden van een extra insectenhotel voor metselbijen. De Bijenvallei is geliefd bij de botanisten, die verder terugblikken op een jaar waarin veel moeite werd gestoken in de professionalisering van het beheer van de plantencollectie. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de Nationale Plantencollecties die Blijdorp beheert: die van de bromelia’s en primula’s. Voor die laatste groep wordt halsreikend uitgekeken naar potentiële natuurherstelprojecten. In 2022 zal hiervoor extra aandacht gevraagd worden door nieuwe bloembakken te plaatsen voor de schermen.

Een ander Vriendenproject uit ’21 was de nieuwe deur tussen de binnen- en buitenverblijven van de Aziatische olifanten. Deze is inmiddels in gebruik en is ook beter ‘weggewerkt’ dan eerst. Deze extra poort maakt het makkelijker voor de dieren om te kiezen waar ze zich willen begeven en is bijzonder fijn voor de hoogbejaarde olifant Irma, voor wie de oude, nauwe gang soms té spannend werd. Een ander klein project is de ‘bizonroute’, een nieuwe verbinding tussen het Noord-Amerikaanse panoramapunt en het Amazonicaplein. Deze wordt in 2022 gecompleteerd. Hierover berichtten wij eerder al. Vrienden-voorzitter Marcel Kreuger liet weten dat in februari nóg een project aangekondigd zal worden, waarover vooralsnog geen informatie beschikbaar is.

Vernieuwde Bergdierenrots

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp. Klik HIER voor groot formaat.

De restauratie van de Bergdierenrots verloopt vlot. Op nieuw beeldmateriaal is te zien dat de werkzaamheden aan de rotstoren zelf zo goed als afgerond zijn, binnenkort mogen de botanisten zich over het perk ontfermen. Op het filmpje was te zien dat de ‘put’, waarin de rots staat, een beetje opgehoogd is. Het hoogteverschil tussen de kijkplek en de bodem is dus minder groot nu, waardoor de Bergdierenrots zelf ook iets minder hoog lijkt dan voorheen.

Het is de bedoeling dat de rots omgeven gaat worden door weelderig groen, zoals de Himalayaceder. Ook ín de rots zijn plantenbakken verborgen. De rode panda’s, echte boombewoners, zullen daar ongetwijfeld gretig gebruik van maken. Dat brengt ons tot het meest controversiële onderdeel van dit project: de toekomstige inwoners. ‘Twee verblijven voor rode panda’s en drie voor kuifhertjes? Serieus?’ De Diergaarde verdedigt de keuze. De ”nieuwe realiteit”, zoals curator Harald Schmidt het verwoordde, is nu eenmaal dat verantwoord en duurzaam populatiemanagement soms prioriteit moet krijgen boven de wens om meer soorten te huisvesten. Blijdorp vindt het, als fokcoördinator van deze twee soorten, belangrijk om genoeg ruimte te geven aan hen.

Vleugellam: microdeeltjes en macroproblemen

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Rode ibis.

Kort benoemd werden de coronabesmettingen bij de gorilla’s en leeuwen. Gelukkig zijn de dieren opgeknapt en zijn er geen nieuwe virushaarden opgedoken sindsdien. En dat is niet het enige virus dat Blijdorp momenteel kopzorgen oplevert: het park moet zich ook houden aan influenza-regels, nu het griepvirus H5N1 steeds meer pluimveebedrijven in de Benelux aandoet. Deze cocktail van luchtweginfecties heeft ervoor gezorgd dat sommige doorloopvolières bijna permanent gesloten zijn. De directeur liet weten dat dit stof tot nadenken is: in een geglobaliseerde wereld waarin epidemieën vaker uitbreken, is het nog wel verantwoordelijk en rendabel om doorloopvolières te bouwen? Dit wordt meegenomen bij de vormgeving van de nieuwe ibis- en aravolières in Zuid-Amerika. Details laten nog op zich wachten.

En dat is niet het enige probleemgeval in dit deel van de dierentuin: sinds 2019 hebben er geen Vrije Vlucht Voorstellingen meer kunnen plaatsvinden in Diergaarde Blijdorp. De directe aanleiding daarvoor is natuurlijk corona, maar er spelen ook andere factoren mee. De volières waar de vogels buiten de trainingen en demonstraties om verblijven, zijn grof gezegd ‘over de datum’ en vragen op korte termijn om een significante investering. Ook morrelt de maatschappij: ”wij vinden onze vogeldemonstratie niet zomaar een reeks circuskunstjes, maar toch zien we dat het schuurt”, aldus Schmidt. Verder verwierven de Vrije Vlucht Voorstellingen een roemruchte reputatie door de regelmatige ‘uitstapjes‘ van de luchtacrobaten. Niet altijd keerden die dieren ook terug, denk aan de vrouwelijke bergcaracara die in 2020 voor het laatst bij Leidschenveen gezien werd.

Foto: Harry Ros (BB-Facebook). Bergcaracara.

Al met al ziet Blijdorp het niet zitten om te investeren in grootschalig onderhoud. Daarom trekt Diergaarde Blijdorp de stekker uit de vogelshow. Dit gerucht deed al een tijdje de ronde als ‘slechtst bewaarde geheim’ van Blijdorp, maar nu is het dus officieel. Met de afbraak van de tribune en volières komt zo’n 4.000 vierkante meter vrij voor toekomstige ontwikkeling. Mogelijk dat dit gelijktijdig met de bouw van de nieuwe aravolière gedaan wordt, net als de broodnodige renovatie van het dak van Amazonica (zie ons eerdere bericht).

Een deel van de vogels is al vertrokken naar andere dierentuinen. Het meest noemenswaardige afscheid is dat van de dubbelgehoornde neushoornvogel. Dit individu was ooit door een particulier met de hand grootgebracht en herkent haar soortgenoten niet. Door mee te doen met de vogelvoorstellingen kreeg ze toch nog de kans om als ambassadeur voor de natuur op te treden. Ze is verhuisd naar Avifauna. Ook een tiental zwartkopibissen, een soldatenara en een Europese oehoe hebben Rotterdam al verlaten, terwijl de helmparelhoenders in 2020 overgeplaatst werden naar de ringstaartmaki’s en gieren.

Foto: Jop Kempkes (BB-Facebook/Beheer). Dubbelgehoornde neushoornvogel.

Tot de VVV-soorten die nergens anders in Blijdorp te zien waren, behoren onder meer de roodstaartbuizerd, groenvleugelara, blauwgele ara, zuidelijke hoornraaf en vorkstaartscharrelaar. Daarnaast spelen de gieren die er zitten een belangrijke rol bij het fokprogramma, zowel met hun eigen eieren als door verstoten kuikens uit de Gierenrots-volière te adopteren. Ook werd de holding wel gebruikt als ‘doorvoerlocatie’ voor vogels die te oud waren om bij hun ouders te blijven, maar waarvoor nog geen nieuwe thuishaven gevonden was. Hoe dit na de sloop verder moet, is nog onduidelijk.

Olifanten in Mongolië

Wie vogelgriep zegt, zegt Grote Vliegkooi. In tegenstelling tot andere doorloopvolières is ‘Burung Asia’ uitsluitend vanbinnen te zien, wat betekent dat de wolnekooievaars, nimmerzatten, muskaatduiven en zilverreigers in feite semi-permanent achter de schermen zitten. Blijdorp denkt dan ook na over de toekomst van dit deel van het Aziatische Moeras, vooral nu de omliggende perken in de nabije toekomst op de schop gaan…

Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook). Aziatische olifanten.

Diergaarde Blijdorp wil in 2022 beginnen met de uitbreiding van het olifantenverblijf, te beginnen met de bouw van een nieuw mannetjesverblijf op de huidige locatie van de gedomesticeerde kamelen en Indische neushoorns. Zie voor meer achtergrondinfo ons eerdere nieuwsbericht. Voor het eerst sinds 2020 heeft Blijdorp nieuwe ontwerpen hiervoor naar buiten gebracht. Wees wel gewaarschuwd: ook dit zijn nog geen definitieve bouwplannen. Veel details staan nog steeds ter discussie, net als potentiële verblijfsgenoten en de interne veranderingen aan Taman Indah.

Op het buitenperk van de Indische neushoorns worden vier nieuwe bullenstallen gebouwd. De dieren kunnen van elkaar gescheiden worden op het ‘restant’ van het neushoornperk, dat ook ietsjes uitgebreid wordt doordat het vlonder geschrapt wordt. Of dit alles (goed) zichtbaar zal zijn voor bezoekers is nog maar de vraag, want er lijkt rekening gehouden te worden met een groene berm tussen dit alles en het bestaande bezoekerspad.

Foto: Johanna Kok (BB-Facebook). Indische neushoorns.

Daar staat tegenover dat het (momenteel leegstaande) oude hertenverblijf achter de Bergdierenrots weer zichtbaar wordt. Het vlonder dat door het huidige pandaverblijf loopt, gaat namelijk door naar rechts voortaan en sluit zo aan op het pad langs de Bergdierenrots. Vanaf dit pad hebben bezoekers zicht op het perk waar Indische neushoorn Namaste haar oude dag mag slijten – voor haar dochter, Karuna, heeft Blijdorp een mooi nieuw tehuis in Peru op het oog – en zo ontstaat een compleet ‘rondje’ door de Himalaya-biotoop.

Terug naar de olifantenmannen: zij kunnen de benen strekken door de komst van een nieuw ‘olifantenviaduct’ over het bezoekerspad heen, dat leidt naar de huidige kamelenweide. Het huidige kijkpunt tegenover de Maleise Bosrand schuift, samen met de waterpartij, op naar de noordoostelijke hoek van het verblijf, waar ook ruimte ingetekend is voor een klein horecapunt. Andere kijkpunten zijn er vanuit (het openluchtgedeelte van) het Aziatisch Moeras en vanaf het manoelverblijf, die beide grotendeels ongemoeid blijven.

Wel verdwijnt de Grote Vliegkooi na dertig jaar trouwe dienst, zodat er vanaf de bullenvlakte een doorsteek gemaakt kan worden naar het bestaande olifantenverblijf. Daartoe wordt nog een oliduct neergezet in de bamboevallei. Mogelijk worden bepaalde onderdelen van de Grote Vliegkooi, zoals de waterval en hangbrug, intact gelaten, om zo een soort avontuurlijk uitzichtpunt te creëren. Wellicht dat hier nog ruimte is voor een nieuw (water)verblijfje. De aangrenzende, in onbruik geraakte Vleermuizengrot staat niet op de slooplijst vermeld, maar over de bestemming van dit gebouw is nog geen verdere informatie gegeven.

Ontwerp olifantenverblijf
« van 3 »

Gebruik de pijltjes om te navigeren tussen de afbeeldingen.

Het R-woord

Foto: Jop Kempkes (BB-Facebook/Beheer)

Over ingrijpende projecten gesproken: hoe zit het met de Rivièrahal? Blijdorp zit in een spagaat: de verslechterde financiële situatie van het park maakt restauratie op korte termijn nagenoeg onmogelijk, maar tegelijkertijd begint de bouwvallige staat van het gebouw problematisch te worden. Tijdelijke sluiting, hoe onwenselijk ook, is niet ondenkbaar.

Wat dit extra complex maakt, is dat de restauratie van de Rivièrahal een domino-effect heeft. Neem de François’ langoeren en Euraziatische otters uit de Chinese Tuin, wiens verblijven grenzen aan de gevel van de Victoria Serre en waarvoor dus nieuwe verblijven gevonden moeten worden. De onvermijdelijke verbouwing van de centrale hal en het Mensapengebouw van de Rivièrahal doet hier nog een schepje bovenop: wat te doen met de zwarte neushoorns, dwergnijlpaarden en westelijke laaglandgorilla’s? Blijdorp houdt in ieder geval vast aan de ambitieuze doelen van het Masterplan 2030. Externe financiering is meer dan ooit welkom.

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook). Gorilla Nasibu.

Speculatie over de gorilla’s kan natuurlijk onmogelijk zonder het over Nasibu te hebben. Van zijn emigratie naar Nieuw-Zeeland wordt nu toch maar afgezien, na talloze vertragingen. De opstandige gorillapuber gaat in april naar het Belgische Pairi Daiza. Hier mag hij een nieuwe groep met vrouwtjes gaan leiden. En wat te doen met die andere verstoteling in Blijdorp, leeuwin Chica? Dat is helaas nog steeds niet duidelijk. De kwestie ligt bij de fokcoördinator in Denemarken. Over olifanten Trong Nhi en Nhi Linh is niks gezegd.

Dat concludeert ons verslag van de nieuwjaarslezing van de Vrienden van Blijdorp. De vereniging houdt in de winter nog meer lezingen, waar wij verder geen (uitgebreid) verslag van doen uit respect voor de betalende leden. Wil je deze wel bijwonen? En wil je bij de volgende nieuwjaarslezing zelf vragen kunnen stellen aan de Blijdorp-top? Ga dan naar de website van de Vrienden voor meer informatie over lidmaatschap!

Nieuwjaarslezing 2021!

Afgelopen zondag vond de traditionele Nieuwjaarslezing van de vereniging Vrienden van Blijdorp online plaats. Vrienden-voorzitter Marcel Kreuger, Blijdorp-directeur Erik Zevenbergen en curator Harold Schmidt blikten vooruit op wat 2021 de dierentuin van Rotterdam te bieden heeft. Dat, en hoewel alles wat over 2020 gezegd kan worden inmiddels grijsgedraaid is, moest er toch nog even gesproken worden over de gevolgen van de langdurige sluitingen. 

Foto: Jim Hoogendorp (radionl.fm). Klik HIER voor de actie van Patricia Paay.

Eufemistisch gezegd was 2020 een pittig jaar voor Blijdorp. Met 600.000 bezoekers minder en een gemiste omzet ter waarde van 13 miljoen euro, wat in beide categorieën neerkomt op 40% slechter dan begroot, heeft het enig kunst- en vliegwerk van het bestuur gevergd om alle eindjes aan elkaar te knopen. Directeur Erik Zevenbergen houdt rekening met een vergelijkbaar karig 2021: ”de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat we er nog lang niet zijn, maar optimisme houdt ons overeind.” Zevenbergen stond uitvoerig stil bij ”de rots in de branding”, zoals hij de vereniging Vrienden van Blijdorp altijd noemt, maar uitte ook zijn dank voor de steun die Blijdorp uit allerlei andere hoeken ontving. Denk aan de recente actie van Patricia Paay, die inmiddels al een ton heeft opgeleverd. Verder verklaarde voorzitter Marcel Kreuger dat de Vrienden in 2020 voor het eerst sinds tijden een netto stijging in het ledental hebben meegemaakt en dat ’21 ook veelbelovend lijkt in dat opzicht.

Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook)

Dit jaar vinden er, als alles goed gaat, twee grote transporten plaats. Het is de bedoeling dat olifanten Trong Nhi en Nhi Linh binnen een half jaar naar Amerika vertrekken. Moeder en dochter delen geen verwantschap met de rest van de Irma-groep en daardoor is de laatste jaren een strijd ontstaan over aan welke familie het leiderschap toebehoort. Eerst speelde dat conflict vooral op de achtergrond, maar vorig jaar begon het gevaarlijke vormen aan te nemen en sindsdien staan Trong Nhi en Nhi Linh apart. Er is echter geen ruimte voor het permanent huisvesten van twee kuddes in Blijdorp en daarom moeten ze weg. Nu we het toch over de olifanten hebben: Bangka is uitgerekend voor het voorjaar en hopelijk kan er dit jaar nog een nieuwe olifantendeur gemaakt worden tussen het binnen- en buitenverblijf.

Foto: Cor de Gier (BB-Facebook)

Of de verhuizing van laaglandgorilla Nasibu naar Nieuw-Zeeland even snel geregeld zal zijn, is helaas niet te zeggen. Het land van de kiwi’s is namelijk coronavrij en hanteert vooralsnog strikt gesloten grenzen om dat zo te houden. Nasibu kwam in 2009 als peuter naar Blijdorp omdat hij in zijn geboorteplaats Frankfurt verstoten was door de zilverrug daar. Gelukkig kreeg hij in de Bokito-groep een tweede kans. Nasibu en Bokito werden binnen de kortste keren dikke vrienden en geleidelijk veranderde zijn adoptiezoon ook in een spierbundel van formaat. Helaas ging het mis tijdens zijn puberteit: hij pakte eten van Annet af, tastte Bokito’s grenzen af en uiteindelijk vond er zelfs een dekking met een van zijn dames plaats. Nasibu leefde steeds meer aan het rand van de groep en uiteindelijk is hij door Bokito een separatieverblijf ingejaagd. Hij had eigenlijk al lang in Nieuw-Zeeland moeten leven, maar keer op keer liepen bouwprojecten daarginds vertraging op. Volgens recente berichtgeving is Orana Wildlife Park overigens nu eindelijk klaar voor zijn komst. De directeur vertelde verder namens de verzorgers dat, ondanks zijn langdurige isolatie, de puber nog altijd goed in zijn vel zit.

Foto: Leo Brentjes (BB-Facebook)

Dan: bouwnieuws. Er lopen momenteel al drie projecten die in de eerste helft van 2021 afgerond moeten worden. Reeds voorafgaand aan de derde golf was men begonnen met het realiseren van de zogenaamde Bijenvallei op het terrein van het voormalige wolvenverblijf. Het wordt een botanisch toevluchtsoord voor zeldzame wilde insecten en er komt ook educatie over voortslepende milieuproblemen in Nederland, zoals de excessieve uitstoot van stikstofoxiden en ammoniak. Daarnaast is Blijdorp inmiddels begonnen met de werkzaamheden aan het verblijf van de Visaya-wrattenzwijnen. Het is nog niet duidelijk hoe lang het project gaat duren. Net als de realisatie van de Bijenvallei wordt dit project bekostigd door de Vrienden van Blijdorp en met het geld van de vereniging krijgen deze kritiek bedreigde varkens uit de Filipijnen binnenkort toegang tot een van de oevers van het pelikanenverblijf. Ook project drie is een Vrienden-klus: de overnetting van de flamingo’s. Als onderdeel van die verbouwing is eind vorig jaar al het voorplein van de Rivièrahal op de schop gegaan en op 18 januari wordt – ja, nu écht – begonnen aan de bouw van een volière over het Flamingo-Strand. De netconstructie moet eventuele kuikens beschermen tegen hongerige meeuwen en is ook nodig omdat het permanent wieken van jonge vogels nu verboden is. Deze verbouwing heeft ruim vijf jaar vertraging opgelopen door continu gesteggel met de Welstandscommissie van Rotterdam, die zich bekommert om het beschermen van de oorspronkelijke architectuur van Diergaarde Blijdorp anno 1940. Pluspunt is dat er inmiddels betere afspraken liggen met de Gemeente, om dit soort flaters in de toekomst te voorkomen.

Tot slot noemde Zevenbergen nog kort de verbouwing van de Bergdierenrots. Ook dit project gaat extern gefinancierd worden en kan dus doorgaan, al zal het waarschijnlijk op zijn vroegst in 2022 voltooid zijn. Het vervallen rotsblok wordt gereedgemaakt voor rode panda’s, met mogelijk kuifhertjes als onderhuurders. Voor beide soorten geldt dat hun Europese fokprogramma gecoördineerd wordt vanuit Rotterdam en daarom wil Blijdorp graag een tweede verblijf maken. Zo ontstaat er ruimte voor bijvoorbeeld individuen waarvoor tijdelijk geen partner gevonden kan worden in andere parken, of dieren die hun ouders kwijtgeraakt zijn en nog te jong zijn om te koppelen. Daarnaast is het een hele praktische invulling: het verblijf is naar huidige maatstaven simpelweg te klein voor hoefdieren of primaten. Rondom de Bergdierenrots staan ook verschillende ingrepen gepland. De Toko Tjitjak verliest zijn horecafunctie ten behoeve van educatie en ook wordt het vlonder door het oude pandaverblijf deels verlegd, om zo de doorstroom van bezoekers te verbeteren. Ook komt er een plekje voor primula’s, bloemen waarvan Blijdorp de Nationale Plantencollectie beheert, vermoedelijk om de zichtlijnen op de rots in oude luister te herstellen. Het terrein achter de Bergdierenrots moet op een later tijdstip ontwikkeld worden.

Hieronder kan je zelf een kijkje nemen naar de ontwerpen die getoond werden op de Nieuwjaarslezing. Navigeren tussen de verschillende afbeeldingen kan via de pijltjes onderaan. Tip: als je dit soort presentaties zelf wilt bijwonen en ook vragen wilt kunnen stellen, word dan lid van de vereniging Vrienden van Blijdorp en help de tuin de crisis door!

Sfeerimpressie flamingovolière
« van 5 »

Blijdorp Bouwt: ondanks crisis tóch dierenwelzijn verbeteren

Foto: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl)

Hoewel de COVID-19-crisis een flinke impact heeft gehad op de financiën van Diergaarde Blijdorp, staat de Rotterdamse dierentuin niet stil. Projecten vinden waar mogelijk en waar nodig tóch plaats, met dank aan gulle donaties van de vereniging Vrienden van Blijdorp en VPdelta. Diergaarde Blijdorp heeft twee entrees: de hoofdingang nabij het Oceanium, aan het begin van deze eeuw in gebruik genomen, en de historische poorten aan de Van Aerssenlaan, die uit 1940 stammen. Wie het park betreedt via dit rijksmonument wordt inmiddels alweer enkele decennia begroet door de flamingo’s, die an sich een constante zijn geworden in het immer veranderende Rotterdam. Een facelift van het Flamingo-Strand moet ervoor zorgen dat dat zo kan blijven.

Wat niet iedereen zal weten, is dat deze kolonie nogal veranderd is sinds de roze vogels hun intrede deden. Vroeger werden er een aantal soorten gemengd gehouden: de grote (ofwel ‘gewone’) flamingo en de rode flamingo. Het kon echter nog wel eens gebeuren dat deze dieren ook voor ‘gemengd’ nageslacht zorgden en dat is niet per se wenselijk. Daarom vertrokken de rode flamingo’s in 2004 naar Avifauna en in de periode daarna vond ook een uitwisseling plaats met Boedapest, om de fokgroep van de grote flamingo’s incestvrij te houden. Ook al waren de intenties nog zo goed, de flamingo’s zelf konden het kennelijk niet waarderen: alweer anderhalf decennium houden zij er een eier-boycot op na. Waarschijnlijk is het het gevolg van het scheiden van enkele hechte paartjes, het inkrimpen van het aantal dieren en inmiddels speelt ook vergrijzing mee. De laatste paar jaar werd er wel enige vooruitgang geboekt qua voortplantingsgedrag, maar tot op heden blijven kuikens uit. Immers: als een hele kolonie overgaat tot voortplanting, biedt dat enige mate van veiligheid, maar een eenzaam ei is een makkelijk doelwit voor lokale roofdieren en jaloerse soortgenoten. Daar komt nog eens bij kijken dat het permanent wieken van vogels tegenwoordig verboden is, wat zou betekenen dat eventueel nageslacht ieder jaar gekortwiekt zou moeten worden: veel te stressvol voor de dieren. De noodzaak tot het bouwen van een volière was geboren.

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp. Klik HIER voor groot formaat.

Ook het gebied rondom het flamingoverblijf is veranderd sinds de dagen van weleer. Vroeger was er niet eens een vogelstrandje: dit was de speeltuin! Het huisje dat de flamingo’s tegenwoordig ’s winters warm houdt, deed bij de opening dienst als ‘speelgebouw’. Voeg daar natuurlijke verzakking aan toe en het resultaat is eigenlijk niet meer te vergelijken met hetgeen wat architect Van Ravesteyn voor ogen had. Dat, terwijl dit deel van Blijdorp aangewezen als rijksmonument, juist vanwege zijn unieke stijl. Het is een som die kansen biedt: kunnen de flamingo’s hun overnetting krijgen, terwijl het voorplein weer een vleugje Van Ravesteyn meekrijgt? Het heeft vijf jaar aan conflict met de Rotterdamse Welstandscommissie gekost, maar nu ligt er een goedgekeurd plan op tafel. De volière voor de flamingo’s wordt, vanuit de lucht gezien, cirkelvormig en het voornaamste kijkpunt voor bezoekers wordt verplaatst naar het westen, langs de Rivièrahal. De waterpartij van de flamingo’s krult mee langs de buitenrand van hun nieuwe onderkomen. Het perk schuift in zijn geheel een stukje op naar het noorden. De leegstaande Amoervolière moet opgeofferd worden om dit te bereiken, maar zo botst de kooiconstructie minder met het wijdse karakter van het entreeplein. Dat entreeplein wordt overigens weer ‘strakgetrokken’ en wat voorheen asfalt was, worden weer klinkers. Het is dit deel van de onderneming die ervoor heeft gezorgd dat de stadsentree momenteel tijdelijk gesloten is. Als de bouwput gecompleteerd is, zullen gasten die het park binnenkomen zich boven een groot reservoir bevinden! De wegzakte kuilen worden namelijk niet zomaar dichtgegooid met aarde, maar ondergronds vind je nu 490 m² aan watervasthoudende ‘buffer blocks‘ (=490.000 liter). Zo wordt de regen niet zomaar afgewend op het riool, maar kan het worden gefilterd en gebruikt voor de dieren en planten. Het park hoopt per jaar maar liefst negen miljoen liter drinkwater te winnen, wat goed is voor een derde van het totale verbruik van de ‘oude’ zijde van de dierentuin. Het geheel sluit mooi aan op de waterzuiveringsinstallaties in de kelder van het Roofdieren-Gebouw én het helpt met de Diergaarde voorbereiden op de gevolgen van klimaatverandering.

Foto: Luciënne de Gier (BB-Facebook)

Vandaag werd de laatste hand gelegd aan de waterberging door VVD-wethouder Wijbenga, Agnes van Zoelen van het Hoogheemraadschap van Schieland & Krimpenerwaard en Blijdorp-directeur Erik Zevenbergen. Het voorplein moet in het voorjaar van 2021 opgeleverd worden en daarna wordt begonnen met het realiseren van de flamingovolière. Recentelijk zijn al enkele jongere flamingo’s binnengekomen die uiteindelijk moeten helpen met het boeken van voortplantingssucces. Zij zitten voorlopig nog in quarantaine. Verder loopt op een steenworpafstand nog een project, dat snel vordert. De voormalige Wolvenvallei wordt door het botanische team en lokale imkers veranderd in een Bijenvallei. De nieuwe paden nemen al vorm aan en moeten de bezoekers uiteindelijk door een divers stukje Nederlandse natuur leiden. Het neerslaan van stikstofoxiden en het verdwijnen van bloemen en ander ‘onkruid’ uit weilanden heeft namelijk rampzalige gevolgen gehad op de Hollandse insectenpopulatie. De Bijenvallei dient als oase voor dit verdrongen wild en gaat hopelijk bovenal dienstdoen als ‘ambassade’ voor waar dit kleine land ooit rijk aan was. Wanneer dit project afgerond kan worden, is nog niet bekend. Verder is het nog altijd een kwestie van afwachten bij de Visaya-wrattenzwijnen, want ook daar zullen de Vrienden spoedig een upgrade van het verblijf financieren. De hekwerken worden gemoderniseerd, zodat de bezoekers hun armen niet meer tussen de dieren kunnen steken, en bovendien krijgen de zwijnen toegang tot een van de kades van de pelikaanvijver.

Afbeelding: Diergaarde Blijdorp (blijdorp.nl).